مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران (IPHS) برنده جایزه نوآوری در آموزش Patil شد

امسال در کنگره AMEE که در شهر بازل سوئیس برگزار شد، طرح IPHS که توسط تیمی از دانشجویان پزشکی در ایران طراحی‌شده بود مورد استقبال شرکت‌کنندگان و داوران قرار گرفت که در پایان منجر به اعطای جایزه پتیل به IPHS شد، با یکی طراحان و نماینده این تیم به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

ضمن معرفی خود، در خصوص فعالیت تیم دانشجویانی که موفق به کسب جایزه پتیل شدند، توضیحاتی بفرمایید؟
من دکتر آیدین پرنیا فارغ‌التحصیل پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مدیرعامل شرکت موافقت اصولی دانش‌بنیان اوسن هستم.
سال 92 با همفکری چند تن از دوستان به این ایده رسیدیم که چرا دانشجویانی که در حال گذراندن رشته‌های علوم پزشکی هستند تمایلی به شرکت در مباحث سلامت عمومی ندارند درحالی‌که این مباحث بسیار سودمند هستند و فعالیت‌های بی‌شماری در این زمینه می‌تواند انجام گیرد.
این همفکری منجر به طرح برنامه‌ای با عنوان مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران (IPHS) شد. این برنامه یک دوره آموزشی هفت‌روزه مبتنی بر بازی بود که طی سال‌های 2013 تا 2017، به مدت 5 سال به کمک دانشگاه‌های علوم پزشکی اصفهان و تهران به‌عنوان همکار اصلی، در چند شهر ایران برگزار شد و هرساله میزبان دانشجویان ایرانی و خارجی بود. این مدرسه تابستانی با طراحی یک بازی 52 ساعته به شرکت‌کنندگان خود نحوه حل مسائل روز سلامت جهانی را می‌آموخت.

در مورد این مدرسه تابستانی و فعالیت‌هایی که انجام‌شده توضیح دهید؟
نخستین دوره مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران (IPHS2013) از 19 تا 24 شهریور 1392 با تلاش‌های تیم کشوری کمیته تخصصی سلامت عمومی و انجمن دانشجویان پزشکی ایران با حضور بیش از 40 تن از دانشجویان پزشکی کشورمان و کشورهای خاورمیانه و اروپایی باهدف افزایش آگاهی و توانمندسازی دانشجویان پزشکی در جهت بهبود سلامت جوامع با محوریت مدیریت و ارتقاء سلامت در محل پردیس بین‌المللی دانشگاه علوم پزشکی تهران اولین دوره خود را در حالی سپری کرد که حضور اساتید برجسته حوزه سلامت عمومی کشور، برنامه آموزشی منسجم و کارگاه‌های پویا و همچنین حضور کم‌نظیر دانشجویان پزشکی از کشورهای دیگر آن را منحصربه‌فرد کرده بود. از سوی دیگر حمایت‌های مرکز آموزش‌های منطقه‌ای ایدز سازمان بهداشت جهانی (HIV/HUB) و کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی کرمان و معاونت آموزشی این دانشگاه نقش مؤثری در برگزاری هرچه باشکوه‌تر IPHS2013 داشت.
برنامه‌ی آموزشی اولین دوره مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران به دو بخش مجزا شامل جلسات سلامت عمومی و کارگاه تربیت مدرس (Train New Trainers) که هرکدام به مدت سه روز برگزار می‌شدند تقسیم‌شده بود. درمجموع برنامه‌ی آموزشی IPHS2013 در 43 ساعت مفید آموزشی برگزار شد که در این میان 19 ساعت سهم جلسات سلامت عمومی و 24 ساعت سهم تربیت مدرس بود.



