آشنایی با پمپ انسولین

ديابت يک بيماري مزمن است و درمان قطعي ندارد. هدف اصلي از درمان ديابت تنظيم سطح قندخون براي کاهش پيش رفت عوارض مزمن بيماري است. مبتلايان به ديابت بايد ياد بگيرند که چگونه بيماري خود را مهار کنند تا بتوانند کيفيت زندگي خود را بهبود بخشيده و لذت بيش تري از زندگي خود ببرند.
يکي از ابزارهاي نوين مهار ديابت، پمپ انسولين است. پمپ انسولين به طور مستمر و منظم در طي فواصل زماني معين، مقادير اندکي انسولين به بدن منتقل مي کند اين قابليت، امکان ثبات و متعادل بودن قندخون را فراهم مي کند و ديگر نيازي به تزريق انسولين توسط سرنگ وجود ندارد. با استفاده از پمپ بيمار آزاد خواهد بود تا تصميم بگيرد چه زماني غذا بخورد، چه زماني بخوابد و يا ورزش کند. استفاده کنندگان از پمپ مي گويند که با استفاده از آن با چالش هاي روزانه کمتر روبرو بوده، انعطاف پذيري بيش تري داشته و در مورد آينده نگراني کم تري دارند. 97 درصد از افرادي که از پمپ استفاده مي کنند معتقدند که هرگز دوباره به روش تزريق انسولين با سرنگ باز نخواهند گشت.
اما پمپ انسولين براي همه بيماران مناسب نيست. اين وسيله يک ابزار ظريف است و بيماران مايل به استفاده از پمپ بايد در مورد استفاده از آن، خود پايشي قندخون و تعيين دوز انسولين آموزش هاي ويژه دريافت کنند.
در کتابچه مذکور تلاش شده است که پمپ انسولين به طور اجمالي براي بيماران ديابتي شرح داده شود.

ديابت شيرين
ديابت مليتوس يك گروه از بيماري هاي متابوليك است كه با بالارفتن سطح قندخون ناشي از اختلال در ترشح انسولين يا عملكرد آن و يا هر دوي اين موارد مشخص مي شود. انسولين هورموني است كه توسط لوزالمعده توليد مي‌شود و سطح قندخون را به وسيله تنظيم ميزان مصرف و ذخيره آن مهار مي‌كند. در صورت وجود ديابت، ممكن است سلول ها به انسولين پاسخ ندهند و يا اينكه لوزالمعده نتواند انسولين ترشح کند. اين واقعه موجب افزايش قندخون (هيپرگليسمي) مي‌شود كه ممكن است عوارض حاد از قبيل كتواسيدوز ديابتي و سندرم هيپراسمولار غير كتوزي را ايجاد نمايد. همچنين افزايش قندخون به بروز عوارض مزمن و ديررس از جمله عوارض قلبي عروقي، عوارض كليوي، عوارض چشمي،‌ عوارض عصبي و زخم پاي ديابتي منجر مي‌شود.

درمان ديابت
هدف از درمان در ديابت، دست يابي به سطح قندخون نزديک به حد طبيعي، بدون ايجاد افت قندخون و بدون ايجاد وقفه جدي و شديد در فعاليت‌ها و زندگي روزمره بيماراست. طي دورة بيماري به علت تغييرات در سبك زندگي، وضعيت جسمي و عاطفي و همچنين پيشرفت هاي روش هاي درماني، شيوه درمان ديابت نيز متغير خواهد بود. هر چند كه گروه مراقبت بهداشتي، درمان را هدايت مي‌كنند اما اين بيمار است كه برنامه درماني پيچيده درمان را هدايت مي‌كنند اما اين بيمار است كه برنامه درماني پيچيده را اجرا مي‌كند. به همين دليل آموزش بيمار و خانواده وي بخش اساسي درمان ديابت است و اهميت آن با اهميت ساير عناصر درمان برابر است.
پرهيز غذايي، كنترل وزن و ورزش، اساس درمان ديابت را تشكيل مي‌دهند. مهم ترين هدف پرهيز غذايي در درمان ديابت، كنترل مجموع كالري دريافتي جهت دست يابي به وزن مطلوب و كنترل سطح قندخون است. اهميت ورزش نيز در كاهش سطح قندخون و كاهش عوامل خطر مشكلات قلبي عروقي است.
در ديابت نوع1، بدن توانايي توليد انسولين را از دست مي‌دهد. بنابراين بيمار ناگزير از تزريق روزانه انسولين خواهد بود. در ديابت نوع2 هم، در صورتي كه پرهيز غذايي و داروهاي خوراكي قادر به تصحيح قندخون نباشند، ممكن است تزريق انسولين لازم باشد.
اغلب براي تنظيم قندخون به دو بار تزريق انسولين در شبانه روز (يا بيشتر) نياز داريم. مقدار مورد نياز انسولين براي بيمار با توجه به مقدار قندخون تعيين مي‌شود، اندازه گيري صحيح سطح قندخون ضروري است بنابراين امروزه روش خودپايشي قندخون(SMBG)  اساس درمان با انسولين را تشكيل مي دهد.

