طلایه داران دانشگاه/ دکتر مصداقی نیا: وظیفه ما توسعه اعتبار دانشگاه است

دريافت خلاصه فيلم مصاحبه دكتر مصداقي نيا

دكتر عليرضا مصداقي نيا، داراي مدرك PhD بهداشت محيط از دانشگاه كانزاس آمريكا، چهره اي فرادانشگاهي است كه نيازي به معرفي ندارد. بيش از 20 سال مديريت دانشكده بهداشت را بر عهده داشت. خدمت در سمت معاونت بهداشتي وزارت بهداشت، رياست پژوهشكده محيط‌زيست و رياست انجمن علمي بهداشت محيط ايران از ابتداي تأسيس تاكنون نيز بخشي از سوابق اجرايي موفق ايشان بشمار مي رود. وي با عشق به مردم و كشور، براي توسعه رشته بهداشت محيط با عنوان دبير هيات ممتحنه و ارزشيابي رشته بهداشت محيط وزارت بهداشت كوشش فراواني بعمل آورده و در بسياري از دانشگاههاي كشور به ايجاد دوره‌هاي كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتراي بهداشت محيط كمك كرده است. با هم پاي گفتگو با دكتر مصداقي نيا از بنيان گذاران رشته بهداشت محيط در ايران مي نشينيم.

براي نخستين سوال بفرماييد در كجا و در چه سالي متولد شديد؟
بسم‌الله الرحمن الرحيم، از اينكه در خدمتتان هستم بسيار خوشحالم. هشتادمين سال تأسيس دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشكي تهران را تبريك مي‌گويم و آرزوي موفقيت بيشتر براي تمام دانشگاهيان بخصوص دانشگاه تهران و علوم پزشكي تهران دارم. در سال 1325 در بادرود نطنز كه آن زمان جزء كاشان به‌حساب مي‌آمد، به دنيا آمدم و تحصيلاتم را تا اول دبيرستان در آنجا گذراندم. براي گذراندن دوره دبيرستان به شهر كاشان رفتم و در سال 1344 ديپلم رياضي را از دبيرستان پهلوي كاشان اخذ كردم. همان سال در رشته‌ي رياضيات دانشگاه اصفهان پذيرفته شدم و در سال 1349 ليسانس رياضيات را از دانشكده‌ي علوم اصفهان دريافت كردم. سپس به سربازي رفتم و پس از پايان دوره‌ي خوب سربازي در سال 1351 به‌عنوان دانشجوي فوق‌ليسانس در رشته‌ي مهندسي بهسازي وارد دانشكده‌ي بهداشت دانشگاه تهران شدم. خوشبختانه دوره‌ي فوق‌ليسانس را به‌خوبي گذراندم و پس از كسب رتبه‌ي نخست ميان دانشجويان‌هم رشته‌اي و اخذ بورسيه براي ادامه تحصيل، در سال 1355 به آمريكا رفتم. دوره‌ي فوق‌ليسانس و  PhD را در دانشگاه كانزاس آمريكا سپري كردم.

در چه رشته‌اي؟
فوق‌ليسانس و  PhDرا در رشته علوم و مهندسي بهداشت محيط گذراندم و بهمن‌ماه سال 1360 و درست يك ماه بعد از دفاع پايان‌نامه PhD به ايران برگشتم. در اسفندماه همان سال، ستاد انقلاب فرهنگي از من خواست كه در كميته‌ي بهداشت گروه پزشكي مشغول فعاليت شوم. در اين كميته، وظيفه‌ام كمك به برنامه‌ريزي رشته‌هاي بهداشت بود. مردادماه سال 1361، به‌عنوان استاديار گروه بهداشت محيط دانشكده‌ي بهداشت، وارد اين دانشكده شدم و اين براي من شانس بزرگي بود. چراكه يكي از آرزوهايم اين بود كه به‌عنوان عضو هيات علمي وارد دانشگاه تهران بشوم و به اين موضوع افتخار مي‌كنم. خيلي سريع وارد كار شدم و به خاطر دارم اولين فعاليتم كاري بود كه جهاد سازندگي به من واگذار كرد. اين كار، برگزاري دوره‌اي به مدت چند هفته براي آموزش كادر آنجا در خصوص بهداشت محيط بود كه بسيار خوب انجام گرفت.
پس از مدتي كوتاه كار در دانشكده، به‌عنوان عضو هيات علمي، برخي از دوستان دانشكده و دانشگاه خواستند كه معاونت دانشكده را بر عهده بگيرم. بنابراين حدود سه سال به‌عنوان معاون دانشكده بهداشت وارد فعاليت اجرايي شدم. بعدازآن به‌عنوان سرپرست و رئيس دانشكده انتخاب شدم و حدود 29 سال در اين سمت انجام‌وظيفه كردم كه از اين بابت بسيار خوشحال هستم. در اين مدت، سه سال نيز به‌عنوان معاون آموزشي دانشگاه علوم پزشكي تهران و مدتي به‌عنوان رئيس مركز مطالعات آموزشي وزارت بهداشت انجام‌وظيفه كردم. بعدها با پيشنهاد و تصويب شوراي دانشگاه علوم پزشكي تهران، مركز تحقيقات محيط‌زيست را با كمك همكارانم راه‌اندازي كرديم. در سالهاي بعد، اين مركز به پژوهشكده‌ي محيط‌زيست توسعه يافت كه در آنجا نيز انجام‌وظيفه كرده‌ام. همچنين خارج از مجموعه دانشگاه علوم پزشكي تهران، يك دوره در فاصله‌ي سالهاي 1389 تا پايان 1391 به‌عنوان معاون بهداشتي وزارت بهداشت به فعاليت مشغول بوده‌ام. خدا را شكر مي‌كنم كه در اين مدت توفيق داشته‌ام تا جايي كه در توانم بوده است، در بخش‌هاي مختلف خدمت كنم و از اين بابت فوق‌العاده خوشحال هستم.

با توجه به سابقه‌ي طولاني‌مدت مديريت شما بر دانشكده‌ي بهداشت، احساستان نسبت به اين دانشكده و دانشگاه علوم پزشكي تهران چگونه است؟
در جاي ديگر اين موضوع را بيان كرده‌ام كه اولاً كار كردن در دانشگاه علوم پزشكي تهران براي هركسي موجب افتخار است و براي دانشجوياني كه وارد اين دانشگاه مي‌شوند، بايد مورد افتخار و علاقه‌مندي بيشتري باشد.
به خاطر دارم سال هاي آخر دبيرستان براي تقويت زبان انگليسي به تهران آمده بودم، وقتي در خيابان آناتول فرانس (قدس) از كنار نرده‌هاي دانشگاه رد مي‌شدم، از خداوند مي‌خواستم كه روزي به‌عنوان دانشجو وارد اين دانشگاه شوم. خداوند اين درخواست مرا پذيرفت. بعدها از خدا خواستم كه به‌عنوان عضو هيات علمي به اينجا بيايم. اين در حالي بود كه مي‌توانستم از طريق رشته‌ام در كارهاي خصوصي درآمد زيادي كسب كنم و از توان كافي نيز برخوردار بودم، ولي خدمت به دانشگاه تهران افتخارآميزتر بود. حقيقت اين است كه من به اين دانشگاه احساس تعلق بسيار زيادي دارم و هر جا كه باشم علاقه دارم هرروز يك‌بار به دانشگاه بيايم تا هواي آن را تنفس كنم. اين عقيده‌ي من است و فكر مي‌كنم اينجا جاي بزرگ و مقدسي است كه در آن كارهاي بزرگي شكل‌گرفته‌اند و پيش رو هستند. بايستي همگي ما دانشگاه را دوست داشته باشيم تا اين دانشگاه پيشرفت كند، كما اينكه تاكنون نيز اين‌گونه بوده است.

فكر مي‌كنيد حوزه‌ي آموزش بهداشت محيط دانشگاه براي ارتقاء خود چه مسيري را طي كرده است؟
دانشگاه در رشته بهداشت محيط توفيقات بسيار زيادي را به دست آورده است. ما اولين گروهي بوديم كه دوره دكتراي بهداشت محيط را در ايران راه‌اندازي كرديم، يعني دانشكده‌ي بهداشت، مبتكر بسياري از رشته‌ها براي نخستين بار در كشور بوده است. دانشكده در حال حاضر 16 تا 17 دوره PhD را اداره مي‌كند، تعداد قابل‌توجهي رشته‌ي فوق‌ليسانس دارد كه بيشتر رشته‌ها از همين دانشكده نشأت‌گرفته‌اند. در بهداشت محيط نيز گروه موفقي داشتيم و سرانه‌ي توليد مقالات علمي گروه، جايگاه بسيار بالايي را در دانشگاه و دانشكده دارد. گروه بهداشت محيط سالانه تعداد قابل توجهي دانشجوي فوق ليسانس و PhD جذب و اين افراد را به خوبي آموزش داده و فارغ التحصيل مي كند. اين گروه دو مجله ي بسيار خوب چاپ مي كند كه يكي از آن ها به زبان انگليسي است و در ISI به ثبت رسيده است. اين مجله سال گذشته بالاترين Impact Factor را در ميان مجلات منتشره دانشگاه هاي علوم پزشكي كل كشور داشت و در جشنواره ابن سينا به عنوان مجله برتر انتخاب شد.

عنوان مجله چيست؟
 عنوان مجله  Environmental Health Science & Engineering است  كه به سردبيري دكتر سيمين ناصري منتشر مي شود. مجله ديگري به زبان فارسي با كمك گروه تحت عنوان سلامت و محيط منتشر مي شود كه عنوان اين مجله بسيار مهم است زيرا بسياري از مشكلات مربوط به سلامتي مردم ناشي از نبود محيط زيست سالم است. آلاينده هاي محيطي مي توانند منشاء بيماري در انسان ها باشند، به اين منظور مجله اي ايجاد شد كه دكتر ندافي سردبير آن است و در آن، موضوع رابطه ي سلامت مردم و محيط به بحث گذاشته شده است. در مجموع، در رشته ي بهداشت محيط، عملكرد خوبي داشته ايم و گروه ما تحقيقات بسيار زيادي در رابطه با آب آشاميدني مردم، مديريت پسماندها، آلاينده هاي هوا و زمينه هاي متنوع ديگري كه در بهداشت محيط  وجود دارد، در دست داشته، انجام داده و مي دهد.