در جلسات سلامت عمومی IPHS2013 عمده مباحث ارائه‌شده که در قالب سخنرانی اساتید، کارگاه‌های پویا، بازی‌های آموزشی و همچنین کارهای گروهی متنوع طراحی‌شده بود شامل: (1) مراقبت‌های اولیه بهداشتی درمان (Primary Health Care)؛ (2) مؤلفه‌های اجتماعی سلامت (Social Determinants of Health)؛ (3) سلامت جهانی و چالش‌های آن (Global Health and Challenges)؛ (4) مدیریت مداخلات و خدمات سلامت عمومی (Management of Public Health Interventions and Services)؛ (5) روش تحقیق در سلامت عمومی (Research Methods in Public Health) و (6) ارائه خدمات سلامت از طریق تلفن همراه (Mobile Health) می‌گردید. توالی مناسب مباحث و ارتباط منطقی آن‌ها، ارائه مطالب در سطوح پایه و مشارکت فعال شرکت‌کنندگان در بحث‌ها و کارگاه‌ها منجر شد که کیفیت آموزش‌های ارائه‌شده در IPHS2013 را در حد چشمگیری ارتقاء بخشد.
دومین دوره مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران (IPHS2014) از 15 الی 23 شهریور 1393 با همکاری پردیس خودگردان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و قطب علمی آموزش مهارت‌های بالینی کشور با حضور 95 نفر از دانشجویان علوم پزشکی کشورمان و کشورهای خاورمیانه و اروپایی باهدف آشنایی و علاقه‌مند کردن ایشان به حوزه سلامت عمومی با محوریت پنجره‌ای به آینده سلامت در محل قطب علمی آموزش مهارت‌های بالینی کشور در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اجرایی شد. حضور اساتید برجسته حوزه سلامت عمومی کشور، فعالیت‌های گروهی متعدد، بازی‌وار‌سازی محتوای آموزشی و حضور دانشجویان از رشته‌های مختلف و با سوابق متفاوت از نقاط برجسته دومین دوره این مدرسه تابستانی بود.
آموزش‌های ارائه‌شده در IPHS2014 علاوه بر سخنرانی‌های اصلی و فرعی توسط اساتید فرهیخته و برجسته سلامت عمومی کشور، بیشتر به‌صورت فعالیت‌های گروهی و کارگاه‌های فعالانه و بازی یادگیری ارائه گردید. درواقع بیش از نیمی از 51 ساعت زمان آموزشی کل دوره به کسب مهارت و یادگیری فعالانه اختصاص داده‌شده بود. حوزه‌های اصلی سلامت عمومی شامل مؤلفه‌های اجتماعی سلامت و عدالت در سلامت، اپیدمیولوژی و آمار زیستی، رهبری و تفکر سیستماتیک، انفورماتیک سلامت، سیاست‌گذاری سلامت، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، با محوریت پنجره‌ای به آینده سلامت» به‌صورت پایه‌ای و مقدماتی ارائه می‌گردید.
به‌طورکلی برنامه‌ی آموزشی دومین دوره مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران به دو بخش سخنرانی‌ها و چالش‌ها تقسیم‌بندی شده بود که هر یک مکمل دیگری بود. سخنرانی‌ها توسط اساتید و جهت ارائه و تفهیم مطالب پایه‌ای و پس‌ازآن مدرسین که خود از دانشجویان فعال در حوزه سلامت عمومی و آموزش بودند، مطالب اختصاصی و جزئی‌تر را ارائه می‌دادند؛ اما بیش از نیمی از برنامه آموزشی به چالش‌هایی که خود شامل فعالیت‌های گروهی مرتبط با سخنرانی‌ها و کارگروهی IPHSup یا Ideas for Public Health Startup بود، اختصاص داده‌شده بود.
شرکت‌کنندگان IPHS2014 با انجام فعالیت‌های گروهی میزان امتیازی کسب می‌کردند که این امتیازات راهنمایی برای حل نقشه گنجی بود که به‌منظور ایجاد انگیزه بیشتر از طریق ایجاد چالش و شوق و شور مضاعف طراحی‌شده است. برای اولین بار نیز برنامه‌ی کارگروهی IPHSup به‌منظور توانمندسازی شرکت‌کنندگان در جهت تولید محصول و ارائه راهکارهایی عملیاتی و کاربردی با الهام از دوره‌های startup weekend در حوزه سلامت عمومی برای دومین دوره این مدرسه تابستانی اجرا شد. چشم‌انداز IPHSup تربیت کارآفرینانی در حوزه سلامت عمومی بود.
ثبت‌نام کنندگان IPHS2014 از حدود 30 دانشگاه داخلی و 25 دانشگاه خارجی از کشورهای عراق، هلند، استرالیا، افغانستان، اسلواکی، آفریقای جنوبی، اندونزی، اتیوپی، تونس، زامبیا، تانزانیا، سودان، کنیا، امارات متحد عربی، بلژیک، هند، پاکستان، لهستان و مصر بودند. به‌طورکلی بیشترین ثبت‌نام کنندگان را دانشجویان پزشکی و پس‌ازآن دانشجویان داروسازی، دندانپزشکی، رادیولوژی، ژنتیک، اپیدمیولوژی، علوم آزمایشگاهی، بهداشت عمومی، مشاوره، تغذیه، میکروب‌شناسی، مامایی، گفتاردرمانی و مهندسی مکانیک تشکیل می‌دادند.