روش هاي تجويز انسولين
سال ها پيش، تنها راه تجويز انسولين، استفاده از سرنگ هاي شيشه‌اي بزرگ بود كه بعد از هر بار استفاده براي استريل كردن آن ها را مي‌جوشاندند، اما امروزه روش هاي مختلفي براي اين كار وجود دارند. مانند انواع سرنگ ها، پمپ انسولين، قلم‌ها و روش هاي ديگر.

سرنگ‌ها
سرنگ هاي امروزي كوچك تر از انواع قبلي هستند و با سوزن هاي ظريف و روكش هاي مخصوصي كه دارند تزريق را تا حد امكان آسان و كم درد ساخته‌اند. از طرفي قيمت مناسبي هم داشته و در هر داروخانه‌اي يافت مي‌شوند لذا اكثر بيماران ديابتي از اين وسيله براي تزريق انسولين استفاده مي‌كنند. در هنگام خريد سرنگ، بيماران بايد به نكات زير توجه داشته باشند:
- آيا اندازه سرنگ با ميزان انسولين مصرفي شما هماهنگي دارد. بعنوان مثال اگر شما 50 واحد يا كمتر انسولين مصرف مي‌كنيد به يك سرنگ 5/0 سي‌سي (50 واحد) نياز داريد. استفاده از سرنگي كه اندازة آن به مقدار انسولين مصرفي شما نزديك تر باشد موجب افزايش دقت در كشيدن انسولين به داخل سرنگ مي شود. خطوط روي سرنگ را به دقت وارسي نماييد، در بعضي از سرنگ ها، يك خط معادل يك واحد انسولين مي‌باشد در حالي كه در يك سرنگ ديگر يك خط مي‌تواند معادل 2 واحد انسولين باشد.
- اندازه قطر سرسوزن را بدانيد. هر چه شماره آن بزرگ تر باشد يعني ضخامت آن كم تر و سوزن نازك تر است.
- آيا به آساني مي‌توانيد يك دوز مشخص از انسولين را داخل سرنگ بكشيد. آيا خطوط روي سرنگ براي شما به راحتي قابل خواندن است يا اينكه خطوط خيلي بهم چسبيده هستند. ممكن است از سرنگ‌هايي استفاده كنيد كه رنگ پيستون آنها فرق مي‌كند و براي استفاده آسان تر هستند.
- استفاده از سوزن هاي كوتاه تر براي شما يا براي كودكتان انتخاب بهتري است و تزريق را راحت‌تر مي‌كند. درهرصورت، عمق تزريق، ميزان جذب را تغيير مي‌دهد. در اين زمينه بهتر است با پزشك خود مشورت كنيد.
- قيمت سرنگ عامل ديگري است كه در انتخاب يك سرنگ مناسب نقش دارد. بيماران مي توانند از يك سرنگ چند بار استفاده كنند. البته كارخانه‌هاي سازنده اين كار را توصيه نمي‌كنند. مشكلاتي كه با انجام اين كار ممكن است رخ دهند شامل كندشدن سوزن، ايجاد عفونت‌ و يا آسيب بافتي و تزريق دردناك مي‌باشد. با اين حال عده زيادي از بيماران سرنگ را در دفعات متعدد بكار مي برند و هيچ مشكلي هم ندارند. آنچه مسلم است در صورت آلوده شدن سرسوزن و يا افتادن آن روي زمين و يا آسيب مخزن انسولين بايد بلافاصله سرنگ دور انداخته شود. سرنگ ها و سوزن هاي استفاده شده بايد با گذاشتن در پوش مناسب و حفظ نكات ايمني دور ريخته شوند.

قلم‌هاي انسولين (Pens)
قلم‌هاي انسولين تا حدود زيادي به قلم‌هاي معمولي شباهت دارند در واقع فشنگ‌هاي كوچك پر شده از انسولين هستند داخل محفظه قلم مانند، قرار داده شده‌اند. هنگام تزريق،
سوزن يك بار مصرف به قلم وصل مي‌شود. انسولين به وسيله دادن شماره به آن و يا فشار دادن يك دكمه براي هر 1 يا 2 واحد افزايش دوز، تجويز مي‌شود. افرادي كه از اين وسيله استفاده مي‌كنند به حمل ويال انسولين و يا كشيدن انسولين به داخل سرنگ در هر بار تزريق نياز ندارند. استفاده از اين قلم ها براي موارد تزريق انسولين در بيرون از منزل يا در مسافرت و نيز در كساني كه اختلال بينايي يا شناختي داشته و يا مهارت كشيدن انسولين با دست را در روش عادي ندارند مفيد است.

تزريق كننده‌هاي خودكار (Automatic injectors)
كساني كه از فشار دادن سرنگ به داخل پوست خود هراس دارند مي‌توانند از اين وسايل استفاده كنند. تزريق كننده خودكار با فشردن يك دكمه سوزن را به داخل بدن بيمار وارد مي‌كند. بعضي از انواع اين وسايل انسولين را هم به طور خودکار وارد بدن مي‌كنند و در بعضي از آن ها هم با فشار دادن پيستون عمل تزريق انسولين صورت مي گيرد.

