دکتر فلاحی: کمبود تجهیزات مهم‌ترین چالش توسعه دانش پزشکی هسته‌ای است

براساس مأموریت ویژه‌ای که از سوی معاونت آموزشی وزارت بهداشت درزمینه توسعه دانش پزشکی هسته‌ای به دانشگاه علوم پزشکی تهران واگذارشده، با دکتر بابک فلاحی دانشیار گروه پزشکی هسته‌ای و نماینده این گروه در خصوص جایگاه این رشته و نقاط قوت و ضعف آن در کشور به گفتگو پرداختیم.
وی با اشاره به تدوین برنامه توسعه دانش پزشکی هسته‌ای در دانشگاه و تحویل آن به معاونت آموزشی گفت: در این برنامه ضمن تحلیل وضعیت موجود، شناسایی نقاط ضعف درونی و بیرونی و فرصت‌ها و تهدیدهایی که در مسیر توسعه آموزش این رشته وجود دارد؛ راهکارهایی نیز برای توسعه این دانش ارائه شده است.
دکتر فلاحی یکی از نقاط قوت این رشته را وجود نیروی انسانی متخصص دانست و افزود: متخصصان این رشته توانایی لازم برای پیشبرد و حتی جهش علمی پزشکی هسته‌ای را دارند. آنان در تعامل با متخصصان خارجی بوده و مقالات متعددی باارزش علمی بالا در مجلات معتبر به چاپ رسانده و یا در کنگره‌های بین‌المللی ارائه می‌دهند که برخی از آنها در نگارش معتبرترین راهنماهای بالینی در سطح دنیا مورد استناد قرار گرفته است.
عضو هیات علمی دانشگاه، با بیان اینکه از نظر دانش پزشکی هسته‌ای جزو رقبای اصلی کشورهای پیشرفته آسیایی هستیم افزود: 6 سال پیش، بین 70 کشور شرکت کننده در کنگره فدراسیون جهانی پزشکی هسته‌ای در آفریقای جنوبی، از نظر تعداد مقالات ارائه‌شده، مقام اول را کسب کردیم و درحال حاضر نیز همواره در ردیف 10 کشور برتر شرکت‌کننده در این کنگره هستیم.
وی افزود: هرساله حدود بیست مقاله‌ای که در کنگره معتبر پزشکی هسته‌ای اروپا به‌صورت سخنرانی ارائه می‌شود مربوط به متخصصان ایرانی است.
عضو هیات علمی دانشگاه، با اشاره به تعداد مراکز پزشکی هسته‌ای و متخصصان این رشته در کشور گفت: از دهه 60 که گروه آموزشی پزشکی هسته‌ای با همت استاد دکتر ساغری و همکاران ایشان در کشور پایه‌گذاری شد، حدود 200 متخصص تربیت شدند. همچنین 160 مرکز فعال در این زمینه وجود دارد که حداقل 70 مرکز دولتی و خصوصی آن در تهران مستقر است و حدود 80 متخصص در این مراکز فعالیت دارند.
دکتر فلاحی تولید داخلی پرتو داروها و رادیو داروها را از دیگر نقاط قوت دانش پزشکی هسته‌ای در کشور دانست و افزود: 95 درصد مواد اولیه موردنیاز این رشته که درگذشته با هزینه بالا از خارج تأمین می‌شد، اکنون با هزینه  کمتر در کشور تولید می‌شود.
دانشیار گروه پزشکی هسته‌ای، با اشاره به تهدیدهایی که در راه توسعه این رشته وجود دارد، گفت: تکنولوژی‌های متعددی مانند Gamma Camera، SPECT و SPECT-CT، PET،  PET-CT و PET-MR در پزشکی هسته‌ای مورداستفاده قرار می گیرد که دراین بین دستگاه‌های تصویربرداری هیبریدی با PET از همه جدیدتر هستند و از 10 تا 12 سال پیش در جهان فراگیر شده‌اند، این در حالی است که ایران با تأخیر حدوداً 10 ساله این تکنولوژی را وارد کرده و کمتر از 3 سال است که آن را به‌کار گرفته است.
دکتر فلاحی کمبود تجهیزات را مهم‌ترین مسئله پزشکی هسته‌ای دانست و افزود: پزشکی هسته‌ای دانش نوینی است که طی 60 سال گذشته با رشد بسیاری همراه بوده است. کشورمان نیز تا مدتی همگام با این رشد، پیش می‌رفت اما ازآنجاکه دانش این رشته وابسته به تکنولوژی است در مقطعی به دلیل کمبود منابع مالی، تحریم‌ها و... از پیشرفت بازمانده است.
عضو هیات علمی دانشگاه، با اشاره به تعداد تجهیزاتی که در مراکز پزشکی هسته‌ای کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد، افزود: در کل کشور 5 یا 6 دستگاه SPECT-CT داریم که 3 دستگاه در تهران و یکی از این سه دستگاه، در مرکز پزشکی هسته ای دانشگاهی نصب‌شده و همچنین 3 دستگاه PET-CT نیز در کل کشور راه‌اندازی شده که فقط یک دستگاه آن در مرکز مجری برنامه دستیاری در حال کار است.
وی افزود: در زمینه تجهیزات حتی از کشورهای منطقه مانند عربستان، کویت و امارات عقب هستیم که موجب شده در سال‌های گذشته بسیاری از بیماران با درخواست خدمت PET-CT به  ترکیه و امارات بروند و با کیفیت پایین و هزینه ارزی بالا این خدمات را دریافت کنند.
دکتر فلاحی با اشاره به انتظار 2 تا 3 ماهه بیماران برای انجام PET-Scan در مرکز آموزشی گفت: بسیاری از این بیماران شرایط مخاطره انگیزی دارند که باید به‌موقع برایشان تصمیم درمانی درستی گرفته شود. البته در انجام SPECT و SPECT-CT نوبت‌دهی بیماران به‌روز است.
نماینده مأموریت ویژه توسعه دانش پزشکی هسته‌ای، با تاکید بر ضرورت تسهیل شرایط تأمین تجهیزات برای رشته‌هایی که وابسته به آن هستند افزود: در مدیریت بخش‌های آموزشی، فرآیندهای تأمین و پشتیبانی با کندی و بعضاً غیرتخصصی و بدون برنامه‌ریزی بلندمدت انجام می‌شود و این گلوگاه در تأمین تجهیزات و مواد اولیه موردنیاز بیشتر به چشم می‌آید.
عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به راهکاری که در این زمینه وجود دارد، گفت: در این برنامه پیشنهادشده به‌جای مدیریت عمومی بیمارستان که باید همه نیازها و جوانب بخش‌های سرپایی، بستری، پاراکلینیک و... را تأمین و پشتیبانی کند، این کار با واگذاری مدیریت به بخش‌های تخصصی و یا گروه‌های آموزشی تحت نظارت و کنترل بیمارستان (درون‌سپاری) صورت گیرد. گرچه این اقدام با برخی قوانین فعلی (مثلاً قانون منع مداخلات کارکنان دولت) منافات دارد ولی از طریق آنچه در مورد شرکت‌های دانش‌بنیان پیش بینی شده می توان عمده این موانع قانونی را  برطرف کرد.
وی واگذاری مدیریت به بخش‌های تخصصی را در کاهش هزینه‌ها مؤثر دانست و گفت: پیش‌ازاین، مدیریت گروه پزشکی هسته‌ای در مدت یک سال و سه ماه، به اعضای هیات علمی گروه واگذار شد که در این مدت 30 درصد هزینه‌های بخش کاهش یافت و تأمین مواد اولیه و قطعات یا تعمیرات لازم با سهولت و سرعت بیشتری انجام می‌شد. این تجربه در بسیاری از گروه‌های علمی دانشگاه‌های معتبر دنیا نیز وجود دارد.
دکتر فلاحی کمبود دانش و تجربه کافی در به‌کارگیری تجهیزات مدرن را از دیگر نقاط ضعف توسعه این رشته عنوان کرد و گفت: مراحل نصب دستگاه سیکلوترونی که در بیمارستان شریعتی وجود دارد به دلیل نبود تجربه کافی، 2تا 3 سال است که به طول انجامیده درحالی‌که مدت‌زمان این پروسه در کشوری مانند کانادا کمتر از یک سال است که البته بخشی از آن برمی‌گردد به محدودیتی که کشورهای دیگر در صدور دانش و فناوری ایجاد می‌کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه بیش از 20 دستیار تخصصی سالانه در این رشته پذیرش می‌شوند، درحالی‌که سالانه حتی 5 دستگاه جدید برای کل کشور خریداری و اضافه نمی‌شود افزود: در حال حاضر کشش تقاضا برای خدمات تخصصی پزشکی هسته‌ای نسبت به تعداد فارغ‌التحصیلان کمتر است، که این امر در درازمدت می‌تواند باعث آفات و انحرافاتی در این زمینه شود. درواقع  باید شرایط متعادلی را به لحاظ عرضه و تقاضای خدمات پزشکی هسته‌ای در کشور فراهم کنیم که همه فارغ‌التحصیلان درزمینه تخصصی خود فعالیت و در انجام خدمات، اخلاق حرفه‌ای و استانداردها را رعایت کنند.
وی در جمع‌بندی سخنان خود با بیان اینکه در مسیر توسعه باید توسعه تجهیزات، مدیریت و پشتیبانی خدمات با سبک‌های نوین و ... در کنار تربیت متخصص با هم و به‌صورت تفکیک نشده مدنظر قرار گیرد افزود: در برنامه توسعه آموزش پزشکی هسته‌ای، پیشنهادهای خود را به سیاست‌گذاران نظام سلامت با در نظر گرفتن مصالح ملی ارائه دادیم که امیدواریم موردتوجه قرار گیرد.
خبرنگار: سمیرا کرمی
عکس: میثم عطری