باورهای نادرست دربارۀ سرطان

هر اندازه که موضوعی در نزد مردم ناشناخته باشد، تلقی جادویی و رمزآلود بودن آن بیشتر خواهد شد. سرطان یکی از این موضوعات است. باورهای نادرست تنها یک تلقی نادرست نیستند که در ذهن انسان ها بمانند بلکه بر جهت گیری آنها در زندگی اثر می گذارند. در موضوع سلامت این جهت گیری های نادرست از آن جهت مهم می شوند که بر مهم ترین موضوع زندگی یعنی بودن یا نبودن تاثیرگذارند بنابراین لزوم تغییر این باورهای نادرست اساسی تر از هر باور نادرست دیگری است
سرطان، سال ها به عنوان عامل اجتناب ناپذیر مرگ تلقی می شده، بنابراین چندان عجیب نیست که باورهای نادرست درباره آن زیاد باشد. در مطلب پیش روی، مهمترین باورهای نادرست درباره سرطان بیان می شود:

*باور اشتباه 1: درمان قطعی سرطان کشف شده است، ولی شرکت های بزرگ داروسازی اجازه نمی دهند که این درمان به کار رود.
هر از گاهی چنین مطالبی بخصوص در فضای مجازی انتشار می یابد. اطمینان داشته باشید که چنین چیزی صحت ندارد. بسیاری از پزشکان، صاحبان شرکت های دارویی و افراد مشهور و پرنفوذ دنیا بر اثر سرطان جان خود را ازدست داده اند. اگر چنین درمانی وجود می داشت قطعاً اینگونه افراد از آن بهره می جستند.

*باور اشتباه 2: بیمار مبتلا به سرطان، سرنوشت غم انگیز محتومی دارد.
بیماري سرطان، بیماری دشوار و پیچیده ای است؛ چه از منظر فرد مبتلا و خانواده و چه از منظر پزشکان و بخش سلامت. اما با پیشرفت های صورت گرفته در دانش پزشکی امروزه دست کم نیمی از سرطان ها بهبود می یابند و بسیاری دیگر از موارد باقی مانده نیز طول عمری طولانی خواهند داشت. همین تغییر در دیدگاه باعث می شود یک بیمار مبتلا به سرطان، از پیش باخته نباشد. میزان بقای بیماران مبتلا به سرطان بیش از هر چیز به نوع سرطان و مرحله بیماری بستگی دارد.

*باور اشتباه 3: سرطان یک بیماری مسری است.
به عنوان یک اصل کلی بیماری سرطان، بیماری قابل انتقالی نیست، بنابراین لزومی ندارد از یک بیمار مبتلا به سرطان دوری کنیم. البته برخی از عوامل ایجادکننده سرطان، از دسته عوامل عفونی هستند؛ مانند نقشی که برخی عوامل عفونی در ایجاد سرطان های معده، گردن رحم و کبد دارند و به شیوه هایی می توانند انتقال یابند. ولی خود بیماری سرطان انتقال نمی یابد.

*باور اشتباه 4: ارث مي تواند علت ایجاد سرطان باشد.
تنها تعداد اندکي از انواع سرطان مي تواند ارثي باشد. شاید در برخي خانواده ها امکان بروز یک نوع سرطان بیش از معمول باشد اما چیزی که بیش از عوامل ارثی مهم است «شیوه زندگي نامناسب» مانند مصرف سیگار، عوامل تغذیه ای و محیطی است.

*باور اشتباه  5: سرطان مي تواند به وسیله ضربه یا تصادف ایجاد شود.
گاهي اوقات یک ضربه سبب می شود توجه ما به یک توده یا نقطه ای از بدن جلب شود، اما به این معني نیست که آن ضربه این بیماري را ایجاد کرده است.

*باور اشتباه 6: عمل جراحي باعث پخش شدن سرطان در بدن می شود.
نمونه برداری اساسی ترین راه تشخیص بیماری بوده و جراحی، یکی از مهم ترین روش های درمان بیماری سرطان است ولی سبب انتشار بیماری نمی شود. گاهی که نمونه برداری، احتمال آلوده شدن نواحی نزدیک تومور را زیاد می کند پزشکان تمهیداتی را به خرج می دهند که از پخش شدن بیماری جلوگیری کنند.

