گفت و گوی دکتر حمیدرضا پورحسینی در ویژه نامه مرکز قلب تهران به مناسبت روز پرستار

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران مرکز قلب تهران، دکتر پورحسینی رئیس مرکز قلب تهران مصاحبه ای به مناسبت میلاد حضرت زینب (س) و روز پرستار با ویژه نامه روز پرستار مرکز قلب تهران که پنجمین شماره آن منتشر شد انجام داد که در زیر می خوانید:

در آستانه روز پرستار خواهش می کنم مطالبتان را راجع به این روز بیان بفرمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم پیشاپیش فر ارسیدن میلاد حضرت زینب(س) که به همین مناسبت روز پرستار نامگذاری شده حضور همه همکاران کادر پرستاری تبریک عرض می کنم امسال برگزاری روز پرستار تفاوت‌های عمده‌ای دارد، مهم ترینش این است که ما مراسم را  نمی‌توانیم به طور مرسوم هر سال به عنوان یک جشن که اکثر همکاران شرکت کنند برگزار کنیم  و مجبور هستیم به خاطر رعایت پروتکل های مربوط به همه گیری کرونا این را هم به طور محدود و از طریق فضای مجازی برگزار‌کنیم و از این طریق با همکاران  در ارتباط باشیم.  نکته مهمی که همه ما شاهد بودیم اوج تلاش و ایثار کادر پزشکی، پرستاری و سایر پرسنل پشتیبانی و اداری در بیمارستانها علی الخصوص مرکز قلب تهران بود که در سوالات بعدی بیشتر به آن می پردازیم. جا دارد از همه عزیزان در همین شروع مصاحبه تشکر کامل و وافری داشته باشم.

در این درگیری ویروس کرونا پرستاران در خط مبارزه جدی با این ویروس بودند. اگر  بخواهید جایگاه کادر پرستاری بیمارستانها را در نظر بگیرید پرستاران ما  را در کجای این مبارزه قرار میدهید؟
حقیقتش از عملکرد سایرین در بیمارستانهای دیگر اطلاعی ندارم بنابراین قضاوت درستی ممکن است در این زمینه نداشته باشم مهم اینست که آنچه که به ما محول شده بود و به خاطرش آموزش دیده ایم  و اینکه از نظر اخلاقی برای  آن متعهد شده بودیم را به طور کامل و دقیق انجام دهیم، لذا انجام تعهدات، در هر مقطعی  به معنی رنک یک هستیم حداقلش اینست که با وجدان آسوده و  خیال راحت آنچه که در توان داشتیم  برای بیماران انجام دادیم. ما و  همچنین شما و همه دوستان شاهد بودند که  به خاطر اینکه پرسنلی که ما داریم از نظر آموزشی و علمی  هم از نظر اخلاقی و هم از نظر عاطفی در رتبه های بسیار بالایی هستند که مجموع اینها درنهایت  منجر میشود به عملکرد بسیار مطلوب در شرایط بحرانی و در شرایط سخت. روز اولی که اعلام شد که ویروس کرونا وارد کشور شده یک نگرانی عمده همه جا را فرا گرفته بود. روز جمعه دوم اسفند بود روز  انتخابات مجلس شورای اسلامی هم  بود، دانشگاه جلسه روسای بیمارستان‌ها را تشکیل داد که از ساعت ۲ بعد از ظهر تا ۱۰ شب طول کشید راجع  به اینکه ساماندهی چگونه باید باشد؟ وضعیت بیمارستانها به  چه صورت باشد؟  و واقعا نمیدانستیم با چه چیزی مواجه هستیم. ما از همان روز شنبه که مشغول شدیم جلسات متعددی با پرستارا ن، رزیدنت ها، اساتید و پرسنل پشتیبانی داشتیم  و مأموریت خودمان را  اعلام کردیم که ما چگونه  بایدapproach  داشته باشیم و با این قضیه برخورد کنیم؟ از طرفی بیمارستان مرجع برای کرونا نبودیم که همه مبتلایان و مشکوک به کرونا مراجعه کنند و از طرفی بیماران قلبی ما که کرونا گرفتند جاهای دیگر پذیرش نمی‌دادند و شرایط آنها  بسیار سخت بود و ما  وظیفه داشتیم که پوشش دهیم،    الان در طی این نه ماه متجاوز از ۱۱۰۰ بیمار قلبی  بستری کردیم و تعداد زیادی هم  به سلامتی مرخص شدند و تعدادی هم متاسفانه فوت کردند. بدحالترین  بیماران کرونایی بیمارانی هستند که سوابق قلبی عروقی دارند، دیابت دارند و مبتلا به چاقی هستند که خوشبختانه  آمار مرگ و میر ما به نسبت  این قضیه که گفتم از خیلی از بیمارستان‌های دانشگاه کمتر است و این نشان می‌دهد که الحمدالله رب العالمین با تلاش همه جانبه چه در کادر پزشکی و چه در کادر پرستاری و چه  پشتیبانی همه با هم دست به دست هم دادیم و توانستیم که یک خدمت به بیماران ارائه دهیم که موجب  افتخار مرکز قلب تهران است.
