سفر و دارو درمانی

صاحب‌نظران علم پزشکی اعتقاددارند همراه داشتن برخی داروها البته با نظارت پزشک یا داروساز و تأیید او می‌تواند در مسافرت‌ها مانع از بروز برخی بیماری‌ها و انجام درمان‌های اولیه تا رسیدن به مراکز درمانی شود. ازجمله شایع‌ترین داروها که افراد به همراه خود به سفرهای دور و نزدیک و حتی برون کشوری می‌برند می‌توان داروهای برطرف‌کننده اسید معده، ضد دل‌درد ، آرام‌بخش‌ها، لوسیون های محافظت از پوست، مسکن‌ها، داروهای ضد حساسیت و داروهای خواب‌آور را نام برد. البته در برخی کشورها مصرف و همراه داشتن برخی داروها منع قانونی دارد و حتی می‌تواند سبب مشکلات قانونی برای فرد شود . در سایت غذا و داروی هر کشور لیست داروهایی که منع قانونی ورود به آن کشور رادارند موجود است . کارشناسان به افراد توصیه می‌کنند، تنها داروهایی که ضروری است را همراه با خود به سفرهای مختلف ببرند و از حمل بی‌جهت داروها خودداری کنند به‌ویژه اگر در کشور مقصد محدودیت حمل آن دارو وجود دارد.

روش‌های جلوگیری از بیماری در سفر

• دستانتان را بشویید

شاید به نظر خیلی ابتدایی باشد اما در کمال تعجب، افراد زیادی این موضوع را فراموش می‌کنند. شستن دست‌ها تا حد غیرقابل‌باوری از انتقال میکروب‌ها جلوگیری می‌کند و هرگونه آلودگی و ویروسی را نابود کرده و احتمال ابتلا به هپاتیت A را هم کم می‌کند.

• از آب‌معدنی استفاده کنید

وقتی به‌جایی سفر می‌کنید، نمی‌توانید مطمئن باشید که آب لوله‌های آن تا چه اندازه خالص است و اصلاً قابل آشامیدن هست یا خیر بنابراین اگر می‌خواهید به دل‌درد و مشکلات معده‌ای دچار نشوید، آب بطری خریداری کنید. پیشنهاد می‌کنیم حتماً قبل از خرید آب‌معدنی هم از پلمپ بودن آن مطمئن شوید چون متأسفانه بعضی از فروشنده‌ها بطری یک‌بار استفاده‌شده را دوباره با آب لوله پر می‌کنند.

• مراقب آلودگی‌های غذایی باشید
  • آلودگی‌های غذایی یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به بیماری اسهال است که در سفر هم بسیار شایع است. در سفر، مراقب موارد زیر باشید:
  • بهتر است سالاد نخورید چون نمی‌توانید مطمئن باشید در آب مناسبی شسته شده‌اند یا خیر و یا اصلاً شسته شده‌اند یا نه.
  • هیچ‌وقت سبزیجات خامی را که خودتان نشسته‌اید، نخورید.
  • غذایی که تازه آماده نشده است را استفاده نکنید هرچند کم باشد.

روش‌های دارویی مقابله با بیماری‌های مسافرتی

علاوه بر داروهایی که دائماً مصرف می‌کنید و پزشک برای بیماری‌تان تجویز کرده است، داروهایی نیز وجود دارند که می‌توانید بدون نسخه تهیه کنید. بد نیست تعدادی از این داروها را در سفر به همراه داشته باشید تا پرواززدگی، سرگیجه و حالت تهوع و سایر بیماری‌های معمول در سفر، تعطیلاتتان را خراب نکند.
البته این نکته مهم را نیز فراموش نکنید که هر دارویی، عوارض جانبی دارد. مصرف داروها، حتی آن‌هایی که می‌توانید بدون نسخه‌ی پزشک تهیه کنید، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد به‌خصوص برای بچه‌ها وزنان باردار یا افرادی که آلرژی دارند یا ممکن است دچار تداخل دارویی شوند و منع مصرف دارند. پس، قبل از شروع هر دوره‌ی مصرف دارو، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. در این مقاله به‌طور خلاصه با بیماری‌های رایج سفر و چند داروی پیشنهادی برای بهبود آن‌ها آشنا می‌شویم. در انتها نیز نکاتی را برای حفظ سلامتی در سفر عنوان می‌کنیم.

