بانوان نامی دانشگاه/ دکتر نیکفر: با نگاه جنسیتی راه موفقیت را برای هم نوعان خود نبندیم
دفتر مشاور امور زنان و خانواده با همکاری روابط عمومی دانشگاه در سلسله گفت‌وگوهایی، بانوان موفق دانشگاه را به خوانندگان سایت معرفی می‌کند. مصاحبه دکتر شکوفه نیکفر مدیر امور تحقیقات و فناوری معاونت پژوهشی دانشگاه را در ادامه بخوانید.
پژوهشگر برجسته دانشگاه به بانوان توصیه می کند خود را برای تلاش بیشتر آماده کنند و مسئولیت‌های خود را در عرصه خانواده فراموش نکنند دکتر شکوفه نیکفر به‌واسطه فعالیت‌های علمی- پژوهشی ارزنده اش در زمره دانشمندان یک درصد جهان است.
ارائه بیش از 200 مقاله علمي معتبر انگليسي در مجلات علمي معتبر خارجي، 15 مقاله فارسي در مجلات معتبر ايراني به زبان فارسي، 45 خلاصه مقاله چاپ‌شده در کنگره‌های بین‌المللی، تألیف 2 چپتر از كتاب Medication safety in pregnancy and breastfeeding، تألیف کتب سياست ملي دارويي ايران، مستندسازی نظام دارويي ژنريك ايران، كنترل عفونت‌های بيمارستاني، فهرست دارويي ايران، اخلاق در داروسازی و مبانی اقتصاد دارو – ترجمه يك جلد كتاب در حال چاپ (اولویت‌سنجی در نظام سلامت)، تألیف 18 فصل از دایره المعارف بین‌المللی سم‌شناسی، مجری و مدیریت اجرایی 25 طرح پژوهشی از مهم‌ترین فعالیت‌های تحقیقاتی اوست. دکتر نیکفر امید دارد دانسته‌هایش در کاهش آلام بیماران و افزایش کیفیت زندگی آن‌ها مؤثر باشد.
در ابتدا خودتان را بیشتر برای خوانندگان ما معرفی بفرمایید؟
شکوفه نیک فر هستم. متولد سوم آذر 1347 در تبریز. داروساز هستم متخصص رشته اقتصاد و مدیریت دارو. دانشیار گروه اقتصاد و مدیریت دارو در دانشکده داروسازی.
فرزند چهارم و آخر خانواده هستم. پدرم از قضات دادگستری بودند و مادرم خانه‌دار که بانویی بسیار فرهیخته بودند. در ده‌سالگی به تهران نقل‌مکان کردیم. در سال 1366 موفق به اخذ دیپلم شدم و در سال 1367 در رشته داروسازی وارد دانشگاه شدم. در پایان دوره تحصیلات دانشگاهی ازدواج کردم و فضای ذهنی من در عرصه کاری علاوه بر خدمات آموزشی و پژوهشی علاقه به انجام امور سیاست‌گذاری در نظام سلامت برای خدمت به مردم و ارتقای سطح سلامت بود. فعالیت حرفهای خود را در وزارت بهداشت آغاز کردم و در این حوزه فعالیت‌های مثبت در راستای تغییر نظام سلامت داشتم که حتی منجر به دریافت جایزه جشنواره رازی شد. پس از شروع به کار نیاز به افزایش دانش در حیطه مدیریت بهداشت منجر به ادامه تحصیل این‌جانب در دوره مدیریت بهداشت عمومی شد که در دوره یادشده با آشنا شدن با مشکلات حاشیه‌نشینی در تهران فعالیت‌های خیریه در حمایت از اقشار محروم را شروع کردم. پس از طی یک دوره فلوشیپ در کانادا همراه همسرم با علم جدیدالتاسیس فارماکواکونومی آشنا شدم و علاقه بسیاری برای اخذ تخصص در این رشته پیدا کردم. پس از بازگشت موضوع را در ایران پیگیری کردم و با پذیرفته شدن دوره تخصصی این رشته جزو اولین پذیرفته‌شدگان رشته اقتصاد و مدیریت دارو بودم. امید دارم دانسته‌هایم در کاهش آلام بیماران و افزایش کیفیت زندگی آن‌ها مؤثر باشد.