تزريق كننده جت (Jet injectors)
درحال حاضر، تزريق كنندة جت تنها وسيله‌اي بدون سوزن براي تزريق انسولين است. اين وسيله بدون سوزن و فقط با استفاده از  فشار جريان هوا انسولين را از خلال پوست عبور داده و به بدن وارد مي کند. اين دستگاه از همه وسايل تزريق انسولين گران‌تر بوده و کاربرد آن مستلزم تعليم و آموزش كامل و نظارت دقيق در اولين بار استفاده از آن مي‌باشد. به علاوه بايد به بيمار هشدار داد وقتي از روش جت استفاده مي‌كند ممکن است ميزان جذب و زمان رسيدن به حداکثر ميزان فعاليت انسولين، تغيير كرده و متغير باشد(انسولين كه توسط انجكتور جت تزريق مي شود معمولاً سريع تر جذب مي‌شود). در بعضي از بيماران كه از اين وسيله استفاده مي‌كنند در موضع تجويز خون مردگي ايجاد مي‌شود.

پمپ انسولين (Insulin pump)
پمپ‌هاي انسولين، ابزارهاي كامپيوتري كوچكي به اندازة يك تلفن همراه يا ماشين حساب کوچک هستند كه براي انفوزيون زير جلدي مداوم انسولين به كار مي‌روند و عملكرد طبيعي پانكراس را تقليد مي‌كنند. بسياري از افراد خصوصاً نوجوانان استفاده از دستگاه دريافت مداوم انسولين (پمپ) را به تزريقات مكرر ترجيح مي‌دهند. چگونگي عمل اين پمپ‌ها بعداً به تفصيل بيان مي شود.

شيوه هاي مختلف دريافت انسولين
هرچند که با تزريق انسولين افراد بسياري قادر به حفظ زندگي و سلامتي خود شده اند اما هم پزشکان و هم بيماران اميدوارند که با پيش رفت فنون بشري روزي تزريق انسولين جاي خود را به روش هاي ديگر بدهد. امروزه فن آوري ساخت سرنگ ها و سوزن‌هاي تزريق انسولين بسيار پيش رفت کرده است. قلم‌هاي انسولين و پمپ‌ها نيز تزريق انسولين را خيلي آسان تر كرده‌اند اما همچنان جستجو براي پيداكردن يك راه حل جايگزين براي مصرف انسولين ادامه دارد و دانشمندان هم پيشرفت‌هاي جديدي در روش هاي تجويز انسولين داشته‌اند، از جمله اين روش ها عبارتند از:

دريافت انسولين از راه پوست (پماد، کرم يا برچسب انسولين) (Transdermal)
پوست عضو شگفت انگيزي است که تقريباً اجازه وارد شدن به هيچ ماده‌اي را به بدن نمي دهد و فقط تعداد کمي از مولكول ها مي توانند از آن عبور كنند. به عنوان مثال برچسب‌هايي كه براي ترك سيگار ساخته شده اند اجازه عبور دارو از خلال پوست را مي دهند، در واقع نيكوتين مولكول كوچكي است كه بلافاصله از اين برچسب ها به داخل پوست جذب مي شود و بعد از گذشت زمان كوتاهي در بدن اثر مي كند. از طرف ديگر مشكل استفاده از اين برچسب‌ها براي مصرف انسولين، بزرگي بيش از حد مولكول انسولين است چنان كه پوست به راحتي اجازه عبور به مولکول انسولين را نمي‌دهد لذا دانشمندان در حال بررسي برچسب‌هايي هستند كه در آن ها از جريان هاي الكتريكي يا امواج صوتي و مواد شيميايي براي كمك به عبور انسولين از خلال پوست استفاده ‌شود.

انسولين استنشاقي (Inhaled Insulin)
فرآورده‌هاي مختلفي از انواع انسولين هاي استنشاقي در آزمايشگاه ها ساخته شده‌اند و موفقيت‌هايي را هم در مهار سطح قندخون نشان داده‌اند. بعضي از اين محصولات در مراحل نهايي آزمايش هستند اما تنها يك مورد از آن ها براي استفاده تأييد شده است و آن هم فقط براي استفاده در بيماران بزرگ سال مورد موافقت قرار گرفته است. اين انسولين استنشاقي بصورت انسولين تزريقي سريع‌الاثر عمل مي‌كند.
در مورد انسولين استنشاقي چند مشكل وجود دارد: نخست اين كه انسولين استنشاقي جايگزين انسولين‌هاي طويل‌الاثر نمي‌شود بنابراين اگر شما انسولين استنشاقي مصرف کنيد باز هم نياز به تزريق انسولين طويل الاثر داريد. دوم اين كه براي دست يابي به نتيجه مشابه با انسولين تزريقي، شما بايد مقدار زيادي انسولين استنشاق نماييد، به اين دليل كه تنها درصد كمي از انسولين استنشاق شده به جريان خون مي‌رسد و قندخون را پايين مي‌آورد، لذا مقدار زيادي از آن هدر مي‌رود و از آن جا كه انسولين استنشاقي گران هم هست لذا هزينه بيمار به هدر مي‌رود.
و در نهايت سوالاتي درباره ايمني فرستادن انسولين به ريه‌ها مطرح مي‌باشد. وقتي بيمار انسولين را استنشاق مي‌كند آن را به طورمستقيم به درون ريه‌ها مي‌فرستد. به نظر بسياري از دانشمندان، ريه‌ها مكان مناسبي براي استفاده يك دارو هستند به اين دليل كه سطح بزرگ و آمادة جذبي دارند اما آنچه مسلم است ريه‌ها براي اين كار طراحي نشده‌اند و اگر چه در مطالعات كوتاه مدت، بي خطر بودن مصرف انسولين استنشاقي نشان داده شده اما بر اساس قرايني از ساير مطالعات، امکان اختلال عملکرد ريه در صورت کاربرد درازمدت انسولين استنشاقي وجود دارد.  