داروهایی که بدون نسخه‌ی پزشک، ارائه می‌شوند

بیماری حرکت

 این بیماری، شرایط پیچیده‌ای را برای فرد ایجاد می‌کند. بیماری حرکت یا ماشین‌گرفتگی براثر حرکت‌های نامنظم و غیرطبیعی ایجاد می‌شود که در کاراندام‌های حفظ تعادل که در گوش میانی قرار دارند، اختلال ایجاد می‌کند. همچنین دریافت علائم ناهماهنگ از چشم‌ها و مکانیسم حفظ تعادل، سبب بروز بیماری حرکت می‌شود. تهوع، سرگیجه، سردرد و عرق سرد از علائم ماشین‌گرفتگی یا بیماری مسافرت است.

دیمن هیدرینات dimenhydrinate ))

از رایجترین داروهایی است که برای بیماری حرکت، تجویز می‌شود. زنجبیل نیز تأثیراتی در بهبود بیماری حرکت دارد. مصرف یک کپسول زنجبیل با دوز ۰۵۵ تا ۰۵۵ میلی‌گرم، می‌تواند مفید باشد. زنجبیل بر لخته شدن خون نیز تأثیرگذار خواهد بود. بنابراین مسافرانی که از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون استفاده می‌کنند یا کسانی که از بیماری هموفیلی رنج می‌برند، باید از مصرف زنجبیل بدون مشورت با پزشک، اجتناب کنند.

پرواززدگی یا jet lag

 ملاتونین، تنها یک قرص خواب‌آور نیست بلکه هورمونی است که به‌طور طبیعی در بدن تولید می‌شود و به تنظیم چرخه خواب‌وبیداری در بدن کمک می‌کند. درواقع این هورمون علاوه بر اینکه نقش آرام‌بخش دارد، زمان خواب‌وبیداری ما را نیز کنترل می‌کند. ملاتونین به عنوان ساعتی در بدن فعالیت میکند. با افزایش سن، سطح ملاتونین در بدن کاهش پیدا میکند. مصرف مقدار مناسب از این دارو در زمان مناسب می‌تواند به بهبود اختلالات خواب در سفر کمک کند.مقدار مناسب مصرف این دارو برای بهبود اختلالات خواب 5-3 میلی‌گرم قبل از خواب شب هست )یک قرص سه میلی‌گرمی قبل از خواب(.به‌علاوه، این دارو می‌تواند در مبارزه علیه پرواززدگی یا جت لگ )lag jet )نیز به یاری ما بیاید. درمان پرواززدگی 5-5.5 میلی‌گرم هم‌زمان با تاریک شدن هوا هست .

اسهال

اسهال دلایل متعددی دارد. در بیشتر موارد نیازی به درمان آن وجود ندارد، زیرا خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند و دلیلش هم هیچ‌گاه مشخص نمی‌شود. اگر علت اسهال، عفونت میکروبی باشد، نباید از قرص ضد اسهال برای توقف آن استفاده کنید. علت این است که بدن می‌خواهد از طریق اسهال، میکروب‌ها را از خود خارج کند و مصرف قرص ضد اسهال باعث کاهش یا توقف حرکات روده می‌شود. درنتیجه، میکروب به مدت طولانی‌تری در بدن می‌ماند و از بدن خارج نمی‌شود. اگر دچار اسهال همراه با تب شدید یا بیماری‌هایی جدی و سخت و دردهای شکمی داشتید و در مدفوعتان، خون و مخاط دیدید، نباید از داروها و قرص‌های ضد اسهال استفاده کنید. قرص ضد اسهال را برای درمان اسهال عفونی فقط در صورتی مصرف کنید که پزشک به شما این اجازه را داده باشد. لوپرامید باعث کاهش سرعت و حرکات روده می‌شود. بنابراین به کاهش شدت اسهال کمک می‌کند. ازجمله عوارض مصرف این قرص باید به خشکی دهان، سرگیجه، یبوست، دردهای شکمی، حالت تهوع و استفراغ اشاره کرد. اگر با مصرف لوپرامید دچار این عوارض می‌شوید، باید از انجام فعالیت‌های مانند رانندگی که نیاز به تمرکز دارند، خودداری کنید. کسانی هم که تابه‌حال این قرص را مصرف نکرده‌اند، باید درزمانی که قرار نیست کاری انجام بدهند، آن را مصرف و امتحان کنند تا نسبت به عوارض قرص روی بدنشان آگاه شوند.

حساسیت

 آنتی هیستامین ها (ضد حساسیت ها) برای درمان آلرژی‌ها استفاده می‌شوند ، آنتی هیستامین را در جعبه کمک های اولیه قرار دهید.

تب و درد

به عنوان داروی ضد درد و تب بر استامینوفن و یا ایبوپروفن را همراه خود داشته باشید.

یبوست

تغییر در برنامه غذایی و مصرف غذاهای مختلف باعث ایجاد یبوست می‌شود. از داروهای مسهل که بدون نسخه ارائه می‌شوند مانند داروی گیاهی سیلاکس و شربت انجیر می‌توان استفاده کرد.

نکته‌های مهم در استفاده از داروها در سفر

روی تمام داروها برچسب بزنید

یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید انجام دهید این است که داروها را در ظرف اصلی خودشان نگهداری کنید تا هنگام مصرف، دچار اشتباه نشوید. این کار، همچنین باعث می‌شود که از گم‌شدن قرص‌ها و افتادن آن‌ها در کیف، جیب یا جایی که ممکن است بچه‌ها به آن‌ها دسترسی پیدا کنند، جلوگیری کنید.

نام ژنریک داروها را بشناسید

نامه‌ای تجاری و برندها در کشورهای مختلف، متفاوت اند. بنابراین، باید نام ژنریک تمام داروهای خود را بدانید تا در صورت لزوم بتوانید آن را در کشور دیگر تهیه کنید. برچسب داروها را مطالعه کنید. برچسب بیشتر داروها دارای اطلاعات مفیدی درباره‌ی موارد منع مصرف و اثرات جانبی آن دارو است. پس به‌دقت، برچسب یا بروشور داروها را مطالعه کنید.

قبل از مصرف دارو، خوب فکر کنید

آیا ممکن است که برای خروج از فرودگاه، پشت فرمان بنشینید؟ پس در این صورت نباید داروهای آرام‌بخش، مصرف کنید. همواره قبل از مصرف هر دارویی، مرحله‌ی بعدی سفر خود را در نظر بگیرید. چراکه برخی داروها ممکن است موجب اختلال در هوشیاری و مهارت‌های حرکتی شما بشوند.

با پزشک و داروساز خود مشورت کنید

قبل از مصرف هر دارویی با پزشک و داروساز مشورت کنید. این نکته را هیچ‌وقت فراموش نکنید.

داروهای خود را به همراه داشته باشید

داروی خودتان را همراه ببرید. قرص‌های پیشگیری از بارداری، محصولات مراقبت از پوست و داروهایی با برندهای خاص، به راحتی در همه جا یافت نمیشوند و ممکن است دسترسی به آنها سخت باشد. به علاوه، استاندار کیفیت و اطمینان، از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. اطمینان حاصل کنید که داروهای مورد نیاز خود را به اندازهی طول سفر و حتی چند روز بیشتر، به همراه دارید.

روش صحیح مصرف داروهای مورد نیاز در سفر

• دیمن هیدرینات : دوز مصرفی این دارو برای جلوگیری از بیماری حرکت یک الی دو قرص هر 4 تا 6 ساعت و در صورت نیاز می باشد . در صورتیکه از بیماری حرکت رنج می برید 35 دقیقه قبل از شروع حرکت دارو را استفاده کنید و از هشت قرص در روز بیشتر استفاده نکنید.
• ملاتونین : یک قرص 3 میلی گرمی هنگام غروب آفتاب و همزمان با تاریک شدن هوا دستور صحیح مصرف این دارو می باشد.
• آنتی هیستامین ها : با توجه به نوع آنتی‌هیستامین و دوز مصرفی متفاوت هست که بهتر است دستور مصرف با داروساز مشورت شود.  استامینوفن و ایبوبروفن : درصورت تب و درد یک الی دو قرص 325 میلی‌گرمی هر 4 ساعت قابل‌استفاده می‌باشد . ایبو بروفن هم بصورت قرص های 255 و 455 میلی‌گرمی موجود هست که دستور صحیح مصرف آن‌یک الی دو قرص 255 میلی‌گرمی هر 4-6 ساعت می‌باشد.
• داروهای گوارشی : در صورت یبوست ترجیح بر استفاده از داروهای مسهل گیاهی است که بروشور استفاده از آن‌ها در خود دارو موجود هست . سیلاکس و شربت انجیر دو نمونه از داروهای مسهل گیاهی می‌باشند . در صورت اسهال می‌توان از قرص‌های لوپرامید استفاده کرد. به‌این‌ترتیب که ابتدا دو قرص 2 میلی‌گرمی هم‌زمان باهم و سپس بعد از هر بار دفع یک قرص استفاده شود و از هشت قرص در روز بیشتر استفاده نشود. در صورت بروز تهوع در سفر می‌توان از قرص زنجبیل استفاده کرد. این دارو به میزان‌های مختلفی توسط شرکت‌های دارویی مختلف ارائه می‌شود که دستور مصرف با توجه به دوز مؤثره دارو در بروشور دارو موجود می‌باشد.
• آنتی‌بیوتیک‌ها ،داروهای قلبی ،داروهای هورمونی ، داروهای اعصاب و داروهای کاهش قند خون در بیماران دیابتی: به میزان تجویزشده را جهت ادامه درمان از قبل و برای جلوگیری از وقفه در درمان باید همراه داشته باشید .

نکات کلیدی داروها و تداخل غذایی دارویی داروها

•  تداخل دارو با دارو :زمانی رخ می‌دهد که دو یا چند دارو با یکدیگر واکنش نشان دهند .این تداخل دارو با دارو می‌تواند موجب بروز عوارض جانبی ناخواسته شود
• تداخل دارو با غذا یا مواد نوشیدنی :این حالت در اثر واکنش بین دارو و مواد خاص خوردنی یا نوشیدنی پدید می‌آید.
• ضد دردهایی چون استامینوفن نیز برای جلوگیری از کاهش جذب دارو بهتر است با معده‌ی خالی مصرف شوند .استامینوفن با کربوهیدرات‌ها (بیسکویت ,خرما ,مربا )...ایجاد کمپلکس می‌کند که ممکن است میزان جذب دارو به تأخیر افتد .کافئین موجب افزایش اثر دارو می‌شود.
• داروهای گروه NSAID همانند ایبوپروفن برای پیشگیری از التهاب گوارشی همراه غذا، شیر و یا بعد از غذا باید مصرف شوند، تداخلات این داروها به‌خصوص در مصرف کوتاه‌مدت جدی نمی‌باشد.

تنظیم: مهندس سارا نعیمی
تهیه شده در: مرکز بهداشت جنوب تهران / 1398