*باور اشتباه 7: اطلاع داشتن از بیماری سبب بدتر شدن بیماری می شود.
اصل مهمی که درباره اطلاع داشتن از بیماری اهمیت دارد این است که میزان نیاز بیماران به دانستن متفاوت است. بنابراین باید با هر بیمار بر اساس نیازها و خواسته هایش برخورد کرد. باید دانسته های قبلی بیمار را سنجید و هر اندازه که علاقه مند بود به او اطلاعات را منتقل کرد.
در ایران نیز مانند دیگر نقاط جهان، بیش از دو سوم بیماران مبتلا به سرطان دوست دارند تشخیص خود را بدانند و درباره شیوه های درمانی خود مطلع گردند. دیده شده است بیمارانی که از سرطان خود آگاهند، با بیماری خود بهتر کنار می آیند، درمان ها را بهتر پیگیری می کنند و به جز در دوره کوتاه پس از تشخیص بیماری، وضعیت روانی بهتری دارند.

*باور اشتباه 8: با انجام رادیوتراپی و شیمی درمانی برای یک بیمار، ضرر متوجه اطرافیان هم می شود.
شیمی درمانی و رادیوتراپی یکی از شیوه های درمان بیماری است و بیماری که با این روش ها درمان می شود ضرری را متوجه اطرافیان نمی کند و اتفاقا برعکس، اگر اطرافیان فرد مبتلا به سرطان، دچار بیماری حاد عفونی باشند ممکن است در دوره ای که بیمار مبتلا به سرطان در حال شیمی درمانی است، او را در معرض خطر بیماری عفونی قرار دهند؛ بنابراین باید از او دوری کنند.

*باور اشتباه 9: استفاده از دئودورانت و ضد عرق صابونی، مایع و یا اسپری سبب ابتلا به سرطان می‌شود.
برخی معتقدند که این مواد آرایشی بهداشتی به دلیل این‌که حاوی مواد سمی نظیر آلومینیوم هستند و این مواد از پوست جذب می‌شوند، می‌توانند سبب بروز سرطان شوند. ولی تاکنون هیچ مطالعه و تحقیقی این مسئله را نشان نداده است و مجموعه اطلاعات حال حاضر بیان‌کنندۀ این مطلب است که مصرف این مواد ارتباطی به بروز سرطان ندارد.

*باور اشتباه 10: استفاده از ظروف و بسته‌بندی‌های پلاستیکی در مایکروفر سبب بروز سرطان می‌شود؟
حقیقت این است که استفاده از ظروف پلاستیکی که برای استفاده در مایکروفر طراحی و ساخته‌شده‌اند خطری ندارد. ولی استفاده از ظروف پلاستیکی معمولی (که برای استفاده در مایکروفر ساخته نشده‌اند) برای گرم کردن غذا در مایکروفر، سبب آب شدن پلاستیک و نشت یکسری مواد شیمیایی در غذا می‌شود که ممکن است سرطان‌زا باشند. برای پخت‌وپز در مایکروفر حتماً باید از ظروف مخصوص این کار استفاده کنید.

*باور اشتباه  11: بیماران دچار سرطان باید از مصرف شکر خودداری کنند.
سلول‌های سرطانی مانند سایر سلول‌های بدن انرژی موردنیاز خود را از قند داخل خون تأمین می‌کنند، لذا برخی تصور می‌کنند مصرف شکر ممکن است سبب رشد سریع‌تر سرطان شود، درحالی‌که این موضوع صحیح نیست. مصرف شکر سبب رشد سریع‌تر سرطان نمی‌شود. از طرف دیگر، عدم استفاده از شکر نیز سبب کاهش سرعت رشد سلول‌های سرطانی نخواهد شد.