در حال حاضر به نظر شما بزرگ‌ترين مشكل بهداشت محيط در كشور چيست؟
 محيطي كه در آن زندگي مي‌كنيم، در بسياري از موارد، از حالت تعادل خود خارج‌شده است، چراكه جاهايي كه جمعيت زيادي در آن‌ها ساكن شده‌اند، امكان پالايش طبيعي هوا و پساب‌ها را براي جمعيت مشخصي دارند. اين در حالي است كه اضافه شدن جمعيت به شهرهاي ما به‌اندازه‌اي بوده است كه حالت عدم تعادل در شهرها ايجاد كرده است. به‌عنوان‌مثال، تهران شهري است كه امكانات آن براي چهار تا پنج ميليون نفر تعريف‌شده است، اما امروزه مي‌بينيم كه صحبت از 12 ميليون نفر است. پيش‌بيني‌هاي بسيار بدي در خصوص تهران وجود دارد كه شايد جمعيت آن بيشتر از بيست ميليون نفر شود كه در اين صورت قدرت خود پالايي طبيعي، بيش از اين از بين مي‌رود. اگر دقت كنيد هواي غالب كلان‌شهرهاي كشور در بيشتر روزهاي سال با معضل مواجه است و در اين شهرها، آلاينده‌هاي هوا از حد استاندارد بالاتر مي‌روند كه اين مسئله به‌طور مستقيم روي سلامتي مردم تأثير مي‌گذارد. منابع آب هاي كشور، به دليل محدوديت شديد و در صورتي كه از آنها مراقبت به عمل نياوريم، آلوده مي شوند و كمبود آب بيشتر بوجود مي آيد، همانطور كه در تهران و برخي شهرهاي ديگر شاهد اين اتفاقات بوده ايم. به علاوه سلامت مواد غذايي به لحاظ ميكروبي و شيميايي در بعضي موارد مورد سوال است و محصولات كشاورزي وارده يا توليدي كشور، به علت استفاده از سموم بيش از اندازه ضروري، ممكن است دچار مشكل باشند. به اين صورت كه سموم مورد استفاده، ممكن است زيادتر از حد قابل قبول مصرف شود. اين موارد، همه مولفه هاي محيطي هستند كه مي توانند بر سلامت انسان اثر بگذارند و از اين بابت بسيار نگران هستيم. در حال حاضر در پژوهشكده ي محيط زيست، مسير فكري خود را بر اين محور قرار داده ايم كه ارتباط بين آلاينده ها و سلامتي مردم را رصد كنيم و ببينيم كه چه تاثيري مي توانند بگذارند. بحث اپيدميولوژي محيط و ارزيابي ريسك ها به عنوان يك بحث جديد چيزي است كه در ذهن ما است و آنرا جلو مي بريم. در يك كلام، آنچه كه ما در رابطه با محيط مي بينيم، (اگر چه نمي خواهم غلو كنم) نشان مي دهد كه دچار مشكل هستيم و بايد هرچه سريع تر بصورت علمي با مشكلات زيست محيطي كشور رو به رو شويم.

آقاي دكتر مصداقي نيا با توجه به اينكه سابقه‌ي تحصيل در دانشگاه علوم پزشكي را داريد، از اساتيدي كه در ذهن شما ماندگار هستند بگوييد و اين‌كه اين اساتيد چه خصوصياتي داشتند كه در خاطر شما باقي ماندند؟
در زمان دانشجويي در دانشكده بهداشت اساتيد زيادي بودند كه افتخار شاگردي ايشان را داشتم كه از جمله آنها دكتر رازقي، دكتر ثنايي، دكتر ايماندل و دكتر نهاپتيان هستند. در محيط كار و در طول اين مدت، علاوه بر اساتيد ياد شده از تجربه اساتيد ديگري در رشته هاي مختلف نيز بهره برداري زياد كرده ام كه همواره خود را مديون تمامي اين اساتيد و همكاران محترم مي دانم.

به نظر شما يك استاد نمونه ازلحاظ اخلاق حرفه‌اي چه مشخصاتي بايد داشته باشد؟
هركسي بايد اخلاق حرفه‌اي را در فيلد خود به كار ببرد. معلمي بنا بر فرموده‌ي همه بزرگان، شغل بسيار باارزشي است و استاد دانشگاه بودن و يا هرگونه معلمي، حرفه‌اي باارزش و موجب احترام است. بنابراين رفتار استاد در حضور دانشجويان بايد به‌گونه‌اي باشد كه دانشجويان كسب اخلاق كنند. بعلاوه استاد بايد كار خود را تا جايي كه مي‌تواند درست انجام دهد و مطالبي بر اساس واقعيت بيان كند. خوش‌اخلاق و خوش‌برخورد باشد و ايمان خود را به صورت علمي بر دانشجويان آشكار سازد. درمجموع، به‌گونه‌اي باشد كه بر دانشجويان تاثير مثبت بگذارد. مطمئن هستم درصد بسيار بالايي از اساتيد دانشگاه علوم پزشكي تهران، انسان‌هايي شريف، نجيب، بااخلاق و فوق‌العاده حرفه‌اي در كار خود هستند و مسائل مرتبط بااخلاقيات يك استاد را رعايت مي‌كنند.