دريافت انسولين از راه دهان (Through the mouth)
اين نوع انسولين (Buccal) نيز مشابه انسولين استنشاقي عمل مي‌كند. در اين روش وسيله‌اي مانند اسپري انسولين را به داخل دهان اسپري مي‌كند، اما به جاي ريه‌ها انسولين در پشت دهان و حلق جذب مي‌شود. لذا مشكلات فرستادن مقدار زيادي انسولين به داخل ريه‌ها را ندارند ولي مشكل اين است كه در اين روش حتي بيش تر از روش قبل انسولين به هدر مي‌رود.

انسولين خوراكي (oral)
قرص هاي انسولين روش ديگري از مصرف انسولين هستند كه همانند روش هاي قبل مشكلات خاص خود را دارند. از آن جمله اين كه اين قرص ها در معده شكسته شده و بي اثر مي شوند. به همين خاطر اين قرص ها نمي‌توانند بدون روكش مصرف شوند. بعضي از دانشمندان سعي دارند كه براي اين قرص ها روكش‌هاي خاصي بكار برند يا اينكه در ساختار انسولين اصلاحاتي ايجاد كنند تا انسولين بتواند بدون شكسته شدن از معده عبور كند. همانند انسولين استنشاقي، مقدار زيادي از اين نوع انسولين هم به هدر مي‌رود و همچنين از هنگام خوردن قرص تا شروع اثر آن زمان زيادي به طول مي‌انجامد و همچنين تحقيقات زيادي هم در مورد مناسب بودن قرص‌هاي انسوليني انجام نشده است.
در نهايت بايد گفت که انسولين تزريقي هنوز موثرترين روش كاهش سطح قندخون بشمار مي رود و تمامي شيوه هاي ديگر در مراحل تحقيقات و تحت بررسي هستند.

مشخصات پمپ انسولين
پمپ انسولين يك لوزالمعده مصنوعي نيست كه بيمار را از پايش سطح قندخون خود بي‌نياز كند ولي مي‌تواند در اين زمينه به بيمار كمك کند. بسياري از بيماران اين سيستم تزريق مداوم انسولين را به تزريق مكرر انسولين ترجيح مي‌دهند.
پمپ‌هاي انسولين، كامپيوترهاي كوچكي به اندازه يك گوشي تلفن همراه هستند كه انسولين را به بدن مي‌رسانند. پمپ داراي يك سرنگ سه ميلي‌ليتري است كه از طريق يك لوله پلاستيكي بلند و نازك به كيندل يا كاتترتفلوني وصل شده است. به اين قسمت ست تزريق گفته مي‌شود سوزن در داخل بافت زير جلدي (معمولاً بر روي شكم) فرو رفته و توسط چسب يا پانسمان شفاف ثابت مي‌شود. در انواع جديدتر سوزن بيرون كشيده مي‌شود و فقط كاتتر نرم در محل باقي مي‌ماند. سپس پمپ مي‌تواند در داخل جيب لباس بيمار و يا روي كمربند بسته شود.
مخزن پمپ معمولاً گنجايش انسولين لازم براي 3-2 روز را دارد و بعد از خالي شدن بايد دوباره آن را پر کرد. در پمپ از انسولين سريع الاثر استفاده مي شود که مقداري از آن به طور آهسته و پيوسته و با يک سرعت ثابت و مقداري هم به صورت "وحله اي" همراه با هر وعده غذا به بدن تزريق مي شود.
استفاده كنندگان از پمپ مي‌توانند به آساني با برنامه‌ريزي پمپ، مقدار انسولين لازم را دريافت نمايند. پمپ به آن ها كمك مي‌كند كه بر اساس مقدار غذايي كه در هر روز مصرف مي‌كنند و هم چنين بر اساس ميزان فعاليت روزانه‌اي كه دارند مقدار انسولين خود را تنظيم كنند. اين بيماران مجبور هستند كه سطح قندخونشان را در روز به دفعات مكرر و بيش تر از زماني كه از سرنگ براي تزريق انسولين استفاده مي‌كردند، اندازه گيري كنند. با اين حال بسياري از بيماران علاقة وافري به پمپ پيدا مي‌كنند به اين علت كه آن ها را قادر مي سازد كه سبك زندگي انعطاف پذيرتري داشته باشند.
پمپ، انسولين مورد نياز بيمار را در دوزهاي جداگانه به بدن مي‌رساند:
 - دوز پايه
- دوز بلوس يا وحله اي، براي كنترل كربوهيدرات موجود در وعده غذايي
- دوز اصلاحي يا دوز تكميلي
يك دوز پايه به طور مداوم در طي 24 ساعت (2-5/0 واحد انسولين در ساعت بر اساس نياز بيمار) تزريق مي‌شود كه سطح قندخون را در فاصله بين وعده‌هاي غذايي و در طي شب تنظيم مي كند. هنگام غذا خوردن، بيمار با فشردن دكمه‌ها پمپ را فعال مي‌سازد تا يك دوز اضافي بنام دوز وحله اي را دريافت كند. اين دوز كربوهيدرات موجود در هر وعده غذايي يا ميان وعده را پوشش مي‌دهد. اگر بيمار بيش تر از آنچه كه برنامه‌ريزي شده است غذا ميل كند مي‌تواند به راحتي برنامه پمپ را تغيير دهد تا دوز بلوس بزرگ تري دريافت نمايد و اگر سطح قندخون بيمار قبل از غذاخوردن بالا باشد مي‌تواند يك دوز اصلاحي يا تكميلي انسولين براي پايين آوردن قندخون دريافت كند.

آشنايي با نحوه شروع كار پمپ و قوانين آن
براي شروع كار با پمپ انسولين مراحل زير بايد در نظر گرفته شود:
1- مقدار انسولين مورد نياز روزانه در پمپ را از طريق محاسبه ميانگين كل انسولين مصرفي روزانه براي مصرف چند روز تعيين کنيد.
2- دوز كلي انسولين را به دو قسمت تقسيم كنيد50-40 درصد براي دوز پايه و 60-50 درصد براي دوز بلوس انسولين در نظر بگيريد.
3- براي محاسبه سرعت تزريق انسولين در ساعت، مقدار انسولين پايه اي را که به دست آورده ايد به 24 تقسيم کنيد.
4- دوز ابتدايي كربوهيدرات (نسبت انسولين به كربوهيدرات) را با استفاده از قانون 500 تعيين کنيد.

1-دوز انسولين براي اصلاح قندخون بالا را با استفاده از قانون 1500 تعيين کنيد.

اين مقدار براي بچه‌ها و براي بيماراني كه سابقه ابتلاي طولاني مدت ندارند غالبا خيلي بالاست.

محل هاي نصب پمپ انسولين
بهترين منطقه تزريق ست، محدوده شكمي است چرا كه در اين محل، جذب انسولين سريع تر و قابل پيش‌بيني‌تر بوده و نسبت به ساير نقاط بدن هنگام ورزش تأثير كم تري مي‌پذيرد. از قراردادن پمپ در مناطق كمري، خطوط لباس زير، مايو و محدوده دايره‌اي(5/2سانتي متر) اطراف ناف و يا هر منطقة ديگري كه امكان مخدوش شدن و تحت تأثير قرار گرفتن توسط پوشاك وجود دارد اجتناب نماييد.
مناطق ديگري كه مي‌توانند براي تزريق مورد استفاده واقع شوند شامل قسمت رويي ران‌ها، باسن و بازوها است. البته از آن جا كه قراردادن سوزن و لوله در اين مناطق مشكل است بايد پايش و نظارت بيش تري انجام گيرد. هم چنين هر منطقه جديد تزريق، حداقل بايد 5/2 سانتي‌متربا منطقه تزريق قبلي فاصله داشته باشد. اگر بيش از 72 ساعت، منطقة تزريق تعويض نشود ممكن است قرمز يا دردناك شود. بيماران بايد منطقه تزريق خود را در مواقع زير كنترل كنند:
-هنگام صبح قبل از برخاستن از خواب
-هنگام شب قبل از به رختخواب رفتن
-هر زماني كه مقادير قندخون افزايش يافته باشد
بعد از تعويض ست تزريق، پمپ را داخل كيف مخصوص آن براي پوشش دادن و محافظت قرار داده و از گيره كمري براي متصل كردن پمپ به كمربند و يا نوار كمري استفاده مي‌شود. پمپ را در داخل جيب شلوار، ژاكت و يا دامن هم مي‌توان نگه داري كرد.
در موقع خواب، پمپ را مي‌توان نزديك بدن روي تخت قرار داد. همچنين مي‌توان آن را به كمربند،‌ بازوبند، پابند و يا به پتو، ملافه، بالش و يا لباس خواب بيمار به وسيله گيره فيكس نمود.