سومین دوره این مدرسه تابستانی در تیر و مرداد 1394 به‌صورت یک دوره سه‌هفته‌ای آموزش از راه دور و یک هفته آموزش حضوری با همکاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و در محل قطب علمی یادگیری مهارت‌های بالینی این دانشگاه با حضور 88 نفر از دانشجویان داخلی و خارجی برگزار شد.
این مدرسه تابستانی که مأموریت خود را لذت‌بخش نمودن یادگیری سلامت عمومی تعریف نموده است، در سومین دوره خود با برنامه‌ریزی آموزشی به‌صورت سیستماتیک و آکادمیک با استفاده از روش برنامه‌ریزی آموزشی هاردن و انجام نیازسنجی مناسب با همکاری اساتید برجسته سلامت عمومی کشور و مرور متون دقیق، اقدام به بازنگری در برنامه آموزشی خود نمود. طی این روند مباحث اصلی آموزشی: (1) مقدمه‌ای بر سلامت عمومی، (2) مؤلفه‌های اجتماعی سلامت، (3) سلامت محیط، (4) اپیدمیولوژی و آمار زیستی و (5) سیاست‌گذاری و مدیریت نظام سلامت؛ تعیین گردیدند. همچنین چهار حوزه بین‌رشته‌ای شامل: (1) مدیریت و رهبری، (2) کار تیمی، (3) حمایت‌طلبی و (4) رفتار حرفه‌ای؛ نیز به مباحث آموزشی افزوده شدند. ذیل تمامی مباحث، اهداف آموزشی در حوزه‌های شناختی و عاطفی-روانی مشخص گردید و محتوای آموزشی متناسب با این اهداف تعیین و سازمان‌دهی شد.
با توجه به اهداف کلان و مأموریت اصلی این مدرسه تابستانی، آموزش ترکیبی به‌عنوان راهبرد اصلی و آموزش مبتنی بر داستان، شبیه‌سازی و بازی‌وارسازی به‌عنوان روش‌های نوین و مبتکرانه آموزشی، در آن بکار گرفته شدند. تمام دوره آموزشی یک‌ماهه در قالب داستانی علمی تخیلی مربوط به سال 2200 میلادی و در زمانی که زمین نابودشده و انسان‌ها در سیاراتی دیگر ساکن شده‌اند رخ داد. شرکت‌کنندگان در روند داستانی ابتدا آموزش‌های پایه‌ای را در دوره آموزش از راه دور دریافت کردند و سپس در نقش متخصصین سلامت عمومی در دوره آموزش حضوری به 8 سیاره مختلف اعزام شدند تا در مأموریت‌های مختلف که مشابه فعالیت‌های دنیای واقعی طراحی‌شده بود، برای رفع مشکلات و بهبود وضعیت سلامت سیاره خود تلاش کنند. فعالیت‌های شرکت‌کنندگان در کل دوره مطابق با اهداف آموزشی بوده و از جنبه‌های مختلف به‌صورت گروهی و فردی مورد ارزیابی قرار گرفتند و رتبه‌بندی شدند.
چهارمین مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران (IPHS2016) دوره آموزشی ترکیبی ۴۲ روزه شامل ۳۵ روز آموزش از راه دور و ۷ روز آموزش حضوری بود. این مدرسه تابستانی با برنامه‌ریزی آموزشی به‌صورت سیستماتیک و آکادمیک با استفاده از روش برنامه‌ریزی آموزشی هاردن و انجام نیازسنجی‌های مناسب با همکاری اساتید برجسته سلامت عمومی کشور و هم‌چنین مرور متون دقیق اقدام به بازنگری در برنامه آموزشی خود نمود. طی این روند مباحث اصلی آموزشی: (۱) مقدمه‌ای بر سلامت عمومی، (۲) مؤلفه‌های اجتماعی سلامت، (۳) سلامت محیط، (۴) اپیدمیولوژی و آمار زیستی و (۵) سیاست‌گذاری و مدیریت نظام سلامت؛ تعیین گردیدند. همچنین چهار حوزه بین‌رشته‌ای شامل: (۱) مدیریت و رهبری، (۲) کار تیمی، (۳) حمایت‌طلبی و (۴) رفتار حرفه‌ای؛ نیز به مباحث آموزشی افزوده گردیدند. ذیل تمامی مباحث، اهداف آموزشی در حوزه‌های شناختی و عاطفی-روانی مشخص شدند و محتوای آموزشی متناسب با این اهداف تعیین و سازمان‌دهی شد. این دوره مدرسه تابستانی با همکاری معاونت بین‌الملل دانشکده بهداشت و در موزه تاریخ علوم پزشکی ایران برگزار شد.
به‌منظور ارائه دوره‌ای کاربردی، تمام دوره آموزشی در قالب داستانی علمی تخیلی مربوط به سال ۲۲۰۰ میلادی و درزمانی که زمین نابودشده و انسان‌ها در سیاراتی دیگر ساکن شده‌اند رخ داد. شرکت‌کنندگان در روند داستانی ابتدا آموزش‌های پایه‌ای را در دوره آموزش از راه دور دریافت کردند. داستانی که در آن شرکت‌کنندگان به‌واسطه محیطی شبیه‌سازی‌شده در نقش متخصصان سلامت عمومی آن سیاره قرار گرفتند تا رقابتی گروهی را در قالبی بازی‌نمایی شده تجربه کنند. برنامه‌ریزی آموزشی و اجرایی دقیق، علمی و کاربرد مناسب روش‌های نوین آموزشی، ترکیبی منحصربه‌فرد از یادگیری فعال، به‌روز، فراگیر محور و بین‌رشته‌ای را برای شرکت‌کنندگان این دوره آموزشی به ارمغان ‌آورد.