از خانواده خود برای ما بفرمایید؟
متأهل هستم. همسرم آقای دکتر محمد عبداللهی استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند.
از مهم‌ترین فعالیت‌های اجرایی که بر عهده داشتید، برای ما بفرمایید؟
در حال حاضر به مدت یک سال و نیم است که مدیر امور تحقیقات و فناوری دانشگاه هستم. معاون تحقیق و توسعه سازمان غذا و دارو بودم و مدیریت دبیرخانه و دبیری شورای کشوری بررسی و تدوین داروهای ایران به مدت 18 سال به عهده بنده بود و پیش از آن مدیر دفتر تحقیق و توسعه و مراکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم و از افراد کلیدی برای راه‌اندازی آن در سطح کشور هستم)، بودم.
در خصوص کسب افتخارات و جوایز خود بفرمایید؟
برگزيده سيزدهمين جشنواره علوم پزشكي رازي در HSR- 1386، برگزیده آکادمی علوم کشورهای درحال‌توسعه TWAS، سازمان زنان دانشمند کشورهای درحال‌توسعه TWOWS و مرکز علم‌سنجی Scopus به‌عنوان محقق برتر زن جوان در کشورهای درحال‌توسعه آسیا سال 2009 کوالالامپور-مالزی-1388، برگزیده جشنواره ابن‌سینا به‌عنوان دارنده مقاله برتر با بیشترین استناد دانشگاه علوم پزشکی تهران- سال 1389، پژوهشگر برتر گروه پزشکی چهاردهمین جشنواره ملی تجلیل از پژوهشگران و فناوران برتر سال 1392- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری-1382 در کارنامه من است.
چه دستاوردهایی تاکنون نصیب شما شده است؟
من اولین خانم ایرانی فعال در ایران بودم که در حوزه علوم پزشکی در فهرست یک درصد دانشمندان جهان از ابتدای سال 2013 بر اساس پایگاه اطلاع‌رسانی ISI قرار گرفتم.
در دوره فعالیت علمی خودم چه در دوران تحصیل و چه در دوره‌ای که به‌عنوان هیئت‌علمی فعالیت کرده‌ام همواره جزو افراد برتر علمی بودم. هم‌چنین بر اساس گزارش شبکه تحقیقات علوم دارویی جزو رتبه‌های برتر محققین علوم دارویی هستم و بر اساس رتبه‌بندی‌های جهانی جزو محققین برتر در حوزه اقتصاد دارو و سیاست‌گذاری دارویی هستم.
خانم دکتر از اینکه جزو دانشمند برتر یک درصد جهان شده‌اید؛ چه حسی داشتید؟
مسلماً احساس خوبی بود؛ حسی که یک محقق دارد این هست که نتایج تحقیقش دیده شود و یکی از کارهایی که انجام می‌دهد، این است که کارهای تحقیقاتی خود را دنبال می‌کند که آیا دیده می‌شود یا نه. خوب به‌هرحال این دیده شدن هم یک رتبه‌ای برای خودش دارد. اگر که یک موضوعی خیلی داغ باشد و یا اینکه موضوع موردنظر در جوامع جهانی مطرح باشد این کمک می‌کند که برود در بیس تحقیق و توسعه‌ای قرار بگیرد که نهایتاً خدمتی است که از آن پژوهش می‌گیرند که نتیجه آن به‌خصوص در حوزه علوم پزشکی؛ بهره‌ای برای مردم باشد. البته که این حس مطلوبیتی دارد که قابل توصیف کمی نیست؛ اما یک احساس رضایت از کاری که انجام داده‌اید برای شما به ارمغان می‌آورد.