آقاي دكتر ندافي، ضمن معرفي مختصري از خود، بفرماييد در چه دوره‌اي شاگرد استاد مصداقي نيا بوده‌ايد؟ از ويژگي‌ها و خصوصيات دكتر مصداقي نيا به‌عنوان يك استاد بفرماييد. 
دكتر ندافي: بسم‌الله الرحمن الرحيم، من از ابتداي سال 1362 كه دانشجوي كارشناسي پيوسته بودم، اين توفيق را پيدا كردم كه به حضور دكتر مصداقي نيا برسم. آشنايي ما از همان زمان آغاز شد و در چند دوره و درس در محضر استاد بودم. زماني كه در مقطع كارشناسي ارشد تحصيلاتم را شروع كردم، در چند درس و درنهايت براي ارائه پايان‌نامه‌ي آن مقطع در خدمت استاد بودم.
در مقطع دكترا و پايان‌نامه آن نيز به همين صورت بود. تقريباً و تحقيقاً مي‌توان گفت كه بهترين استاد من در تمام عمرم دكتر مصداقي نيا بوده است. ازنظر جنبه‌هاي علمي، اخلاقي، روش تدريس، مردم‌داري، دوستي با دانشجويان و توجه به حل مشكلات دانشجويان، ايشان واقعاً بي‌نظير بود و در همه‌ي اين دوره‌ها شاهد تلاشش بوده‌ام. ايشان فقط براي دانشجويان بهداشت محيط پدر نبوده است، بلكه براي تمام دانشجويان نقش پدري ايفاء كرده است. مهم‌ترين ويژگي كه مي‌توان براي استاد بيان كرد و به‌سادگي براي هر كس قابل‌دسترس نيست، مردم‌داري ايشان است كه باعث شده براي همه اساتيد و دانشجويآن‌همه دوره‌ها اعم از قديم و جديد مورداحترام باشد. اين ويژگي از خصوصيات نادري است كه در كنار ديگر صفات ممتاز در ايشان وجود دارد، ازجمله ايمان، اخلاق، درست‌كاري و وقت گذاري وي براي دانشگاه و كشور. تمام عمر ايشان صرف كارهايي شده كه براي دانشگاه يا براي جامعه مهم بوده است، درواقع مي‌توان گفت كه حدود چهل سال از عمر خود را وقف آموزش كشور و جوانان آن كرده است. هميشه هم درجاهايي كه احساس مي‌كرد ممكن است در آينده از آن ناحيه مشكلي براي كشور بروز كند و نياز است كه ازنظر علمي براي مقابله با آن مشكل تجهيز شويم، پيشگام بود. به‌عنوان‌مثال زماني كه ايشان پژوهشكده‌ي محيط‌زيست و مركز تحقيقات محيط‌زيست را ايجاد كرد، موضوعاتي كه امروز به‌عنوان مسائل مهم سلامت آشكارشده است، مطرح نبود و ايشان اين مسائل را پيش‌بيني كرد. وي مركزي را بنيان گذاشت كه بعداً پژوهشكده‌ي محيط‌زيست شد. واردكردن برخي از زمينه‌هاي تخصصي جديد به رشته‌ي بهداشت محيط مانند اپيدميولوژي بهداشت محيط از ابتكارات ايشان بود كه توانست اين رشته را متحول كند و دانشجويان را به موضوعات تحقيقاتي كه مستقيماً به سلامت مردم مربوط است، علاقه‌مند كند. در حال حاضر در اين زمينه تقريباً جايگاه منحصربه‌فردي در بين دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور داريم. درهرحال همه‌ي كساني كه در سراسر كشور استاد يا عضو هيات علمي بهداشت محيط هستند يا مستقيماً از محضر استاد كسب فيض كرده‌اند يا با واسطه از شاگردان ايشان بوده‌اند و اين افتخار براي همه ما وجود دارد كه در خدمت ايشان باشيم.

آقاي دكتر مصداقي نيا شما در حوزه‌ي بهداشت محيط دستاوردهاي بسيار مهمي داشته‌ايد، به نظر شما مهم‌ترين دستاورد شما در اين حوزه كدام است؟
ابتدا بگويم كه دكتر ندافي مقدار زيادي در مورد بنده غلو كرده است ولي به‌هرحال ممنون هستم. خواهش مي‌كنم اگر اجازه مي‌دهيد، اين سؤال شما را دكتر ندافي پاسخ دهد. چون زماني كه من به وزارت بهداشت رفتم، ازآنجايي‌كه به كار و توانمندي دكتر ندافي اعتقاد داشتم، از ايشان خواهش كردم به‌عنوان مسئول مستقيم بهداشت محيط كشور به وزارتخانه بيايد. ايشان آمد و برنامه‌هاي بسيار خوبي را اجرا كرد.

از آقاي دكتر ندافي خواهش مي‌كنيم كه مهم‌ترين دستاوردهاي استاد در حوزه‌ي بهداشت محيط را بيان كنند.
دكتر ندافي: وقتي در دانشگاه بنيان خوبي بگذاريم، نتيجه‌ي آن تا اعماق تمام سطوح اجرايي كشور خواهد رفت و نمود مي‌يابد. نتيجه‌ي زحمات استاد، تربيت تعدادي متخصص و كارشناس برجسته در كشور است كه به نحو متناسب و مناسبي با نيازهاي كشور آموزش ديده‌اند. خوشبختانه دكتر مصداقي نيا، علاوه بر وزارت بهداشت در بسياري از سازمان‌هاي ديگر مشغول به كار شده است. بسياري از فارغ‌التحصيلان ما در وزارت نيرو در بخش‌هاي مربوط به كيفيت آب مشغول به كار هستند و جزء كارشناسان مؤثر وزارت نيرو هستند. همچنين افراد زيادي در شهرداري مستقر هستند كه بحث‌هاي مديريت پسماند و كيفيت را انجام مي‌دهند. تعداد قابل‌توجهي نيز كارشناس شاغل در بخش پرتوها و حفاظت در برابر آن در شبكه‌ها داريم و همين طور همه‌كساني كه در نظام بهداشتي كشور مشغول به كار هستند، همگي مسئول فعاليت‌هاي آموزشي هستند. بنابراين بنيان‌گذاري مناسب آموزش بهداشت محيط كشور از دانشكده بهداشت آغاز شد كه در بيشتر مقاطع آن، استاد هدايت و نظارت داشته است كه اين باعث شده است تا از حيث تربيت نيروي انساني، سطح خوب و ممتازي در بين كشورهاي منطقه داشته باشيم. اين سرمايه انساني، نويد آن را مي‌دهد كه بتوانيم برمشكلاتي كه دكتر مصداقي نيا درزمينهٔ‌هاي مختلف مثل آلودگي هوا، آب و ديگر مسائل زيست‌محيطي بيان كرد، فائق آييم.
دكتر مصداقي نيا: تعدادي از اساتيد گروه ما به همراه اساتيدي از ساير دانشگاه‌ها، هيات ممتحنه و ارزشيابي رشته بهداشت محيط را در وزارت بهداشت تشكيل مي‌دهند. خوشبختانه اين هيات اخيراً تعدادي برنامه مهم را در مقطع كارشناسي ارشد براي بهداشت محيط به تصويب رسانده است. بد نيست كه شما از اين رشته‌ها اطلاع داشته باشيد، سم‌شناسي محيط، كنترل آلودگي هوا، حفاظت در برابر پرتوها، مديريت پسماندها، بهداشت سواحل و درياها و بهره‌برداري از تأسيسات شهري برنامه‌هايي هستند كه در هيات ممتحنه بهداشت محيط پيش رفته‌اند. چهارتا از اين برنامه‌ها به تصويب نهايي شوراي عالي برنامه‌ريزي وزارت بهداشت رسيده‌اند و بقيه در دست تصويب هستند. تدوين و تصويب اين برنامه‌ها قدم بسيار مهمي براي ارتقاء بهداشت محيط كشور خواهد بود. مسئله‌ي ديگري كه براي بهداشت محيط اتفاق افتاده است، تشكيل پژوهشكده‌ي محيط‌زيست در دانشگاه علوم پزشكي تهران است. مراكز تحقيقاتي اين پژوهشكده عبارت‌اند از مركز تحقيقات آلودگي هوا، مركز تحقيقات كيفيت آب و تحقيقات مديريت پسماند كه بر اساس معضلات بهداشت محيطي كشور ايجادشده‌اند. 
اخيراً نيز مذاكراتي با معاونت پژوهشي دانشگاه داشته‌ايم و امكان راه‌اندازي يك مركز تحقيقاتي براي كار روي آلاينده‌هاي فيزيكي مانند پرتوها و صوت را بررسي كرده‌ايم. اين‌ها مواردي هستند كه در كشور مغفول مانده‌اند و انشاء الله بتوانيم در اين موارد نيز وارد فعاليت پژوهشي شويم.

 لطفا در خصوص بحث آلودگي هوا كه از مشكلات جدي محيط‌زيست در كشور است بگوييد، پژوهشكده چه برنامه‌هايي دارد؟
دكتر مصداقي نيا: پژوهشكده‌ي محيط‌زيست چند كار خوب درزمينهٔ ي آلودگي هوا انجام داده است، اولاً به انجام پايان‌نامه‌هايي كمك كرده است كه وضعيت آلودگي هوا را در شاخص‌هاي متعدد موردبررسي قرار مي‌دهد و اين يك كار علمي است. پژوهشكده يك گزارش ساليانه در بخش آلودگي هواي شهر تهران تهيه مي‌كند و از امسال قرار است اين كار براي ساير كلان‌شهرهاي ايران بر اساس اطلاعات و آماري كه مي‌تواند از سطح كشور جمع كند، انجام شود. پژوهشكده گزارش نهايي را در اختيار مسئولين وزارت بهداشت قرار مي‌دهد كه با توجه به آن گزارش بتوانند كار را در دولت پيش ببرند. خوشبختانه دكتر ندافي مسئول مركز آلودگي هواي پژوهشكده است و علاقه‌مندي تخصصي ايشان به مبحث آلودگي هوا است. دكتر درصورتي‌كه من چيزي را از قلم انداخته‌ام شما مي‌توانيد بگوييد. 
دكتر ندافي: شما مطلب را به‌طور كامل بيان فرموديد ولي بخش‌هايي را مي‌توان به اين فرمايشات اضافه كرد. يك راهنماي منسجم رنگي با همكاري و سفارش وزارت بهداشت در خصوص اطلاع‌رساني در مواقع آلودگي هوا تهيه‌شده است. در حال حاضر، بخش‌هاي اطلاع‌رساني كشور بر مبناي اين راهنما است كه به زباني ساده به مردم درصورتي‌كه بيمار باشند، بخواهند ورزش كنند يا از منزل خارج شوند، وضعيت آلودگي هوا را اطلاع مي‌دهد. علاوه بر اين، يك پروژه در خصوص سنجش گاز رادون در اماكن عمومي و مسكوني شهرهاي مختلف كشور شروع كرده‌ايم كه نتايج آن در برخي از شهرهاي كشور كامل شده است. اميدواريم كه بتوانيم سرتاسر كشور را مورد پوشش قرار بدهيم و درجاهايي كه ممكن است آسيب‌هايي براي مردم داشته باشد با دخالت در اجراي نقشه‌هاي ساختمان، بتوانيم مشكل را حل كنيم. فعاليت مهم ديگر، شركت در مجامع مشورتي درزمينهٔ آلودگي هوا و ارائه دستاوردهايمان به اين مجامع است تا بتوانند بيشتر بر اساس يافته‌هاي علمي عمل كنند.   
دكتر مصداقي نيا: من بايد مطلبي را اضافه كنم. تعداد قابل‌توجهي گايدلاين در اين مركز براي صنايع مختلف تهيه‌شده است كه لزوماً در ارتباط با بحث هوا نيستند اما كمك بسيار زيادي به‌كل بحث بهداشت محيط و محيط‌زيست مي‌كند.

با توجه به اينكه رشته‌ي بهداشت محيط مستقيماً با بحث سلامتي مردم در ارتباط است، به‌عنوان استاد اين گروه بفرماييد كه رسالت اين رشته چيست؟
مهم‌ترين رسالت رشته‌ي بهداشت محيط اين است كه اين رشته را در كشور اشاعه دهد! بهداشت از دو كلمه‌ي به و داشت تشكيل‌شده است، يعني بهترين حالتي كه براي محيط ممكن است پيش بيايد. اولاً، بايد تربيت نيروهاي تخصصي در زمينه‌هاي مختلف داشته باشيم. دوما، مكانيسم‌هايي را بيابيم كه بتوانيم با مردم صحبت كنيم كه اين زبان را شايد به‌اندازه‌ي كافي نياموخته باشيم. البته اوضاع خيلي بهتر شده است. بهداشت محيط مقوله‌اي است كه مقدار زيادي از آن را بايد حاكميت انجام بدهد، آب سالم توليد كند، از ورود آلاينده به هوا جلوگيري كند، خاك را سالم نگه دارد، ولي مردم هم بايد كمك كنند. مثلاً از مردم درخواست مي‌كنيم كه به سهم خودشان اتومبيل تك‌سرنشين سوار نشوند و يا آب كمتري مصرف كنند. بايد بتوانيم با مردم خوب و درست گفتگو كنيم تا آن‌ها را به انجام فعاليت‌هاي بهداشت محيط ترغيب كنيم. اگرچه دولت و شهرداري‌ها هم بايد امكاناتي فراهم آورند كه محيط‌زيست سالم به وجود آيد و مردم نيز در حفظ آن كوشا باشند.

يعني يكي از رسالت‌هاي مهم بهداشت محيط برقراري ارتباط با مردم است؟
 بله!

چگونه مي‌توان اين فرآيند را تسهيل كرد؟
چند نكته در اينجا وجود دارد. اول آن‌كه بايد زبان لازم را ياد بگيريم كه چگونه با مردم صحبت كنيم تا تأثيرگذار باشد. دوم، رسانه‌اي در اختيار دانشگاه‌ها قرار بگيرد و يا اين‌كه به‌عنوان‌مثال صداوسيما در فيلم‌ها، برنامه‌ها و گفتگوها طوري برنامه بسازد كه بتواند توجه مردم را به‌سلامتي خودشان جلب كند و نشان بدهد يكي از ريسك‌هايي كه سلامتي مردم را بسيار به خطر مي‌اندازد، مؤلفه‌هاي محيط‌زيستي هستند. يعني بايد بدانيم وقتي هواي شهر آلوده است، مانند اين است كه يكي از اين مواد آلاينده را به‌صورت تدريجي مصرف مي‌كنيم. اگر اين ماده‌ي سمي يك روز زياد بشود، ممكن است اتفاقات بسيار بدي بيفتد، ولي ما داريم تدريجاً اين ماده را وارد بدن خودمان مي‌كنيم. بنابراين مردم بايد موضوع درخطر بودن سلامتي را بدانند. بايد بدانند كه تغذيه‌ي سالم چيست. براي اينكه سالم بمانند، بايد بدانند كه به تحرك نياز دارند، بايد بدانند استرس و فشار كاري مي‌تواند به‌سلامتي آن‌ها آسيب بزند. اگر راه گفتگوي مناسب با مردم نداشته باشيم، ما حرف خودمان را مي‌زنيم و مردم هم كار خود را انجام مي‌دهند. در اين زمينه، زبان مشترك مي‌تواند بسيار تأثيرگذار باشد. بايد بتوانيم با سياست‌گذاران كشور، دولت، روسا، وزرا و مردم صحبت كنيم و بايد بين بخش‌هاي مختلف در اين زمينه‌ها همفكري برقرار كنيم. مجلس، درزماني كه قانوني را در هر بخش تصويب مي‌كند، سلامت مردم را بايد همواره مدنظر قرار بدهد كه آيا جايي هست كه به‌سلامتي مردم لطمه بزند؟ بحث بهداشت محيط بايد آن‌قدر همگاني شود كه هر كس در كشور بخواهد قدمي در اجرا يا سرمايه‌گذاري براي كاري بردارد، بخشي از دغدغه‌اش توجه به‌سلامتي مردم باشد. در چند سال اخير وزارت بهداشت، موضوع پيوست سلامت را به تصويب دولت رساند. به اين مفهوم كه هر پروژه‌ي بزرگي كه در كشور بخواهد انجام شود، بايد يك پيوست سلامت، همراه داشته باشد. شنيده‌ايد كه مي‌گويند پيوست اقتصادي، فرهنگي و غيره؟ اين پيوست سلامت هم بايد اجرا شود.

اين پيوست تا چه حد اجرا شده است؟
مي‌دانم كه اين فكر در حال اشاعه است. مقررات ديگري را وزارت بهداشت تحت عنوان شاخص‌هاي SDH يا  Social Determinants Of Health به تأييد دولت رسانده است. اين موارد بسيار مهم هستند و متضمن آن است تا هر فرد و نهادي خود را مقيد بداند تا شاخص‌ها را جوري تنظيم كند كه سلامتي مردم مدنظر باشد. اگر نتوانيم بيماري‌هايي نظير بيماري‌هاي غير واگير را كنترل كنيم، كشور دچار معضلات زيادي خواهد بود. رفتار بيماري‌ها در كشور ما به صورتي است كه از بيماري‌هاي واگير به سمت بيماري‌هاي غير واگير مانند سرطان‌ها، بيماري‌هاي قلبي و عروقي، ديابت و امثال آن تغيير مي‌كند. اگر نتوانيم كاري كنيم كه نرخ رشد اين بيماري‌ها كاهش يابد، دچار مشكل خواهيم شد. درست است كه طرح تحول نظام سلامت، كمك بزرگي است براي اينكه مردم از جيبشان پرداخت كمتري داشته باشند، اما اگر نتوانيم جلوي بيمار شدن مردم را بگيريم، بيمارستان‌ها ديگر جا نخواهد داشت و سرمايه‌ي بسيار زيادي را بايد براي درمان مردم خرج كنيم. اصل آن است كه به پيشگيري توجه ويژه‌اي داشته باشيم و در اين راه سازمان‌ها، نهادها، مجلس و مردم همه مسئول‌اند.

آقاي دكتر مصداقي نيا يك روز كاري شما چگونه مي‌گذرد؟
من هرروز صبح ساعت شش و نيم از خانه بيرون مي‌آيم و به دانشكده، پژوهشكده يا جاهاي ديگري كه از ما براي كارشناسي در جلساتشان دعوت مي‌كنند، مي‌روم. اخيراً فرصت بيشتري براي شركت در جلسات گروه و همكاري و تبادل‌نظر بيشتر با همكارانم در گروه پيداكرده‌ام و وقت بيشتري با دانشجويان خود سپري مي‌كنم كه از اين بابت فوق‌العاده خوشحالم.

در ساعات غير كاري به چه فعاليت‌هايي مشغول هستيد و چه علاقه‌مندي‌هايي داريد؟
من به مطالعه بسيار علاقه‌مند هستم.

چه كتاب‌هايي؟
كتاب‌هاي اجتماعي و تاريخي. در زمان‌هايي كه فرصت و حوصله بيشتري داشتم، معمولاً همه مطالبي كه به دستم مي‌رسيد، مطالعه مي‌كردم، اما در حال حاضر بيشتر درزمينه‌هايي كه ذكر كردم، اگر كتاب خوبي پيدا كنم، حتماً مطالعه مي‌كنم. به اخبار روز و مسائل اجتماعي كشور نيز علاقه‌مندم و روزانه بامطالعه اخبار و تحليل‌ها خود را در جريان مسائل قرار مي‌دهم. 

اگر از ابتدا به دنيا مي‌آمديد، همين مسير را طي مي‌كرديد؟
با تغييراتي، فكر مي‌كنم تجربه‌ي من براي خودم قانع‌كننده بوده است. از بسياري از كارهايي كه تاكنون انجام داده‌ام، راضي هستم. البته اگر تجربه فعلي را داشتم، سعي مي‌كردم بسياري از آن كارها را به روش بهتري انجام بدهم. خيلي از اوقات، بي‌تجربگي باعث مي‌شود انسان نتواند كار خود را به‌درستي جلو ببرد. تجربه‌ي فعلي من مي‌گويد اي‌كاش هميشه باتجربه‌تر بودي!

با توجه به گذشت هشتادسال از عمر دانشگاه علوم پزشكي تهران، آينده‌ي اين دانشگاه را چطور مي‌بينيد؟
تعريف دانشگاه و مأموريت دانشگاه مقداري در حال تغيير است. اگر به چند دهه‌ي پيش بازگرديم، رسالت دانشگاه فقط تربيت نيروي انساني بود كه البته بسيار مهم است. در كنار اين تربيت نيرو، قدري هم تحقيق را وظيفه خود مي‌دانست كه آن‌هم مهم است. اما امروزه دانشگاه بايد ثروت آفريني هم بكند، به اين مفهوم كه بتواند دانش را به ثروت تبديل كند. دانشگاه‌هايي را مي‌شناسم كه بودجه و گردش مالي آن‌ها، شايد به‌اندازه‌ي برخي از كشورهاي نسبتاً بزرگ دنيا باشد و اين ثروت را از تبديل علم به ساخت و توليد به دست آورده‌اند.
اين دانشگاه‌ها، شركت‌هاي دانش‌بنيان به وجود آورده‌اند و وقت خود را تنها صرف توليد علم نكرده‌اند. البته توليد علم، پايه اساسي و بسيار مهمي است و واقعاً دانشگاه علوم پزشكي تهران در اين زمينه جهش داشته است كه جا دارد به رييس كنوني و همه‌ي روساي پيشين اين دانشگاه تبريك بگويم. از ابتداي تأسيس دانشگاه علوم پزشكي تهران تا زمان حاضر، همه براي اعتلاي آن زحمت‌كشيده‌اند و اين دانشگاه واقعاً در حال جهش بسيار خوبي است. براي پر كردن فاصله دانشگاه تا حد اعلاي ارتقاء، بايد به مسيرهايي فكر بكنيم كه در آن داده‌هاي علمي به ثروت تبديل شود. اين يك نكته اساسي است كه براي نيل به آن، همان‌طور كه پيش‌ازاين توضيح داده شد، بايد جهت تحقيقات خود را تغيير بدهيم، بين مردم برويم و مشكلات آن‌ها را از نزديك حل كنيم. در حقيقت، مداخله در مشكلات مردم به‌عنوان تكنولوژي مؤثر مي‌تواند مطرح باشد.

نقش روابط عمومي دانشگاه را در ايجاد ارتباط با مخاطبان و آموزش بهداشت به آن‌ها چطور مي‌بينيد و ارزيابي مي‌كنيد؟
در درجه نخست، روابط عمومي دانشگاه علوم پزشكي تهران را فوق‌العاده موفق مي‌بينم. افتخار دارم كه سايت روابط عمومي دانشگاه را هرروز مي‌بينم. اين سايت بسيار عالي است و خوب كار مي‌كند. ولي از نحوه ارتباط شما با مردم خارج از دانشگاه اطلاعي ندارم و شايد جاي آن خالي باشد. لازم است روابط عمومي دانشگاه بزرگي مانند دانشگاه علوم پزشكي تهران يك باكس باز بكند و پيام‌هاي سلامتي را به مردم جامعه ارائه كند.

البته در سايت يك بخش به نام نداي تندرستي هست.
دكتر مصداقي نيا: نمي دانم جامعه چقدر با اين بخش آشنااست. ما در دانشگاه علوم پزشكي تهران، تعداد زيادي همكار هستيم كه ممكن است از نداي تندرستي آگاهي داشته باشيم و مطالب آن را بررسي كنيم. اما نمي دانم مي توان كاري كرد كه دانشگاه به عنوان جايي كه اعتبار دارد و بسيار مورد توجه جامعه است، به مردم عادي هم پيام رساني بكند يا نه. اين شايد چيزي است كه بايد روي آن فكر كنيم.

در پايان اگر نكته يا پيامي داريد بفرماييد.
اين دانشگاه با زحمات بسيار زياد اساتيد، پرسنل، مديران و دانشجويان خود از 80 سال پيش تاكنون به اين جايگاه دست‌يافته است كه امروز همه ما به آن افتخار مي‌كنيم.
وظيفه‌اي كه در قبال دانشگاه بر دوش داريم آن است كه اعتبار (Credit) دانشگاه علوم پزشكي تهران را در ايران و خارج از كشور حفظ كنيم و سعي كنيم تا جايي كه در توان داريم، اين اعتبار را توسعه دهيم. فكر مي‌كنم كه مديريت دانشگاه براي جلب همكاري اساتيد هوشمندانه عمل مي‌كند. 

ممنون كه وقت خودتان را در اختيار ما گذاشتيد.
از همه‌ي شما متشكرم و برايتان آرزوي سلامتي دارم./ق
خبرنگار: زهرا صادقي
عكاس: مهدي كيهان