گویا کمپ زمستانی نیز در این زمینه برگزار شد، درباره‌ی این کمپ نیز توضیحی مختصر بفرمایید؟
کمپ زمستانی مدرسه سلامت عمومی ایران (IPHS-WinterCamp16) دوره آموزشی ۱۷ روزه‌ای شامل ۱۴ روز آموزش از راه دور و ۳ روز آموزش حضوری بود که با محوریت مؤلفه‌های اجتماعی سلامت، اهمیت آن‌ها و نحوه استفاده از ابزارهای مختلف نظیر حمایت‌طلبی جهت ارتقای این مؤلفه‌ها برگزار شد. این کمپ زمستانی با به‌کارگیری روش‌های آموزشی مبتکرانه و خلاقانه در ارائه آموزش‌های خود که به‌صورت از راه دور و حضوری بود، دوره‌ای جذاب، پرهیجان و مملو از آموزه‌های جدید را به شرکت‌کنندگان خود ارائه کرد.
به‌منظور ارائه دوره‌ای کاربردی و منطبق با مسائل روز کشور، بیماری ایدز و مؤلفه‌های اجتماعی مرتبط با آن به‌عنوان موضوع اصلی و سوژه داستان کمپ زمستانی مدرسه سلامت عمومی ایران انتخاب شد. داستانی که در آن شرکت‌کنندگان به‌واسطه محیطی شبیه‌سازی‌شده در نقش متخصصان سلامت عمومی کشور قرار گرفتند تا رقابتی گروهی را در قالبی بازی‌نمایی شده تجربه کنند. برنامه‌ریزی آموزشی و اجرایی دقیق، علمی و کاربرد مناسب روش‌های نوین آموزشی، ترکیبی منحصربه‌فرد از یادگیری فعال، به‌روز، فراگیر محور و بین‌رشته‌ای را برای شرکت‌کنندگان این دوره آموزشی به ارمغان ‌آورد.
اگرچه ۱۳۹ نفر از دانشجویان علوم پزشکی سراسر کشور در این دوره آموزشی ثبت‌نام کرده بودند، ولی درنهایت ۸۸ نفر از آن‌ها و از ۲۱ دانشگاه علوم پزشکی برای شرکت کمپ زمستانی برگزیده شدند که از میان آن‌ها ۶۹ نفر در دوره آموزش حضوری که ۵ تا ۷ اسفند ۱۳۹۴ در مرکز پژوهش‌های علمی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد حضور به هم رساندند.
با مروری بر ارکان تأثیرگذار و منحصربه‌فردی که در کمپ زمستانی مدرسه سلامت عمومی ایران به کار گرفته شد، شبیه‌سازی برای تصمیم‌گیری در برنامه و پروژه، در نظر گرفتن شرایط دنیای واقعی در محیط شبیه‌سازی و توجیه کلیه رویدادها بر این اساس، آموزش عملی و کاربردی در گروه‌های کوچک، دادن نقش داستانی به شرکت‌کنندگان و منطبق بودن داستان با اهداف آموزشی، ایجاد رقابت گروهی و فردی میان شرکت‌کنندگان و افزایش انگیزه ایشان برای فعالیت و یادگیری، ارائه آموزش‌های تئوری و مقدماتی در دوره آموزش از راه دور، ارائه بازخورد مناسب در جلسات تأمل به کلیه گروه‌ها پس از گزارش فعالیت‌هایشان و نظم اجرایی و توجه ویژه به رضایت‌مندی شرکت‌کنندگان را می‌توان بیش از موارد دیگر در افزایش کیفیت آموزشی، رضایت‌مندی شرکت‌کنندگان و دست‌یابی به اهداف این دوره آموزشی مؤثر دانست.
پنجمین و آخرین مدرسه تابستانی
پنجمین مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران (IPHS2017) دوره آموزشی یک‌هفته‌ای بود که باهدف آشنایی دانشجویان با حوزه سلامت عمومی و علاقه‌مند نمودن آنان در مردادماه سال ۱۳۹۶ برگزار شد. این دوره نیز همانند دوره چهارم مدرسه تابستانی بین‌المللی سلامت عمومی ایران بود با این تفاوت که تمام نقایص آن برطرف و دوره کامل شده بود. همانند دوره گذشته، همکار اصلی دوره پنجم معاونت بین‌الملل دانشکده بهداشت بود و در موزه تاریخ علوم پزشکی ایران برگزار شد.