حتی ممکن است این اتفاق دیرتر بیفتد مثلاً من مقالاتی داشتم که در سال‌های اولی که چاپ کردم به آن هیچ ارجاعی نشده بود اما در سال‌های بعدی ارجاعات خیلی زیادی داشته. بحث یک درصد هم با آن آشنایی داشتم خیلی برای من غریب نبود و می‌دانستم یعنی چی و دنبالش بودم و حدس هم می‌زدم که ممکن است برای من این اتفاق بیفتد تا اینکه سال 2013 شد؛ بالاخره این‌یک مخرج کسری دارد باید در آن فیلدی که یک درصد می‌شوی و تعداد دانشمندانی که در آن فیلد کار می‌کند یک تعدادی هستند که شما باید یک درصد از آن‌ها باشی که دارد به کارهای شما ارجاع می‌شود درنتیجه خیلی فاکتورهای مختلفی در اینکه یکی بتواند دانشمند یک درصد باشد وجود دارد یکی از معیارها این است که یک محقق کارش به‌عنوان درواقع ارجاعات مناسبی که کسی بهش ارجاع زیادی می‌شود یعنی مرجعیت علمی را نشان می‌دهد به‌عنوان یک فیلد درواقع مناسب هست که شما خودتان را ارزیابی کنید ولی الزاماً همه‌چیز نیست یک درصد شدن. من هم به طبع وقتی احساس کردم که جز کسانی هستم که ارجاعات مناسب به‌هم‌خورده و ارجاعات علمی بهم می‌شود خوشحال شدم.
به‌عنوان یک عضو هیات علمی، چه وظیفه‌ای به عهده شماست؟
به‌هرحال وظایف ما تعریف‌شده و بر اساس آن وظایف به‌عنوان عضو هیات علمی مشغول به خدمت هستیم. ولی درنهایت آن چیزی را که دوست دارم اتفاق بیفتد وقتی است که به‌خصوص در حوزه‌های تخصصی فردی را وارد جامعه کنم که بدانم قابلیت‌های خیلی بیشتر از من دارد این زیباترین چیزی است که باید به آن برسم. اگر خودم را در معیار ارزیابی بگذارم بهترین چیزی که برایم اتفاق خواهد افتاد این است که بتوانم تمام آموخته‌هایم را طوری به دانشجو منتقل کرده باشم که خیلی بهتر از من ایده پردازی کند و هم بتواند هدایت‌گر، آموزش گر و محقق خوبی باشد و علی‌الخصوص در حوزه ما که یک‌رشته اجتماعی است «مدیریت اقتصاد دارویی» که درواقع یک بعد اجتماعی هم دارد بتواند در آن زمینه موفق باشد.
از چه زمانی وارد دانشگاه علوم پزشکی تهران شده‌اید؟
از سال 1367 که به‌عنوان دانشجوی داروسازی وارد دانشگاه علوم پزشکی تهران شدم. دوره MPH و دکترای تخصصی خود را در همین دانشگاه اخذ کردم و از سال 1393 با انتقال به دانشگاه علوم پزشکی تهران فعالیت هیئت‌علمی را در دانشگاه ادامه دادم.
از توفیقات خود برای ما بفرمایید؟
داراي بیش از 200 مقاله علمي معتبر انگليسي در مجلات علمي معتبر خارجي، 15 مقاله فارسي در مجلات معتبر ايراني به زبان فارسي، 45 خلاصه مقاله چاپ‌شده در کنگره‌های بین‌المللی، تألیف 2 چپتر از كتاب Medication safety in pregnancy and breastfeeding، تألیف کتب سياست ملي دارويي ايران، مستندسازی نظام دارويي ژنريك ايران، كنترل عفونت‌های بيمارستاني، فهرست دارويي ايران، اخلاق در داروسازی و مبانی اقتصاد دارو – ترجمه يك جلد كتاب در حال چاپ (اولویت‌سنجی در نظام سلامت)، تألیف 18 فصل از دایره المعارف بین‌المللی سم‌شناسی، مجری و مدیریت اجرایی 25 طرح پژوهشی که 12 طرح از طرح‌ها در سطح ملی و کشوری بوده است، هستم. در عرصه‌های بین‌المللی مؤسس و مدیر شاخه ایران انجمن بین‌المللی فارماکواکونومی (اقتصاد دارو) هستم و به‌عنوان ریاست بعدی حوزه آموزش از راه دور این انجمن انتخاب‌شده‌ام. تاکنون دو پروژه با سازمان جهانی بهداشت داشته‌ام و اکنون در دو پروژه دیگر با آن سازمان همکاری می‌کنم.
برای دانشجویان نسل جوان و بانوانی که در عرصه جامعه حضور دارند، چه پیامی دارید؟
خودشناسی و خودباوری پیامی است که من همواره توصیه می‌کنم. هر انسانی فارغ از جنسیت دارای توانایی‌هایی است که خداوند متعال در فطرت او قرار داده است. همه ما از بعد شکرگزاری موظف به استفاده از توان خود برای بهتر کردن محیط زندگی‌مان هستیم که بهره آن را خود نیز می‌بریم. از منظر عدالت چه زنان و چه مردان باید در رشد و بروز استعدادهای خود کوشا باشند. آنچه مهم است این است که با نگاه جنسیتی در فراهم شدن راه موفقیت برای هم نوعانمان سد نباشیم.
خانم دکتر شما به‌عنوان عضو هیات علمی دانشگاه، نقش زنان در اجتماع را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خوشبختانه با فراهم شدن فرصت‌های مناسب برای تحصیل و کسب مهارت و تخصص برای بانوان و ورود بیشتر آن‌ها به عرصه‌های حرفهای باعث شده که نقش اجتماعی زنان در ایران بیشتر شود. هرچند معتقدم هنوز موانع زیادی پیش روی به عرصه درآمدن توانایی زنان وجود دارد که باید برطرف شود. خصوصاً این مانع عمدتاً در به‌کارگیری زنان در مدیریت‌های کلان مشهود است.
چه پیامی برای بانوانی که در عرصه اجتماع حضور دارند، دارید؟
مسلماً میزان فعالیتی که باید انجام دهند بیشتر است. خود را برای تلاش بیشتر آماده کنند و مسئولیت‌های خود را در عرصه خانواده فراموش نکنند.
آرزوی شما برای دانشگاه علوم پزشکی تهران چیست؟
اگرچه که دانشگاه تهران نماد آموزش عالی کشور است؛ حفظ و ارتقای آن مثل بقیه دانشگاه‌هایی که در حوزه علم پیشتاز هستند و ورود به دانشگاه نسل چهارم و توانمندتر شدن اعضای هیات علمی دانشگاه حفظ و ارتقای رتبه آن و قرار گرفتن در رتبه‌های بالای رنکینگ جهانی دانشگاه‌ها این‌ها مستلزم این است که دانشگاه همیشه به فکر نوآوری در آموزش و پژوهش باشد وگرنه این اتفاق را شاهد نخواهیم بود آرزوی من این است که همیشه همچون گذشته دانشگاه تهران به‌عنوان یک دانشگاه سربلند در سطح ملی و بین‌المللی مطرح باشد و داوطلب همیشه داشته باشیم که در این دانشگاه تحصیل کنند و از تجارب اساتید ما بهره بگیرند.
علت موفقیت خود را در چه چیزی می‌دانید؟
عنایت خداوند، حمایت خانواده و به خصوص همسرم، خودباوری و علاقه و تلاش بی‌وقفه و احساس رضایت از حاصل کارهایی که انجام داده‌ام و تأثیر مثبت بر سلامت و کیفیت زندگی مردم داشته است.
از دستاوردهای دوران مدیریت خود برای ما بفرمایید؟
مؤسس مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم کشور و راه‌اندازی بیش از 50 مرکز در سرتاسر کشور و بنیان‌گذار فرایند مبتنی بر شواهد علمی در تصمیم سازی ورود دارو به ایران و به‌کارگیری دانش اقتصاد دارو در فرایندهای سیاست‌گذاری سلامت هستم. در مسئولیت اخیر هم چند پروژه برای ایجاد تحول در عرصه پژوهش و آموزش دانشجویان دکترای پژوهشی و اعضای هیئت‌علمی در حال انجام است که امیدوارم به‌زودی آثار آن در دانشگاه دیده شود.
چه فردی در زندگی و کار شما تأثیرگذار بوده است؟
در زندگی و کار و مدیریت مادرم که بسیار فرهیخته و مهربان و دانا بودند و همسرم که استاد من بوده‌اند و هستند. از همه اساتیدم هم تشکر و قدردانی می‌کنم.
اگر خاطره‌ای از دوران مسئولیت‌های مختلف خوددارید، بفرمایید؟
من از سال‌های ابتدایی دوران کاری خودم مسئولیت‌های مدیریتی به عهده داشتم. یکی از بارزترین خصوصیت من سازندگی و بهینه و استانداردکردن فرایندهاست. به همین علت تا هدف راه‌اندازی سیستمی و یا اصلاح فرایندی بود من جزو نامزدهای اخذ مدیریت آن می‌شدم. متولد کردن یک سیستم و فرایند جدید سخت و لذت‌بخش است و پر از خاطره. لیکن در حال خاطره خاصی به ذهنم نمی آید.
با توجه به مسئولیت متعدد شغلی آیا مسئولیت‌ها در زندگی شخصی شما تأثیری منفی داشته است؟ چطور آن را مدیریت کرده‌اید؟
به‌هرحال انجام فعالیت‌های خارج از خانه و به‌خصوص داشتن مسئولیت شغلی در زندگی شخصی بی‌تأثیر نیست. من همواره سعی کرده‌ام هر دو را مدیریت کنم و هر دو را به‌خوبی انجام دهم. البته باید از همسرم که همواره من را حمایت کرده بسیار ممنون باشم و باور قلبی دارم که بدون ایشان هر دو میسر نبود.
سخن پایانی؟
اینکه یک مسیری برای یک فردی باز می‌شود بستگی به خیلی چیزها دارد به‌طور مثال من همیشه گذشته خود را مرور می‌کنم می گویم چه اتفاقاتی افتاده؛ در دوره نوجوانی موضوعی پیش آمد که مجبور شدم برای مدتی به آمریکا سفر کنم گاهی اوقات فکر می‌کنم تغییر و تفکراتی که به‌عنوان یک نوجوان در من به وجود آمد برای اینکه یک محیط نو را دیدم و در آنجا هم یک انتخاب کردم و برگردم و در کشور خودم خدمت کنم خودش یک زمینه‌ای بود برای اینکه در سرنوشت آینده من تأثیرگذار باشد. من از همان موقع این تصور را در ذهنم به وجود آوردم که قرار است که در آینده کاری‌ام چه‌کاره باشم و برای اینکه به هدف خودم و کارم برسم باید چه مسیری را طی کنم. تحصیل در دوره عمومی و تخصصی من یک مقدار فاصله داشت اما علت آن این بود که برای آن چیزی که می‌خواستم تلاش کردم تخصص بگیرم نه برای اینکه فقط مدرکی گرفته باشم.
نگاه کردن به مردم و دیدن تعاملات آن‌ها و مشکلات شهروندان برای من خیلی انگیزه کار ایجاد می‌کند. مدتی کاری که انجام می‌دادم این بود که حتی مسیری که می‌توانستم با ماشین بروم اما با اتوبوس می‌رفتم که به مردم نگاه کنم و حرفهای آن را بشنوم که این کار لذت خاصی برای من بود. همه این فرآیندها درنهایت مسیری را برای من به وجود آورد که رشته تخصصی و علایقم و همه این موارد را شکل داد.
سعی کنیم زودتر علائق و خط‌های کاری، پژوهشی و آموزشی خود را مشخص و پیدا کنیم، پراکنده‌کار نکنیم سعی کنیم روی یک موضوع خاصی و یا چند موضوع مرتبط خاص متمرکز شویم و با آن موضوعات پیش برویم این خودش کمک می‌کند برای اینکه همین درواقع به‌عنوان مرجع علمی شدن باشد.
آرزوی توفیق و سربلندی برای زنان و دختران سرزمینم دارم و از شما متشکرم که فرصت این گفتگوها را فراهم آورده‌اید.
با تشکر از اینکه این فرصت را در اختیار ما قراردادید.
خبرنگار: الهام علی
عکس: جمشید ربیعی
متن درون تصویر امنیتی را وارد نمائید: