يا ايها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون.(183) اياما معدودات فمن كان منكم مريضا او على سفر فعدة من ايام اخر و على الذين يطيقونه فدية طعام مسكين فمن تطوع خيرا فهو خير له و ان تصوموا خير لكم ان كنتم تعلمون.(184) شهر رمضان الذى انزل فيه القرآن هدى للناس و بينات من الهدى و الفرقان فمن شهد منكم الشهر فليصمه و من كان مريضا او على سفر فعدة من ايام اخر يريد الله بكم اليسر و لا يريد بكم العسر و لتكملوا العدة و لتكبروا الله على ما هديكم و لعلكم تشكرون.(185) (سوره بقره، آيات 185-183(

'اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد روزه بر شما واجب شده همانطور كه بر اقوام قبل از شما واجب شده بود شايد با تقوا شويد (183) و اين روزهائى چند است پس هر كس از شما مريض و يا مسافر باشد بايد ايامى ديگر بجاى آن بگيريد و اما كسانى كه به هيچ وجه نمى‏ توانند روزه بگيرند، عوض روزه براى هر روز يك مسكين طعام دهند و اگر كسى عمل خيرى را داوطلبانه انجام دهد، برايش بهتر است و اينكه روزه بگيريد، برايتان خير است، اگر بناى عمل كردن داريد(184) و آن ايام كوتاه ماه رمضان است كه قرآن در آن نازل شده تا هدايت مردم و بياناتى از هدايت و جدا سازنده حق از باطل باشد. پس هر كس اين ماه را درك كرد، بايد روزه‏اش بگيرد و هر كس مريض و يا مسافر باشد، به جاى آن چند روزى از ماههاى ديگر بگيرد. خدا براى شما آسانى و سهولت را خواسته و دشوارى نخواسته و منظور اين است كه عده سى روزه ماه را تكميل كرده باشيد و خدا را در برابر اين كه هدايتتان كرد، تكبير گفته و شايد شكرگزارى كرده باشيد.185(

شيخ صدوق(رحمه الله) در كتابهاى امالى و عيون اخبارالرضا(ع) و كتابهاى ديگر خود به سندش از امام هشتم حضرت على موسى الرضا(ع ) و ايشان از پدرش و آن حضرت از اميرالمؤمنين (ع) روايت كرده اند كه فرمود: رسول خدا (ص ) درباره ماه مبارك رمضان براى ما خطبه خوانده و فرموده است:
ايها الناس انه قد اقبل اليكم شهرالله بالبركة و الرحمة و المغفرة شهر هو عندالله افضل الشهور و ايامه افضل الاءيام و لياليه افضل الليالى و ساعاته افضل ساعات، هو شهر دعيتم فيه الى ضيافة الله ….(امالى مترجم، ص 93(
ترجمه خطبه: اى مردم؛ ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به شما رو كرده است، ماهى است كه پيش خدا بهترين ماهها است و روزهايش بهترين روزها و شبهايش بهترين شبها و ساعاتش بهترين ساعات، آن ماهى است كه در آن دعوت شده ايد به مهمانى خدا و اهل كرامت خداييد در آن، نفسهاى شما در آن تسبيح است و خواب شما در آن عبادت است. كردارتان در آن پذيرفته و دعايتان مستجاب، از خدا بخواهيد با نيتهاى درست و دلهاى پاك كه شما را براى روزه در آن و خواندن قرآن موفق دارد. بدبخت آن  كسي كه از آمرزش خدا در اين ماه محروم شود. به گرسنگى و تشنگى خود در آن، گرسنگى و تشنگى روز قيامت را ياد كنيد، و بر فقرا و مساكين خود صدقه دهيد و بزرگان خود را احترام كنيد و خردان را ترحم كنيد و صله رحم كنيد و زبانها را نگهداريد و از آنچه خدا ديدنش را حلال نكرده چشم بپوشيد و آنچه را از شنيدنش حلال نكرده گوش ببنديد، و بر يتيمان مردم مهر ورزيد تا بر يتيمان شما مهر ورزند، و به درگاه خدا از گناهان خود توبه كنيد و در وقت نماز دست به دعا برداريد كه بهترين ساعتها است، خدا در آن لطف به بندگان خود دارد و مناجات آنها پاسخ دهد و فرياد آنها را لبيك گويد و درخواست آنها را بدهد و دعاى آنها را مستجاب كند.
اى مردم نفس شما گرو كردار شماست. آن را به استغفار رها كنيد، دوش ‍ شما از گناهان شما بار سنگينى دارد، به طول سجود، آن را سبك كنيد.
بدانيد كه خداى تعالى به عزت خود قسم خورده كه نمازخوانان و ساجدان را عذاب نكند و آنها را روز قيامت به هراس دوزخ نيندازد.
اى مردم هر كدام از شما در اين ماه يك روزه دار را افطار دهد نزد خدا ثواب آزاد كردن بنده اى دارد و گناهان گذشته اش آمرزيده گردد. عرض شد: يا رسول الله همه ما بر آن توانايى نداريم! فرمود: از خدا بپرهيزيد گرچه با نيمه خرمايى باشد و گرچه به شربتى آب باشد.
اى مردم هر كه در اين ماه خوش خلقى كند، جواز عبور صراط او باشد در روزى كه همه قدمها بلغزد، هر كه در آن تخفيف دهد بر مملوكان خود خدا حسابش را تخفيف دهد و هر كه شر خود را باز دارد خدا خشم خود را از او باز دارد روزى كه ملاقاتش كند، و هر كه در آن يتيمى را گرامى دارد، خدا روز ملاقاتش او را گرامى دارد و هر كه در آن صله رحم كند خداوند روز ديدار او با او صله اش دهد، به رحمت خود و هر كه قطع رحم كند، خدا در روز ملاقاتش رحمت خود را از او ببرد. هر كه نماز مستحبى بخواند، خدا برات آزادى از آتش برايش بنويسد و هر كه در آن واجبى ادا كند، ثواب كسى دارد كه هفتاد واجب در ماههاى ديگر ادا كند و هر كه در آن بر من بسيار صلوات فرستد خدا روزى كه ميزانها سبك است ميزانش را سنگين كند. هر كه يك آيه قرآن در آن بخواند چون كسى باشد كه در ماههاى ديگر يك ختم قرآن كند.
اى مردم درهاى بهشت در اين ماه گشوده است، از خدا بخواهيد كه آنها را به روى شما نبندد، درهاى دوزخ در اين ماه بسته است، از پروردگار خود بخواهيد كه به روى شما آنها را نگشايد. شياطين در آن دربندند از پروردگار خود بخواهيد كه ديگر آنها را بر شما مسلط نكند.
اميرالمؤمنين فرمود: من برخاستم و عرض كردم: يا رسول الله كدام عمل در اين ماه بهتر است؟
فرمود: اى ابوالحسن بهترين عمل در اين ماه ورع و پارسايى از محارم خداى عزوجل است.
سپس گريست.
عرض كردم: يا رسول الله چرا گريه مى كنى؟
فرمود: براى آنچه در اين ماه از تو حلال شمارند.
اميرالمؤمنين فرمود: گفتم يا رسول الله اين ماجرا در حالى است كه دين من سالم است؟ فرمود: با سلامتى دين تو است. سپس فرمود: اى على هر كه تو را بكشد، مرا كشته و هر كه تو را به خشم آرد، مرا به خشم آورده و هر كه تو را دشنام دهد، مرا دشنام داده، زيرا تو جان منى، روحت از روح من و گل تو از گل من است، به راستى خداى تبارك و تعالى آفريده مرا با تو، برگزيده مرا با تو و مرا براى نبوت اختيار كرده تو را براى امامت، هر كه منكر امامت تو است منكر نبوت من است، اى على تو وصى من و پدر فرزندان من و شوهر دختر من و خليفه من بر امت منى، در زندگى من و پس از مردن من فرمان تو فرمان من، و نهى تو نهى من است، سوگند به خدايى كه مرا به نبوت برانگيخته و بهترين خلق ساخته كه تو حجت خدايى بر خلق او و امين او هستى بر راز او و خليفه او بر بندگانش.

