مهارت مقابله با استرس و فشارهای روانی

توانایی مقابله با استرس، هیجانات و فشارهای روانی شامل شناخت استرس های مختلف زندگی و تاثیر آن ها بر فرد است. شناسایی منابع استرس و نحوه تاثیر آن بر انسان، فرد را قادر می سازد تا با اعمال و موضع گیری های خود فشار و استرس را کاهش دهد.
کودکان و نوجوانان باید راه های تشخیص هیجان ها را در خود و دیگران بیاموزند و شیوه های تاثیر گذاری هیجان ها بر رفتار و روش های مقابله با آن را تمرین کنند. به تعبیری نوجوانی و جوانی را می توان دوره جوشش و بروز شدید هیجان هایی از قبیل خشم، اندوه، نفرت، پرخاش.... به صورت کنترل نشده دانست که بهداشت روانی فرد را به طور جدی تهدید می کنند. کنار آمدن با فشار روانی نیز در میان مهارت های زندگی نقش برجسته ای دارد؛ زیرا زندگی کردن در محیط های پرتراکم شهری، تصمیم گیری اساسی در مراحل تحصیل، شغل، ازدواج و ده ها متغییر دیگر، کم و بیش فرد را در معرض فشار روانی قرار می دهد.
مدت هاست که پژهشگران رابطه فشارهای روانی با بیماری های جسمی و روانشناختی را تایید کرده اند. بیماری های روان تنی (مانند بیماری های دستگاه گوارش بیماری های قلبی و به خصوص فشار خون سردردهای میگرنی)، با زندگی، همراه با فشار روانی، رابطه انکار ناپذیری دارند. در بعد روانشناختی نیز ادامه فشارهای روانی، بهداشت روانشناختی افراد را به طور جدی در معرض خطر قرار می دهد. اضطراب، افسردگی و بی اعتمادی به محیط شایع ترین تبعات قرار گرفتن شخص در محیط فشارزا است.

در مورد فشار روانی توجه به سه عنصر ضرورری است:
- منبع فشارها روانی
- ناخت راه های اثر گذاری فشارهای روانی بر انسان
- چگونگی کنترل آثار فشارهای روانی
میزان فشارهای روانی را در زندگی نمی توان به صفر رساند. اما راه هایی برای مقابله با آن ها وجود دارد. برای مثال، می توان به گونه ای عمل کرد که منابع فشارهای روانی کاهش یابد به علاوه ایجاد تغییر در محیط فیزیکی با شیوه زندگی، برخی منابع فشارزا را از بین می برد. معمولا ارزیابی شناختی شخص از موقعیت فشارزا، نحوه مواجهه او را با آن موقعیت مشخص می سازد. این ارزیابی های شناختی نگر، این خدشه های منطقی را خطاهای شناختی می نامند.
این خطا های شناختی عموما فشارهای روانی شدیدی به همراه دارند و در برخی موارد، سلامت روانی فرد را به طور جدی تهدید و اقدامات درمانی را اجتناب ناپذیر می کنند. در این میان نکته جالب این است که تا حدود زیادی می توان ارزیابی های صحیح شناختی را به نوجوانان آموزش داد. پی آمد چنین شناختی را به نوجوانان آموزش داد. پی آمد چنین مداخله مفیدی ایجاد تغییرات مثبت در نگرش آنان و بالطبع کاهش میزان فشار روانی است. ایجاد سازمان شناختی منطبق و با واقعیت ها، به راستی مهارتی ارزشمند و ابزاری بی بدیل در تامین بهداشت روانی است. البته کنار آمدن با فشار روانی، از طرق دیگری نیز امکان پذیر است که توضیح همه آن ها در اینجا ضرورت ندارد.

اهداف یادگیری مهارت مقابله با استرس و فشارهای روانی
مهارت های ذهنی عبارتند از: آشنایی با مفهوم اضطراب، آشنایی با فواید اضطراب و فشار روانی، درک اهمیت تاثیر افکار بر احساسات، آشنایی با روش آرام سازی عضلات و....
مهارت های فیزیکی عبارتند از: کسب توانایی مقدماتی برای انجام دادن روش آرام سازی عضلات، تعمیم این روش و دیگر روش های کسب آرامش، توانایی بیشتر در کنترل افکار اضطراب زای خود و .....
مهارت های نگرشی (طرز تفکر) عبارتند از: تمایل به تغییر وضعیت های ناخوشایند احساسی، افزایش امید به امکان رهایی از فشارهای شدید روانی، علاقه بیشتر زندگی و آینده و.....

منبع: شبکه بهداشت جنوب، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: مونا عدالت یار