نكات قابل توجه در هنگام قطع كردن پمپ انسولين
اگرچه پمپ‌هاي انسولين مقاوم به آب هستند اما نبايد مستقيماً زير جريان آب قرار بگيرند يا داخل آب فرو روند. همه پمپ‌هاي انسولين براي انجام فعاليت‌هايي مثل شناكردن، حمام رفتن و دوش گرفتن داراي يك قسمت قطع ارتباط هستند. همچنين هنگام ورزش، بيماران مي‌توانند از يك كمربند لاستيكي محكم همراه با كيف مخصوص پمپ استفاده كنند. اما ممكن است در هنگام بازي با يك ديگر برخورد كرده و پمپ آسيب ببيند و يا به زمين بيفتد كه اين مسئله مي‌تواند دردناك باشد، در اين مواقع بايد پمپ را خاموش كنيد.
در هنگام قطع پمپ، همه دوزهاي انسولين كه توسط پمپ به بدن فرستاده مي‌شوند متوقف مي‌گردند. در هنگام قطع پمپ به نكات زير بايد توجه شود:
- اگر قطع پمپ در بين ارسال هر دوز وحله اي اتفاق بيفتد آن وحله ادامه پيدا نخواهد كرد لذا شما نياز به يك وحله ديگر داريد.
2-  بيش تر از 1 الي 2 ساعت، تزريق انسولين را به تأخير نيندازيد.
3- هر 3 الي 4 ساعت، سطح قندخون خود را اندازه گيري كنيد.

فوايد استفاده از پمپ
بسياري از بيماران معتقدند كه پمپ باعث شده است تا آن ها سبك زندگي انعطاف پذيرتري داشته و از زندگي خود بيش تر لذت ببرند. بعضي از فوايد كاربرد پمپ به جاي تزريقات مكرر انسولين عبارتند از:
- استفاده از پمپ انسولين باعث رهايي بيمار از تزريقات مكرر مي‌شود.
- پمپ‌هاي انسولين نسبت به روش تزريق از دقت بيش تري برخوردار هستند
- استفاده از پمپ انسولين مي تواند هموگلوبين  A1C را کاهش دهد.
- كاربرد پمپ انسولين معمولاً منجر به كاهش نوسانات سطح قندخون مي‌شود.
- پمپ درمان ديابت را آسان تر مي‌سازد. وقتي بيمار تمايل به غذاخوردن دارد يا وقتي كه سطح قندخون بالاست مي‌توان ميزان انسولين مورد نياز را محاسبه و با فشردن يك دكمه كوچك روي پمپ، آن را به بدن رساند.
- پمپ به بيمار اجازه مي‌دهد كه در مورد زمان غذا خوردن و نوع مواد غذايي انعطاف پذيرتر عمل كند.
- پمپ مي‌تواند كيفيت زندگي بيمار را بهبود بخشد.
- پمپ دوره‌هاي افت شديد قندخون را كم تر مي‌كند.
- پمپ عوارض غير قابل پيش‌بيني انسولين‌هاي طويل‌الاثر را حذف مي‌كند.
- پمپ اجازه مي‌دهد كه بيمار بدون مصرف مقدار زيادي كربوهيدرات، ورزش و فعاليت بدني داشته باشد.

مشكلات استفاده از پمپ
پمپ انسولين براي هر كسي مناسب نيست. آن ها وسايل دقيقي هستند و بيماران بايد ياد بگيرند كه چگونه ست تزريق را تعويض كنند، چگونه پمپ را برنامه‌ريزي كنند و هم چنين چه اقداماتي در هنگام مسدودشدن يا خارج شدن ست، بايد انجام دهند. بيماران بايد مكانيسم عملكرد پمپ را درك كنند و بتوانند محل هاي مناسب براي نصب ست را انتخاب كنند. لذا برنامه‌هاي آموزش پمپ بسيار كامل و جامع هستند و ممكن است براي هر كار كوچكي كه بيمار بايد ياد بگيرد فهرستي تهيه كنند. بيمار مجبور به يادگيري شمارش كربوهيدرات و نحوه هماهنگ ساختن ميزان دوز انسولين با مقدار غذاي خورده شده و فعاليت فيزيكي خود مي‌باشد.
هم چنين اين بيماران مجبور هستند قندخون خود را حداقل4 بار در روز اندازه گيري كنند تا در صورتي كه سطح قندخون در محدوده طبيعي نبود بتوانند دوزهاي اصلاحي را دريافت نمايند. بعضي از مشكلات استفاده از پمپ عبارتند از:
- افزايش وزن، پمپ باعث مي‌شود بيمار آزادانه‌تر غذا بخورد.
- كتواسيدوز ديابتي، اگر كاتتر از بدن خارج شود و بيمار چند ساعت انسولين دريافت نکند مي‌تواند منجر به كتواسيدوز شود.
- گران قيمت بودن.
- ايجاد مزاحمت كردن. از آنجايي كه پمپ در اكثر اوقات همراه بيمار و متصل به وي مي‌باشد مي‌تواند براي بيمار دست و پاگير شده و او را محدود نمايد.
- دقت و پيچيدگي برنامه‌هاي آموزشي پمپ.