این 9 ماه به هر تقدیر بیمارستان به سمت مهار کرونا بود این چه تاثیری در روند کار عمومی بیمارستان داشت؟
در اسفند ماه و بخصوص ایام نوروز برخی از همکاران ما بخصوص پزشکان خارج از مرکز قلب در سایر بیمارستان‌ها  و در سایر مراکز چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی به خاطر نگرانی از بیماران کرونا که مبادا  مبتلا شوند،  ممکن بود که پیشنهاداتی بدهند که بعضی از پروسیجرهایی که در تماس نزدیک با بیماران است را  کنسل کنند که متاسفانه این وضعیت هم رخ داد.  می دانید که ما اینجا  آنژیو پلاستی و پرایمری PCI انجام می‌دهیم یعنی آنژیو پلاستی در بیمارانی که با سکته حاد قلبی مراجعه کردند، این قضیه به این سمت می رفت که در سطح کشور کنسل شود که الحمدالله با ایستادگی که مرکز قلب تهران انجام داد اینموضوع  کان لم یکن شد و در سطح کشور و از طریق  وزارتخانه پیگیری کرده و در نهایت  انجام آنژیوپلاستی پرایمری در بیماران سکه قلبی برقرار ماند. اوایل خیلی از مراکز استان ها تعطیل کرده بودند ولی خوشبختانه مرکز قلب تهران براساس ماموریتی که داشت از خیابان جلال آل احمد تا بهشت زهرا را از نظر قلبی و عروقی تحت پوشش داشت و  حتی اگر بیماری از شهرستان ارجاع داده می شد وظیفه  داشتیم پذیرش کنیم. تقریباً اقدامات درمانی الکتیو ما کنسل شده بود،  ویا بسیار اندک بود و برعکس آن اقدامات اورژانس یعنی آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی و جراحی های اورژانس به نسبت سال گذشته افزایش یافته که نشان میدهد در جاهای دیگر خدمت کمتر  ارائه  می دادند و بیماران می آمدند اینجا و خدمت میگرفتند.  بنابراین ما در کنار اینکه بیماران قلبی کرونایی را تحت پوشش داشتیم و درمان می‌کردیم،  بیماران قلبی اورژانسی خودمان را هم غافل نبودیم و به آنها خدمت ارائه دادیم. از سال گذشته این آمار بیشتر هم  هست که متوجه شدیم که چه خدمت بزرگی را بحمدالله مرکز قلب  به بیماران قلبی ارائه داده است.
کرونا چه دستاوردی را در زمینه های آموزشی، تحقیقاتی، پیشگیری و درمان برای ما داشت؟
ما در این مرکز چیزی حدود هفتاد تخت بیمارستان را به کرونا اختصاص دادیم، بیمار وقتی که مراجعه میکرد اگر حدس به کرونا زده میشد یا  علائمی داشت که مشکوکبه کرونا می شدیم مثلاً تب یا  درد عضلانی داشت در این بخش بستری میشد. درمانگاهی هم توسط اساتید متخصص قلب به صورت داوطلبانه برای پرسنل دایر شد که مهمترین علتش این بود که خیلی از پرسنل که  دچار علائم کرونا بودند و از بیرون مبتلا شده بودند یا  از قبل علامت دار بودند و بیمارستان‌های معمول کرونا مثل امام خمینی و شریعتی به شدت شلوغ بودند که اینها را همکاران تحت ویزیت قرار میدادند و آزمایشات لازم را انجام می‌دادند و اگر لازم بود بستری می کردند. به قول معروف یک پناهگاه بود برای پرسنل خودمان که احساس میکردند که  باید مراقبت شوند. فایده دوم این درمانگاه این بود که افراد را شناسایی می کردیم و پرسنلی که مبتلا بودند را از بخش خارج می کردیم و تا دو هفته قرنطینه و  استراحت می‌کردند که بقیه مبتلا نشوند. از اقدامات بسیار بسیار مهم اقدامات پژوهشی بود که توسط مرکز و پژوهشکدهقلب و عروق انجام شد که به تفصیل آقای دکتر صادقیان  بهطورکاملبایدبرایتانارائه دهند.چندینمقالهازاینفعالیت‌هایپژوهشیدرزمینهکروناتاکنونمنتشرشدهوجزوافتخاراتمرکزهستودراینقضیهبازمرکز مانسبتبهسایرمراکزارجحیت دارد.
از عوارض کرونا که مراکز درگیر آن شده بودند اگر بخواهید شاخصه ای را بفرمایید به چه مواردی اشاره میفرمایید؟
مهمترین مشکلی که مرکز با کرونا پیدا کرده اینست که اولا تعدادی از تخت ها توسط بیماران کرونایی اشغال شده، ثانیا خود کرونا باعث شده که مردم در سطح جامعه نگرانی داشته باشند که به بیمارستانها مراجعه کنند، بنابراین ضریب اشغال تخت ما به شدت پایین آمده که بطور میانگین حدود 48 درصد است و این برای بیمارستانی مثل ما که بر اساس درآمد اداره می شود یعنی از محل اعتبارات عمومی کشور مبلغ ناچیزی را به ما می دهند و عمدتا از محل درآمد اختصاصی اداره میشود ضربه سنگینی است. درآمد ما میانگین حدود 35 درصد کاهش داشته که این ضرر اصلی کرونا بود که به مرکز وارد شد. مشکل دیگر اینکه حدود 300 نفر از پرسنل ما مبتلا شدند که هر کدام دو هفته مجبور بودند به قرنطینه بروند و ما از خدمتشان محروم بودیم. اینها ضررهایی بود که برایمان داشت و خوشبختانه همکاران ما ابتلای سخت و یا خدای نکرده منتهی به مرگ  تا الان نداشتیم و این جای شکر دارد و وضعیت نسبتا خوب بوده است. در کنار این فوایدی هم داشته که مهمترین آن خود اتکایی و خود باوری و تلاشی بوده که اساتید جوان ما داشتند. ما درس که میخواندیم کتب مرجع ما همه از اروپا و آمریکا بود یعنی آنها بر اساس تحقیقات و تجربیات به آن نتایج رسیده بودند و ما آنها را یاد میگرفتیم. کرونا بیماری جدیدی بود که در همه دنیا همزمان بود بنابراین اطلاعات و علم آنها نسبت به این بیماری از ما بیشتر نبود و پزشکان  ما و آنها همزمان تحقیق میکردند و مضافاً بر اینکه در نهایت بی اخلاقی و در نهایت مشکلات تحریمی که همه مردم شاهد هستند در واقع این تلاشها را انجام دادیم. همین الان اطلاع دارید که واکسن را مکرر اعلام می‌کنند که نمی توانیم تهیه کنیم به خاطر مسائل تحریم و این به نظر من یک جنایت علیه بشریت است که واکسن را از مردم عادی کشور دیگری منع می کنند و اجازه دسترسی نمی دهند. در کنار اینها خود همکاران  و دانشمندان ما تلاش‌شان را می‌کنند تا انشالله یکی دوماه  آینده امیدواریم که به ساخت واکسن کووید توسط خود ایرانی ها موفق شویم.  ایران در زمینه تولید واکسن استعداد بالایی دارد و خیلی از واکسن های ما در انستیتو رازی و دانشکده بهداشت و جاهای مختلف در واقع تهیه شده و در کشور مصرف میشده به همین دلیل از همین پتانسیل استفاده شده و به اضافه  نیروهای جوان و شرکت‌های دانش بنیان که امیدوار هستیم که در اوایل سال آینده این واکسن‌ به مرحله مصرف و تولید انبوه رسیده تا بتوانیم استفاده کنیم. اینها جزء دستاوردهای کرونا هست که این حالت خود اتکایی را در کشور ما ایجاد کرد.

منهای نیروهای درمانی اگر اشاره ای به نقش نیروهای غیر درمانی هم داشته باشید بسیار ممنون میشوم عنوان فرمایید.
معلوم است کسی که در خط مقدم هست نقشش بارزتر است. در زمان جنگ میگفتند که ۱۰ نفر پشت جبهه کار می‌کنند که یک نفر در خط مقدم بجنگد و بیشتر هم او دیده میشود و خیلی ها هم مثلا در کارگاه تراشکاری می‌کنند و گلوله تانک میسازند  هرچند نقش آنها هم مهم است ولیکن کمتر دیده می شوند. در زمان کووید هم به همین ترتیب بود همکاران پرستار و پزشک در معرض و دیده می شدند ولی کسانی بودند که اگر آنها کمک نمیکردند اصلاً این موفقیت حاصل نمی شد. اوایل در بازدیدهایی که داشتم یک روز جمعه بود که دیدم  همکاران ما در خیاطخانه در حال دوخت گان و لباس برای پرستاران هستند و برخی دیگر مشغول تهیه شیلد بودند. اینها جزء وظایف مرکز قلب نبود اینها وسایلی بود که بایستی تهیه میکردیم منتها در آن زمان به قدری این ها نایاب شده بود که ما ماسک N95 را سی هزار تومان خریداری می کردیم به همین دلیل واحد فنی مهندسی وارد کار شد و مهندسی معکوس کردند و تمام تلاششان را بکار گرفتند و ماسکی را تولید کردند که به تایید سازمان انرژی اتمی رسید که عمده ذراتی که مضر هست از این ماسک عبور نمیکند و کاملا تصفیه می کند. تهیه ماسک جزء وظایف و ماموریتهای مرکز قلب تهران نیست، وظیفه واحد فنی مهندسی گرمایش و سرمایش و برق و غیره هست و تهیه ماسک جزء وظایفشان نبود ولی آنها وقتی دیدند که میتوانند در این زمینه کمک کنند بسم الله گفتند و تولید کردند که اینها جزء افتخارات کرونا هست. ضدعفونی بخش ها را یادمان نرفته است. بخش هایی بود که خیلی از افراد نگران بودند وقتی وارد بخش می شوند مبتلا به کرونا شوند که همکاران خدمات وظیفه ضدعفونی این بخش ها را داشتند. یا در بخش آسانسور وقتی آسانسوری به کرونا اختصاص دارد یعنی از صبح تا عصر بیمار کرونایی وارد و خارج میشود و آن فردی که مسئول آن است درنهایت قبول مسئولیت و فداکاری اینکار را انجام می دهد. بنابراین همه دوستان به سهم خودشان کاری را انجام دادند. واحد مالی که سروکاری با بیمار ندارد ولی اگر نمیتوانستند اعتبارات مورد نیاز را برسانند و سریع عمل نکنند دچار مشکل می شدیم. آنها هم با تمام تلاش و فداکاری توانستند هر چه که مورد نیاز بود را به روز اقدام کنند. واحد کنترل کیفیت، تجهیزات پزشکی و درواقع تمام واحدها همه در این قضیه به نوعی سهیم بودند. آماری که دیروز میدیدم در ماه 1600 سی تی اسکن انجام شده که همکاران ما در این واحد تلاش شبانه روزی کرده اند و همه افرادی که به سی تی اسکن میروند یا مبتلا هستند و یا مشکوک به کرونا هستند، افرادی که سی تی را انجام می دهند اینها در معرض ابتلا هستند ولی این را با جان و دل انجام می دهند. آزمایشگاه نیز به همین ترتیب، ویروس به فاصله بسیار نزدیک با آنهاست و خیلی روحیه و توانایی می خواهد که میتوانند اینکار را انجام دهند. همکاران اتاق عمل هم همینطور. به یاد دارم بیمار کرونا مثبت را با توجه به اینکه از نظر قلبی unstable بود و بایستی حتما عمل میشد به اتاق عمل بردند و عمل کردند و خداروشکر به سلامت جراحی شد. اینها همه جنبه های ایثار و فداکاری هست که هر چقدر بگویم واقعا کم گفته ام.
اگر صحبت و پیامی برای پرستاران داشته باشید ممنون میشوم بفرمایید.
نکته ای که می خواهم عرض کنم اینست که ما امسال و سال آینده مواجه هستیم با اینکه نیروهای خوب و ارزشمند و با سابقه ما متاسفانه در حال بازنشسته شدن هستند، اوایل فکر میکردم حدود چند نفری میروند ولی الان با توجه به اینکه به بیست سالگی مرکز نزدیک میشویم عمده کسانی که بیست سال سابقه دارند در حال بازنشسته شدن هستند و این جمع همدل، پرتلاش و خوب مرکز قلب تهران مقداری صدمه می بیند. البته ما خیلی دوست داریم بازنشسته نشوند و امیدواریم که همکاران بعد از بازنشستگی هم با مرکز ادامه  همکاری بدهند. امیدواریم نیروهای جایگذین هم که می آیند با همین کیفیت و تلاش و انگیزه مشغول خدمت شوند و انشاله مرکز قلب روز به روز به بالندگی خودش ادامه بدهد و از آن امیدی که در جامعه ایجاد کرده که یک مرکز علمی بسیار خوب که خدمات سطح بالایی ارائه میدهد و روز به روز انشاله ارتقا و رشد آن را شاهد باشیم.
