عوامل محیطی و سرطان ریه

انجمن سرطان ايالات متحده امريکا (American Cancer Society) اخيراً (August, 2014) گزارشی در رابطه سرطان ريه منتشر کرده است که حاوی مطالب ارزشمندی در اين زمينه برای عموم افراد، محققين و مديران عرصه سلامت می‌باشد که بخش‌های مهم آن به‌ شرح ذيل است:
1. آمار مرتبط با سرطان ريه
سرطان ريه سومين سرطان شايع در مردان و زنان پس از سرطان پوست، سرطان پرستات در مردان و سرطان سينه در زنان است. سرطان ريه حدود 13% از همه سرطان‌های جديد را شامل می‌شود.
حدود 27% از همه مرگ‌های ناشی از سرطان، مربوط به سرطان ريه است و در واقع بيشترين موارد مرگ سرطان‌ها در مردان و زنان را سرطان ريه تشکيل داده است. هر ساله تعداد مرگ‌های منتسب به سرطان ريه از مجموع مرگ‌های منتسب به سرطان‌های کولون، سينه و پروستات بيشتر است.
سرطان ريه عمدتاً در افراد سالمند رخ ‌می‌دهد. حدود دو سوم افرادی که در آنها سرطان ريه تشخيص داده می‌شود 65 ساله يا بيشتر می‌باشند؛ کمتر از 2 % از همه موارد در افراد پايين‌تر از 45 سال رخ می‌دهد. متوسط سن افراد در زمان تشخيص سرطان ريه حدود 70 سال است.
مردان سياه‌ پوست حدود 20 % بيشتر از مردان سفيد پوست به سرطان ريه مبتلا می‌شوند در حاليکه اين آمار در زنان سياه پوست 10 % کمتر از زنان سفيد پوست می‌باشد. در هر دوی افراد سفيد و سياه پوست ابتلای مردان بيشتر از زنان است.
2. عوامل خطر (ريسک فاکتورهای) سرطان ريه کدامند؟
عامل خطر به هر چيزی که احتمال ابتلای فرد به يک بيماری نظير سرطان ريه را افزايش دهد اتلاق می‌گردد. سرطان‌های مختلف عوامل خطر متفاوتی دارند. برخی از عوامل خطر مانند کشيدن سيگار و آلودگی هوا را می‌توان تغيير داد و برخی ديگر از آنها را نظير سن يا سابقه خانوادگی نمی‌توان تغيير داد. می‌بايست توجه نمود که عوامل خطر بيانگر همه موارد نيستند. وجود يک يا حتی چند عامل خطر به‌معنی اين نيست که افراد به بيماری مبتلا خواهند شد. همچنين برخی از افرادی که به بيماری مبتلا شده‌اند ممکن است با هيچ‌گونه عامل خطری مواجهه نداشته‌اند. اما بهرحال عوامل خطر سرطان ريه شامل موارد ذيل است:
2-1. سيگار کشيدن
• اولين عامل خطر برای سرطان ريه است. در اوايل قرن بيستم سرطان ريه بسيار کمتر از سرطان‌های ديگر بود. اما تغيير چشمگير در ابتلا به سرطان ريه زمانی به‌وجود آمد که سيگار به وفور در دسترس مردم قرار گرفت و افراد بيشتری به کشيدن سيگار روی آوردند.براساس مطالعات صورت گرفته، حداقل 80 % از مرگ‌های مرتبط با سرطان ريه منتسب به کشيدن سيگار می‌باشد. ريسک سرطان ريه در افراد سيگاری بسيار بيشتر از افراد غيرسيگاری است. کشيدن سيگارهای با قطران کم (low-tar) يا لايت همانند سيگارهای معمولی ريسک سرطان ريه را افزايش می‌دهد. نکته قابل توجه اين است که امروزه نگرانی از کشيدن سيگارهای نعناعی (menthol cigarettes) روبه ‌افزايش است چرا که اين نوع سيگارها ريسک سرطان ريه را حتی بيشتر از سيگارهای معمولی افزايش می‌دهد چونکه نعناع سبب می‌شود که افراد سيگاری عميق‌تر سيگار بکشند.
2-2. دود دست دوم يا سيگاری غيرفعال
در صورتی‌که فرد سيگاری نباشد اما دود سيگار افراد ديگر را استنشاق کند (به اين شرايط دود دست دوم گفته می‌شود) ريسک ابتلا به سرطان ريه آن حدود 30 % افزايش می‌يابد. هر ساله حدود بيش از 7000 از مرگ‌های سرطان ريه ناشی از دود دست دوم بوده است.
2-3. رادن
رادن يک گاز راديواکتيو طبيعی است که ناشی از تجزيه اورانيوم در خاک و سنگ است. اين گاز بدون رنگ، بو و مزه است. براساس مطالعات سازمان حفاظت محيط زيست ايالات متحده (US EPA)، رادن دومين عامل سرطان ريه پس از سيگار در اين کشور است و در اولين عامل سرطان ريه در افراد غيرسيگاری می‌باشد. در هوای آزاد گاز رادن به ميزان بسيار ناچيزی وجود دارد و در اين مقدار چندان خطرناک نمی‌باشد اما در هوای داخل (محيط‌های بسته) اين گاز می‌تواند در غلظت‌های بالايی وجود داشته باشد خصوصاً در زير زمين و طبقات اول و دوم خانه‌ها. مواجهه با گاز رادن سبب افرايش ريسک سرطان ريه می‌شود اما ريسک آن کمتر از دود سيگار است.
2-4. آلودگی هوا
در شهرها آلودگی هوا به‌عنوان عامل خطر برای سرطان شناخته شده است و سبب افزايش سرطان ريه شده است. اگر چه ريسک آلودگی هوا کمتر از دود سيگار است اما برخی از محققين برآورد کرده‌اند که حدود 5 % از مرگ‌های ناشی از سرطان ريه منتسب به آلودگی هوای آزاد می‌باشد.]لازم به ذکر است آلودگی هوا نه تنها در هوای آزاد بلکه در هوای داخل وجود دارد و با توجه به اينکه عموم افراد حدود 90-80 % از وقتشان را در محيط داخل سپری می‌کنند آلودگی هوای داخل اهميت چشمگيری دارد اما در اين گزارش سهم آلودگی هوای داخل برآورد نشده است[.
2-5. آزبست
مواجهه شغلی با الياف آزبست يک عامل خطر مهم برای سرطان ريه است. مطالعات مختلف نشان داده‌اند افرادی که در محيط‌های دارای آزبست (برخی از معادن، صنايع نساجی و ...) فعاليت می‌کنند مرگ منتسب به سرطان ريه آنها چندين برابر افزايش می‌يابد. در سال‌های اخير قوانين دولتی استفاده از آزبست در محصولات صنعتی و تجاری را بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش داده است.
2-6. آرسنيک در آب آشاميدنی
• مطالعات انجام شده بر روی افراد در جنوب شرق آسيا و امريکای جنوبی که مقادير بالای از آرسنيک در آب آشاميدنی آنها وجود داشته است، نشان داد که ريسک سرطان ريه اين افراد بالا است.
2-7. سابقه خانوادگی سرطان ريه
از ديگر عوامل خطر سرطان ريه، سابقه خانوادگی است خصوصاً در شرايطی که سرطان ريه در افراد خانواده در سنين پايين تشخيص داده شده است.

مرجع: American Cancer Society

منبع: روابط عمومی پژوهشکده محيط زيست