راه كارهايي براي سازگاري با پمپ
ممكن است چندين ماه طول بكشد تا بيمار بتواند با پمپ كنار بيايد. در طي ماه هاي نخست بيمار بايد مواردي از عادات خوب اما تا حدي مشكل را بپذيرد و خود را با آن ها سازگار نمايد. رعايت موارد زير براي حصول تطابق بيمار با اين وسيله كمك كننده هستند:
- انسولين خود را در زمان مشخصي دريافت كنيد مثلاً 5دقيقه قبل از غذاخوردن، اين كار باعث مي‌شود بلوس‌ها را فراموش نكنيد.
- در هنگام مسافرت، تجهيزات اضافي يا حداقل يك قلم يا سرنگ انسولين با خود به همراه داشته باشيد تا اگر به هر علتي قادر به استفاده از پمپ نبوديد از آن ها استفاده كنيد.
- در بيماران استفاده کننده از پمپ، زمان غذاخوردن، مقدار و نوع مواد غذايي به خود بيمار بستگي دارد. بيمار مي‌تواند كربوهيدرات بيشتري مصرف نمايد و باز هم قندخون خود را در محدوده طبيعي مهار كند ولي ممكن است به چاقي يا اضافه وزن دچار شود. لذا در هنگام شروع استفاده از پمپ، با يك كارشناس تغذيه مشورت كنيد تا از ايجاد اين مشكل جلوگيري كنيد.
- هنگام به كار انداختن يا خاموش كردن پمپ، دستگاه هشداردهنده را براي يادآوري زمان روشن كردن آن تنظيم كنيد. به زنگ هاي اخطار پمپ با دقت گوش دهيد.
- عادت كنيد كه مقادير قندخون، ميزان كربوهيدرات، دوزهاي كربوهيدرات، دوزهاي اصلاحي و ميزان فعاليت فيزيكي و ورزش خود را همراه با ذكر ساعت و تاريخ ثبت كنيد. اين كار به شما كمك مي‌كند كه در پايان هر هفته يا حتي هر روز، يادداشت هاي خود را مرور كرده و متوجه مشكلات خود شويد. مرور يادداشت‌ها كليد بهبود كنترل قندخون است.
- شركت هاي نمايندگي پمپ انسولين، فرم‌هاي ثبت مقادير را دارند. خودتان هم مي توانيد آن ها را درست کنيد. تنها دقت كنيد كه فضاي كافي براي يادداشت هر نكته و موردي كه به آن نياز داريد در نظر بگيريد. ثبت روزانه مقادير، بهترين شيوه است. در غيراين صورت، ثبت مقادير2روز درهفته و1روز آخرهفته، مي‌تواند اطلاعات مفيدي به شما بدهد.

انواع مختلف پمپ‌هاي انسولين
چندين مدل از پمپ‌هاي انسولين وجود دارند كه همگي آن ها مثل هم كار مي‌كنند، اما توليدكنندگان اين محصول در مواردي مانند گارانتي‌ها، گزينه‌هاي برنامه‌ريزي دستگاه، امكانات ست تزريق و يا مدل هاي مختلف مخزن انسولين تبليغات مي‌كنند. در هنگام خريد يك پمپ براي انتخاب بهتر به موارد زير توجه كنيد:
-اندازه دستگاه    -   تعداد ميزان پايه‌هاي موجود
-وزن دستگاه    -   وسعت ميزان پايه    
-طول عمر باطري    -   ست هاي تزريق
-هشدارها و خطاها     -   گارانتي    
-ويژگي‌هاي خاص (به عنوان مثال، برنامه‌ريزي به وسيله كنترل از راه دور، فعال ساختن قفل كودك،....)

پمپ انسولين يا لوزالمعده مصنوعي
پمپ انسولين يک دستگاه است و به حالات و مشكلات درون بدن بيمار آگاه نيست يا به عبارتي پمپ ادراك حسي ندارد. در واقع پمپ يك لوزالمعده مصنوعي نيست فقط دستگاهي است كه به خوبي نقش يك لوزالمعده را تقليد مي‌كند اما كاملاً شبيه يك لوزالمعده سالم و واقعي نيست. پمپ‌ها نمي‌توانند به طور خودکار عمل كنند. نمي‌توانند در مورد مقدار انسولين مورد نياز و يا زمان دريافت انسولين تصميم‌گيري كنند. لذا خود بيمار مهم ترين نقش را در درمان با پمپ انسولين دارد. پمپ بدون دخالت بيمار هيچ كاري انجام نمي‌دهد و هر چيزي كه در اداره کردن ديابت به روش تزريق انسولين با سرنگ اهميت دارد در مورد پمپ هم صدق مي‌كند. براي استفاده از پمپ، بيمار بايد بتواند قندخون خود را در روز به دفعات اندازه گيري كند و ياد بگيرد که براساس نتايج آن، مقدار انسولين، غذاي مصرفي و فعاليت فيزيكي خود را تعديل نمايد. نكته قابل توجه در مورد پمپ اين است كه پمپ، ديابت را درمان نمي‌كند فقط روش متفاوتي براي دريافت انسولين مورد نياز بدن قلمداد مي شود.

مقايسه پمپ و روش تزريق انسولين (مروري بر مطالعات)
در سال هاي اخير درمان با پمپ انسولين در بين بيماران جوان مبتلا به ديابت، رواج روزافزون يافته است. اكثر مطالعات نشان داده‌اند كه در كوتاه مدت، نتايج حاصل از درمان با پمپ انسولين از نتايج درمان با تزريق انسولين به شيوه هاي رايج بهتر است. ولي هنوز مطالعات کافي درباره اثرات درازمدت درمان با پمپ انسولين انجام نشده است.
انجمن ديابت آمريكا در بين سال هاي 2001 الي 2004، مطالعه‌اي انجام داده است كه به مقايسه كاربرد پمپ انسولين و روش تزريق انسولين با سرنگ پرداخته است. در اين مطالعه 52بيمار مبتلابه ديابت نوع1، با متوسط سني7سال مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج مطالعه نشان داد كه سطح هموگلوبين گليكوزيله در گروه پمپ نسبت به گروه تزريق انسولين بعد از يك سال كاهش يافت. همچنان ميزان انسولين روزانه در گروه پمپ بعد از يك سال تغييري نداشت، در حالي كه در گروه ديگر اين مقدار افزايش يافت. هيپوگليسمي در گروه پمپ كمتر اتفاق افتاد و كتواسيدوز ديابتي5 مورد در گروه پمپ و2 مورد در گروه تزريق مشاهده شد.
نتايج مطالعات نشان مي‌دهند كه استفاده از پمپ در كودكان كم تر از12سال، موثرتر از تزريق انسولين است وليكن آموزش هاي مداوم و دقيق براي پيش گيري از وقوع كتواسيدوز ديابتي لازم و ضروري است.

فهرست معاني
- ميزان پايه  (Basal Rate)
ميزان پايه، مقدار انسولين لازم براي بدن به منظور تعديل كردن توليد و قابل مصرف كردن چربي‌ها، كربوهيدرات‌ها و پروتئين‌ها در زمان هايي كه غذا مصرف نشده است، مي‌باشد. تعيين اين مقدار بر عهده پزشك است. ميزان پايه را پروفايل هم مي‌نامند. ميزان‌هاي پايه متعددي بر اساس نياز استفاده كننده قابل برنامه‌ريزي هستند.
- بولوس يا وحله(Bolus)
مقداري از انسولين كه به منظور پوشش دادن كربوهيدرات موجود در يك وعده غذايي به بدن وارد مي‌شود.
- بولوس square
اين بولوس يك ويژگي خاص است كه در زمان‌هاي صرف وعده‌هاي غذايي طولاني و متعدد و يا داشتن ميان وعده‌هاي غذايي گسترده و يا در شرايطي كه بيمار مبتلا به عوارض گوارشي ناشي از ديابت است بسيار مفيد مي‌باشد. در اين حالت با طولاني‌تر شدن دريافت بولوس در طول زمان (از 30 دقيقه الي 8 ساعت) احتمال در دسترس بودن انسولين براي برآوردن نيازهاي فردي بيشتر خواهد شد.
- بولوس Dual
اين نوع بولوس براي وعده‌هاي غذايي كه حاوي ترکيبي از كربوهيدرات‌هاي با زمان جذب طولاني همراه با كربوهيدرات هايي با زمان جذب كوتاه هستند مفيد مي‌باشد(مثلاً خوراكي‌هايي كه شامل تركيي از مواد نشاسته‌اي، ميوه، پروتئين و چربي هستند). اين حق انتخاب، هم نيازهاي فوري و هم نيازهاي طولاني مدت به انسولين را برطرف خواهد كرد.
- بولوس طبيعي (Normal)
مقدار انسوليني كه با برنامه‌ريزي و تنظيم روي پمپ مي‌تواند سريعاً و بلافاصله تزريق شود.
- برنامه ميزان پايه (پروفايل)
همان ميزان پايه است همراه با زمان آغاز و زمان پايان. استفاده كننده ممكن است براي مهار بهتر قندخون، خود هر ساعتي از شبانه روز را براي شروع دوره 24ساعته در نظر گرفته و به حافظه دستگاه بدهد.
- افزايش قندخون (Hyperglycemia)
افزايش قندخون به بيش از240 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر با اندازه‌گيري مقادير قندخون، همراه با وجود يك يا تمام علائمي كه به آن اشاره مي‌شود: تهوع، استفراغ، اختلال در بينايي، سردرد، ناراحتي‌هاي معده، تكرر ادرار در مقادير بسيار زياد و تحليل رفتن و نداشتن انرژي.
استفاده كنندگان از پمپ حتماً بايد در اين مواقع سريعاً اقدام به درمان اين وضعيت نمايند.
- كاهش قندخون (Hypoglycemia )
كاهش ميزان قندخون به كم تر از70 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر با اندازه‌گيري مقادير قندخون، همراه با وجود و يا  غياب علائمي مانند: گرسنگي مفرط، لرزش و تكان‌ها، تعريق، تاري‌ديد، سردرد، لكنت زبان.
استفاده كنندگان از پمپ حتماً بايد در اين مواقع سريعاً اقدام به درمان اين وضعيت نمايند.

منبع: پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: مونا عدالت یار