رمضان در كلام معصومين(ع(

حضرت رسول اكرم(ص) فرمود: براى هر چيزى زكاتى است و زكات بدنها روزه است. (الكافى، ج 4، ص 62، ح 3)
حضرت رسول اكرم(ص) فرمود: بهشت را دري است كه آن را باب الريان مي گويند و از آن جز روزه داران وارد بهشت نمي شوند. (بحار، ج 96، ص 252(
حضرت رسول اكرم(ص) فرمود: طوبى لمن ظما او جاع لله اولئك الذين يشبعون يوم القيامة؛ خوشا به حال كسانى كه براى خدا گرسنه و تشنه شده‏اند، اينان در روز قيامت ‏سير مى‏شوند.(وسائل الشيعه، ج 7، ص 299، ح‏2)
حضرت علي(ع) فرمود: خداوند روزه را واجب كرد تا به وسيله آن اخلاص خلق را بيازمايد. (نهج البلاغه، حكمت 252(
حضرت فاطمه زهرا(س) فرمود: روزه ‏دارى كه زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نكرده روزه‏اش به چه كارش خواهد آمد.(بحار، ج 93 ص 2(
امام حسن(ع) فرمود:به درستي كه خداوند ماه رمضان را ميدان مسابقه خلق خود ساخته تا به وسيله طاعتش به رضاي او سبقت گيرند. (تحف العقول ، ص 239(
امام محمد باقر(ع) فرمود: هر چيزي بهاري دارد و بهار قرآن ماه رمضان است . (كافي ، ج 2 ، ص 630(
امام صادق(ع) فرمود: خداوند روزه را واجب كرده تا بدين وسيله دارا و ندار (غنى و فقير) مساوى گردند. (من لا يحضره الفقيه، ج 2 ص 43، ح 1(
امام موسي كاظم(ع) فرمود: دعاى شخص روزه‏دار هنگام افطار مستجاب مي‏شود.(بحارالانوار، ج 92، ص 255، ح 33(
امام رضا(ع) فرمود: كسى كه در ماه رمضان آيه اى از كتاب خدا (قرآن) را بخواند. مانند كسى است كه در ديگر ماه ها تمام قرآن را خوانده باشد. (بحارالانوار، ج 93، ص 346(
امام سجاد(ع) فرمود: بار خدايا بر محمد و آل او درود فرست، و هرگاه در هر شب از شبهاي اين ماه ما براي تو بندگاني باشد كه عفو و بخشيدنت آنها را آزاد مي نمايد، يا گذشتت ايشان را مي بخشد پس ما بندگان را از آن بندگان بگردان و ما را براي ماه، از بهترين شايستگان و ياران(برگزيدگان) قرار ده.

  منابع: حوزه و تبيان

اعمال شب و روز اول ماه رمضان