در مورد جایزه‌ی پتیل و نحوی دریافت آن توضیح دهید؟
پس از برگزاری پنجمین دوره مدرسه تابستانی سلامت عمومی، تصمیم گرفتیم این تجربه را که حالا بدون کم‌وکاست برگزارشده بود در قالب مقاله‌ای منتشر کنیم. با کمک یکی از دوستان مقاله را به کنگره AMEE که توسط انجمن آموزش پزشکی اروپا در شهر بازل سوئیس برگزار شد، ارسال کنیم. امسال برای جایزه پتیل، حدود 1800 طرح ثبت‌نام کرده بودند که نهایتاً 13 طرح برای ارائه به شهر بازل دعوت شدند. از میان این 13 طرح ارائه‌شده به سه طرح جایزه پتیل تعلق گرفت که IPHS یکی از برندگان بود.

به‌جز جایزه پتیل، طرح شما افتخار دیگری کسب کرده بود؟
بعد از اجرای موفقیت‌آمیز IPHS2014، تصمیم گرفتیم آن را مستند کنیم که نتیجه آن برگزیده شدن IPHS در جشنواره دانشگاهی طرح‌های آموزشی شهید مطهری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان شد. با تغییر IPHS به یک دوره تمام بازی‌وارسازی شده و گسترش آن، بعد از اجرای IPHS2016 آن را به جشنواره شهید مطهری کشوری ارائه دادیم که منجر به کسب مقام سوم کشوری در حیطه روش‌های یاددهی و یادگیری در سال 1396 شد. همچنین این طرح با کمک دکتر جعفریان رئیس وقت دانشگاه و دکتر تکیان در آبان 1395 در مجمع جهانی سلامت که در شهر برلین برگزار می‌شد ارائه شد.

آیا طراحی و برنامه‌ریزی مدرسه تابستانی منجر به ایده و انگیزه‌ی برای فعالیت دیگری شد؟
بله هم‌زمان با برگزاری این دوره‌ها، به فکر تجاری‌سازی این پروژه دانشجویی افتادیم و ایده‌ی تأسیس یک شرکت طراحی مدل‌های آموزشی را برای هیئت‌رئیسه دانشگاه علوم پزشکی تهران ارسال کردیم که با موافقت رئیس وقت دانشگاه، دکتر جعفریان و همچنین هیئت‌رئیسه دانشگاه، با دریافت گواهی موافق اصولی ثبت شرکت دانش‌بنیان این شرکت بانام AVECEN راه‌اندازی شد و به لطف خدا تا امروز در حال فعالیت است. ما در این شرکت بر روی طراحی مدل‌های آموزشی مبتنی بر بازی و بازی‌وارسازی کار می‌کنیم و در کنار آن به‌عنوان فعالیت جانبی به راهنمایی و مشاوره برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای حوزه سلامت مشغول هستیم.
یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها و طراحی‌های فعلی شرکت، انجام پروژه‌ای با همکاری مرکز تحقیقات ایدز (IRCHA) و دفتر برنامه مشترک ملل متحد درزمینهٔ ایدز (UNAIDS) به نام پروژه‌ی رد اکسیر (REDXIR) هستیم که انجام آن از ابتدای مهرماه امسال آغاز می‌شود.

و سخن پایانی
در طی این 5 سال برای اجرای IPHS ما با بیش از 100 نفر از اساتید و دانشجویان کشور همکاری کردیم و بدون کمک‌های ایشان IPHS به این موقعیت نمی‌رسید؛ اما می‌خواهم تشکر ویژه‌ای از بعضی افراد تیم داشته باشم و نامشان را ذکر کنم،‌ از سایر طراحان اصلی IPHS دکتر شروین بدیهیان، دکتر نوید منوچهری، دکتر علی گنجی زاده، دکتر پوریا روزرخ، دکتر پوریا مقصودی تشکر کنم که در این راه زحمات زیادی کشیدند و صمیمانه مرا در کسب این جایزه بزرگ یاری کردند. قطعاً بدون همکاری آن‌ها دریافت این جایزه ممکن نبود.
همچنین از اساتیدی که در طی این 5 سال ما از حمایت کردند و به ما کمک کردند تا این طرح اجرا شود، خانم دکتر پاسالار که در اجرای IPHS2013 و کمپ زمستانی به ما لطف کردند؛ خانم دکتر چنگیز که در اجرای IPHS2014 ما را حمایت کردند و همچنین در طراحی IPHS2015 حامی ما بودند که دوره را تمام بازی‌وارسازی کنیم؛ دکتر مجدزاده و دکتر تکیان به‌عنوان دبیران کمیته علمی و راهبری IPHS در سال‌های 2016 و 2017 که موجب گسترش و موفقیت نهایی IPHS شدند.

برای دریافت فیلم کسب جایزه پتیل اینجا را کلیک کنید

خبرنگار: مقدم