*باور اشتباه 12: مردمان خوب و درستکار سرطان نمی‌گیرند.
بسیاری از بیماران مبتلابه سرطان تصور می‌کنند سرطان عقوبت گناهی است که درگذشته مرتکب شده‌اند. این موضوع صحیح نیست. اگر این‌طور باشد، چرا کودکان کم سن مبتلابه سرطان می‌شوند؟ انسان‌های درست‌کار نیز همانند انسان‌های گناه‌کار ممکن است به سرطان مبتلا شوند. سرطان مانند تمام بیماری‌های مزمن فقط یک بیماري است و فرد بیمار در ابتلاي به آن تقصیري ندارد. ممکن است عادت‌ها و شیوه زندگی ما ازجمله تنش‌ها، اضطراب‌ها و رقابت‌های ناسالم به این دلیل که سیستم دفاعی بدن ما را ضعیف می‌کنند، در ابتلا به سرطان نقش داشته باشد اما درنهایت سرطان فقط یک بیماری است نه یک عقوبت.

*باور اشتباه  13:   سرطان همیشه با درد همراه است.
درد جزیی از بیماری سرطان نیست. درد سرطان و درمان آن، خودسر منشأ تصورات نادرست بسیاری است که اکنون برخی از آن‌ها را برمی‌شماریم:

• درد جزیی از سرطان نیست و در بیشتر موارد می‌توان درد سرطان را با درمان درست بهبود بخشید. وقتی درد سرطان درمان نشود ممکن است دچار اضطراب، افسردگی و بی‌خوابی شوید ولی با درمان درد، کیفیت زندگی بالاتری دارید، از زندگی لذت می‌برید و می‌توانید درمان‌های معمول را بهتر تحمل‌کنید.
• مصرف مواد اپیوییدی (مشتقات تریاک) پزشکی، اعتیادآور نیست به شرطی که با تجویز پزشک باشد و برای درمان درد به کار رود. برخی بیماران برای بهبود درد نیاز به دوز بیشتری از مواد اپیوییدی دارند و این به معنای وابستگی نیست.
• از درد نترسید، چراکه ترس از درد، درد را افزایش می‌دهد. درباره درد حرف بزنید، پنهان نکنید یا تحمل نکنید. برخی درد را تحمل می‌کنند به این دلیل که:
• تحمل درد را بر اساس فرهنگ یا اعتقادات خود فضیلت می‌شمارند.
• گمان می‌کنند درد جزیی از بیماری است و اگر مهم بود پزشک خودش از آن‌ها سؤال می‌کرد.
• گمان می‌کنند در مورد نحوه درمان درد حق انتخاب یا اظهارنظر ندارند.
• می‌گویند نمی‌خواهیم داروهای شیمیایی مصرف کنیم یا نمی‌خواهیم به بدن خود آسیب بزنیم.
• گمان می‌کنند که به داروهای ضد درد وابسته می‌شوند.
• گمان می‌کنند اگر بگویند درد دارند یا داروی ضد درد بگیرند یعنی پذیرفتن اینکه به‌روزهای آخر زندگی خود نزدیک شده‌اند.
• گمان می‌کنند اگر حالا که آن‌قدر درد ندارند، دارو بخورند، بعدها که واقعاً درد شدیدی داشتند داروها مؤثر نخواهد بود.

 و کلام پایانی: برای اینکه مغلوب حریف خود نشوید باید اول خود و سپس حریف را درست بشناسید. آگاهی خود را درباره سرطان افزایش دهید و باورهای غلط خود را تغییر دهید تا پیروز شوید و در این راه به دیگران نیز یاری رسانید تا بیشتر بدانند. برای دستیابی به رستگاری، دانستن حق همۀ ماست و رهایی از باورهای نادرست، وظیفه‌ای همگانی است.

تنظیم: مهندس سارا نعیمی
گردآوری: گروه آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ 1398
منبع: راهنمای سرطان و باورهای نادرست؛ دفتر آموزش و ارتقای سلامت و دفتر بیماری‌های غیر واگیر معاونت بهداشت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی