گفتگو با دکتر طلعت مختاری آزاد رئیس مرکز ملی آنفلوانزای کشور و استاد گروه ویروس شناسی دانشکده بهداشت درباره بیماری آنفلوانزا

هر دو این بیماری ها ویروسی محسوب می شوند ولی ویروس های آن ها متفاوت است؛ در سرماخوردگی دستگاه تنفسی فوقانی درگیر می شود اما در انفلوانزا دستگاه تنفسی تحتانی نیز تحت تاثیر قرار می گیرد.

 

از نشانه های بارز آن تب بالا، سرفه ، تن درد، احساس خستگی، بی اشتهایی که  می تواند گاهی  همراه با  حالت تهوع و استفراغ باشد و ویژگی بارز آن شروع ناگهانی علائم آن است. با وجود اینکه انفلوانزا یک بیماری محدود به دستگاه تنفس  است ولی علائم عمومی دارد مانند تن درد، استخوان درد و تهوع و استفراغ دارد که ناشی از سایتوکینهایی است که بدلیل پاسخ ایمنی در بدن ایجاد می شود. 

راه انتقال بیماری از طریق سرفه، عطسه و تماس  است در نتیجه آموزش صحیح نحوه سرفه و عطسه کردن مهم است و این آموزش ها باید از زمان کودکی و در مدارس داده شود. به دلیل اینکه تماس نقش مهمی در انتقال بیماری دارد  از دست دادن و بوسیدن باید خودداری کرد و دست ها مرتب باید با آب و صابون شسته شود که نقش موثری در  کاهش انتقال بیماری دارد. 

 

با توجه به اینکه هر 2 یا 3 سال یکبار جهش هایی در ژن های ویروس ایجاد می شود، اما ده تا چهل سال یکبار تغییرات گسترده ای در ویروس ایجاد و دیده می شود در نتیجه افراد نسبت به این ویروس جدید ایمنی نشده و نسبت به آن  حساس خواهند بود. ولی در جامعه بعضی از گروه ها حساس تر هستند  از جمله بچه های زیر 5 سال، افراد بالای 65 سال، زنان باردار، افراد دارای وزن بالا  و بیماری های زمینه ای مانند دیابت، بیماری های کلیوی و تنفسی در معرض خطر بالاتر ابتلا به بیماری و عوارض ناشی از آن هستند اما ممکن است گهگاه تغییرات خاصی در  ویروس اتفاق بیافتد چهره بالینی بیماری می تواند کمی متفاوت باشد در بعضی موارد علایم گوارشی شدیدتر یا علایم انسفالو پاتی ممکن است همراه باشد. 

اما نکته مهم این است که برای این بیماری هم واکسن و هم دارو وجود دارد. بهترین زمان استفاده از واکسن بعد از شهریور ماه  است  بعد از شش ماهگی همه گروه های های سنی می توانند واکسن بزنند طبیعتا اولویت با گروه های حساس است.  

 

بیماری بنام  شبه انفلوانزا نداریم ممکن است شروع علایم بسیاری از بیماریهای ویروسی به دلیل تولید انترفرون علایمی شبیه انفلوانزا ایجاد کنند.

 

ویروس های آنفولانزا در چهار گروه    A ،B ،C ،D تقسیم بندی می شود. گروه A مشترک بین انسان، حیوان و پرندگان است؛ پرندگان ویروسهای مخصوص به خود را دارند ولی ممکن است تغییراتی در قطعات  ژنتیکی ویروس به وجود بیاید که دلیل جابجایی قطعات ویروس انفلوانزای انسانی با ویروس پرندگان  شود  و ویروس جدیدی به وجود آید که قابلیت انتقال به انسان داشته باشد و بتواند از انسان به انسان منتقل شود و می تواند خطرناک و حتی پاندمی شود. 

ناگفته نماند این ویروس از طریق پرنده های زنده مبتلا انتقال پیدا می کند و اگر موردی تشخیص داده شود مراجع ذیصلاح اطلاع رسانی و اقدامات پیشگیری را انجام می دهند. 

 

خوشبختانه در تمام کشورها یک آزمایشگاه ملی وجود دارد که ویروس ها را شناسایی می کند و دارای شرح وظایفی هستند. در کشور ما هم از سال 1976میلادی آزمایشگاه ملی آنفلوانزا در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران راه اندازی شد و سیزده  آزمایشگاه اقماری نیز در سراسر کشور وجود دارند که وظایفشان  تشخیص ویروس های شایع  است. 

هر سال در 4 مقطع زمانی ویروس ها به یکی از مراکز مرجع زیر نظر سازمان جهانی بهداشت ارسال می شود تا پس از پایش ویروس ها بتوانند فرمول واکسن برای فصل بعدی تعیین کنند. این ترکیب واکسن از میان ویروس های ارسالی از سراسر جهان از جمله ایران انتخاب می شود. 

از بدو  ورود به دانشکده بهداشت در آزمایشگاه ملی  آنفلوانزا فعالیت خود را آغاز کردم.

فعالیت مداوم یک آزمایشگاه در طی چهل سال نیاز به کاری مستمر و طبیعتا بودجه مداوم دارد. خوشبختانه این آزمایشگاه به دلیل کوشش کارشناسان  دلسوز  و فعال آن و همچنین مساعدت های دانشکده بهداشت  و اداره مبارزه با بیماریهای واگیر توانسته است  فعالیت  و شرح وظایف خود را حتی در شرایط بحرانی  به نحو احسن انجام دهد و به عنوان آزمایشگاهی فعال در منطقه شناخته شود این مرکز علاوه بر آنفلوانزا در تشخیص سایر عفونت های تنفسی ویروسی همکاری نزدیکی با مرکز  بیماریهای واگیر وزارت بهداشت دارد.  

 

هر بیماری به خصوص آنفلوانزا می تواند مرگ و میر داشته باشد. سال گذشته شصت و یک هزار نفر در امریکا بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند. متاسفانه این بیماری جان افراد به خصوص افرادی که دارای بیماری زمینه ای  که قبلا به آن اشاره شد را تهدید می کند  و نباید گزارش فوت افراد مبتلا، نگرانی در جامعه ایجاد کند. آگاهی و اقدامات به موقع می تواند در جلوگیری از مرگ و میر نقش به سزایی ایفا کند. ویروس انفلوانزا و بیماری و مرگ ناشی از آن همیشه و همیشه بوده و خواهد بود مهم  نحوه مواجهه با آن است. 

نقش فضای مجازی در این زمینه غیر قابل انکار است و باید از آن به نحو صحیح در جهت آگاه سازی افراد جامعه استفاده شود و نباید اخبار و اطلاعات نادرست یا هر توصیه و سخن غیرکارشناسانه ای از این طریق منتشر شود و جامعه را دچار استرس و التهاب کند. 

افراد هم باید از منابع معتبر برای دریافت اطلاعات و انتشار آن استفاده کنند.