شما تاکنون مسئولیت‌های طولانی داشته‌اید و جنگ را از نزدیک تجربه کرده‌اید، لطفاً مقایسه مختصری از فداکاری‌های زمان جنگ و در حال حاضر داشته باشید.
در یکسری موارد مشترک و در برخی موارد متفاوت هستند. یکی همان ایثار و فداکاری و ازخودگذشتگی در مواجهه با دشمن هست و اینکه آن دشمن، دشمن خارجی بود و این دشمن، موجود دیگری است. آن دشمن متخاصم بود ولی این ذاتش ویروس است. در جنگ صحنه‌هایی از ایثار خلق می‌شد که مشابه آن را نمی‌توانیم درجاهای دیگر ببینیم یعنی کسانی بودند که جزء اولیاءالله بودند. کسانی بودند که زاهدان شب و شیران روز بودند، منتها  تشابه عمده‌اش این بود که همه این ایثار در مقابل این ویروس هم هست و این قیاسی شاید مع‌الفارق باشد. آن دشمن از روبرو و معلوم بود و هرچقدر فاصله می‌گرفتی امنیت بیشتر می‌شد ولی اینجا اصلاً این‌طور نیست. اینجا معلوم نیست ویروس کجاست؟ همین آمادگی صد درصد همگانی و همیشگی را می‌طلبد. نکته‌ای که بسیار بارز شد اینکه ما چون آن زمان را دیده بودیم احساس می‌کردیم که مخصوص آن زمان بود و آن موقع حضرت امام هم حضور داشتند و با حالت جو انقلابی و معنوی که در آن زمان حاکم بود چنین حماسه‌هایی خلق شد و ممکن است دیگر تکرار نشود. چیزی که این بار بروز کرد آن احتمالی که در ذهنمان بود را به هم ریخت. 90 درصد کسانی که این حماسه را این دفعه خلق کردند کسانی بودند که آن حماسه‌ها را ندیده بودند یعنی افراد جوان‌تر، افرادی بودند که اصلاً زمان جنگ را ندیدند و پا به عرصه مبارزه گذاشتند. با تمام وجود عمده اساتیدی که درمانگاه کرونا را راه‌اندازی کردند اساتید جوان ما بودند. بدون هیچ‌گونه انگیزه مادی. گفتند و این کار را انجام دادند. روزی 40 بیمار مبتلا و یا مشکوک کرونا را ویزیت می‌کردند اینها صحنه‌هایی است که جز اینکه انسان سر تعظیم فرود بیاورد چاره دیگری ندارد و خداراشکر می‌کنیم که در کشور ما اینها رخ داده است. هر کسی حاضر است سهم خودش را در این قضیه ادا کند که این بسیار ارزشمند است.
سابقه آشنایی‌تان با آقای دکتر کریمی را لطفاً بفرمایید.
در همان سال 67 در همدان که مسئول بیمارستان اکباتان بودم، آقای دکتر کریمی و دو سه نفر دیگر از اساتید، دکتر علی کاظمی و دکتر کاسب طرح دوران تخصصی‌شان را می‌گذراندند که با آنها آشنا شدم و بنده پزشک عمومی بودم. بعدازاینکه معاون دانشگاه شدم، بنده و رئیس دانشگاه از ایشان خواهش کردیم که به‌عنوان رئیس بیمارستان اکباتان قبول زحمت کنند و چند ماهی رئیس بیمارستان بودند و از همان موقع سابقه دوستی داشتیم درواقع از سال 67 تابه‌حال که حدود 32 سال ادامه دارد و از افتخارات من است که از دوستان ایشان هستم. البته قبل از آن هم دکتر کریمی را در جبهه‌ها دیده بودم منتها آن زمان بنده دانشجو بودم و دکتر رزیدنت بودند و جزء رزیدنت‌های بسیار برجسته‌ای بودند که به جبهه‌ها می‌آمدند و هر جا که پزشک‌های دیگر مشکلی داشتند از ایشان کمک می‌خواستند.
کلام آخر لطفاً
از همکاران پرستار و پزشک و کارکنان پشتیبانی به‌طورکلی از اینکه این حماسه را خلق کردند و این ایثار و فداکاری را به منصه ظهور رساندند و از همه اینها تشکر می‌کنیم و امیدوارم روزبه‌روز این تلاش‌ها مثمرثمرتر و شکوفاتر و پاینده‌تر ادامه پیدا کند تا همگان در پیشگاه خداوند رو سفید باشیم.