فست فودها

فست فود یا غذای فوری یا غذای سریع عنوانی است برای غذاهایی که به سرعت طبخ و آماده می‌شوند. فست فودها غذاهای آماده ای هستند که معمولاً بدون چنگال، قاشق و بشقاب و عمدتاً به شکل ساندویچی سرو می شوند و غذای انگشتی به حساب می آیند. این نوع غذاها هرچند ظاهر و طعم جذاب دارند، اما عادات غذایی نادرستی همچون پرخوری، کم تحرکی و سریع غذا خوردن را ایجاد می کنند.

انواع غذاهای آماده عبارتند از:
همبرگر، انواع ساندویچ های سوسیس و کالباس، هات داگ، سیب زمینی سرخ کرده، مرغ سوخاری، ناگت مرغ، انواع پیتزا و...

ترکیب غذاهای آماده چیست؟
ترکیبات سوسیس و کالباس که شایعترین نوع غذاهای آماده هستند عبارتند از:
- گوشت چرخ کرده (گوشت گاو، گوساله، بره، گوسفند، مرغ و بوقلمون): 40 تا 90 درصد محتویات سوسیس و کالباس را گوشت تشکیل می دهد.
- نمک: نمک به عنوان طعم دهنده، نگهدارنده (به علت خاصیت ضد باکتریایی) و پیوند دهنده ذرات گوشت عمل می کند. جذب کلسیم و پروتئین در بدن با مصرف زیاد این غذاها به علت نمک بالای آنها کم شده و در نهایت منجر به پوکی استخوان می شود.
- ادویه جات، فلفل، دانه خردل، پیاز، سیر، رازیانه و زنجبیل برای ایجاد طعم های مختلف در انواع سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار می گیرند.
- شیر خشک، آرد، نشاسته، پروتئین سویا، خرده های نان، پودر سیب زمینی و برنج، روغن مایع، آب، شکر (دکستروز) و ویتامین C.
- جگر و چربی گاو، گوسفند و مرغ
- پسته، قارچ و پنیر
- نیتریت ها، نیترات ها و فسفات ها: این ترکیبات جهت حفظ رنگ و طعم و نیز نگهدارنده در سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار می گیرند. متاسفانه این دو ماده در بدن به یک ترکیب سرطان زا به نام نیتروزآمین تبدیل می شوند. بسیاری از نیتروزآمین ها در ایجاد تومورهای بدخیم موپرند. سرطان های معده و روده در سال های اخیر عمدتاً به علت استفاده بی رویه از غذاهای آماده و کنسرو شده به ویژه مواد غذایی که به روش غیر استاندارد تهیه می شوند در دنیا به شدت افزایش یافته است.

عوارض ناشی از مصرف غذاهای آماده کدامند؟
- چاقی و اضافه وزن، بیماری های قلبی و عروقی و اختلالات گوارشی و کبد از عوارض مصرف این مواد می باشد زیرا این نوع غذاها با کالری، نمک و چربی به ویژه اسید چرب اشباع بالا و ویتامین و مواد معدنی اندک، در دراز مدت خطر ابتلاء به فشار خون بالا را افزایش می دهند. نان های مورد استفاده در غذاهای آماده نیز غالباً بدون سبوس است که منجر به کاهش دریافت فیبر مورد نیاز بدن می شود.
- شیوع برخی از سرطان ها نیز از عوارض مصرف مداوم غذاهای آماده است که به علت ترکیبات نیترات و نیتریت ایجاد می شوند.
- انواع چاشنی ها و سس هایی که همراه با غذاهای آماده مصرف می شوند محرک اشتها، ترشح اسید معده و حرکات سیستم گوارشی هستند که این موضوع زمینه را برای پرخوری و بروز چاقی فراهم می آورد.
- در رستوران هایی که غذاهای آماده سرو می شود، غالباً غذاها از پیش آماده شده و در طول روز گرم نگه داشته می شوند به همین دلیل احتمال آلودگی در آنها افزایش می یابد.
- به هنگام سرخ کردن برخی از غذاهای آماده، درجه موادمغذی موجود در غذا به مقدار زیادی کاهش می یابد. همچنین هضم این مواد در دستگاه گوارش به علت چربی بالای آنها مختل می گردد.

هنگام خرید سوسیس وکالباس
- لفاف خارجی محصول باید به طور کامل تمیز وعاری ازهرگونه ترشحات داخلی باشد.
- لفاف خارجی محصول بایدبه طور کامل به قسمت داخلی(خمیرکالباس ویا سوسیس)چسبیده باشد ونباید فضای خالی بین لفاف خارجی وخمیر وجود داشته باشد
- رنگ سطح مقطع باید یک نواخت ودرشرایط مطلوب صورتی روشن باشد
- سوسیس وکالباس دارای بوی خوب ومطلوبی است وهرگونه بوی نامناسب مشکوک است.درضمن سطح فراورده گوشتی نبایدغیرشفاف وغیر یک نواخت باشد.
- هرگونه لکه غیرعادی درسطوح به رنگ سبز یاقهوه ای مشکوک بوده ودرصورت مشاهده ی آنها ازخرید خودداری گردد.
- هرگونه لکه غیرعادی سفید رنگ درسطح خارجی کالباس،نشانه ی وجود میکروب ها می باشد،لذاازخرید آن خودداری کنید.
- درموقع خرید کالباس توجه داشته باشید که زیر دستگاه های برش ریزریز وخمیر نشود.چنانه ریزش خمیر زیاد باشداز خرید آن خودداری کنید.
- ازکالباس وسوسیس های بدون بسته بندی ومشخصات،هرگز خریداری نکنید.
- ازقراردادن کالباس های برش داده شده درنایلون های مشکی جدا خودداری کنید.
- برروی تمام پوشش ها ؛ویژگی های محصول راشامل درصد گوشت،پروتئین،چربی،مهراستاندارد،نام ونوع فرآورده ،نام مواد به کار رفته درفرآورده،نام ونشانی تولیدکننده،شماره ی پروانه ی ساخت وپروانه ی بهره برداری،تاریخ تولید وانقضاء،عبارت"دریخچال نگهداری شود"،روش ودرجه حرارت نگه داری ومدت زمان نگه داری  را کنترل کنید.
- ازخرید کالباس وسوسیس حاوی حباب های هوا خودداری کنید.این حباب ها به ویژه درهنگام برش کالباس خودرا نشان می دهد.حباب هوا باعث تغییررنگ ،طعم وبوشده ،حالت نرم وپفکی درسوسیس وکالباس ایجاد می کند.

چند توصیه برای کاهش خطر مصرف غذاهای آماده:
- درصورت تمایل زیاد به مصرف غذاهای آماده وبرای کاهش مصرف این مواد ،تعداد دفعات مصرف رادر طول زمان کاهش دهید وتاحد امکان موادغذایی رادرشرایط مناسب ازنظر نگهداری،نوع روغن مصرفی وبااستفاده ازمواد اولیه تازه وسالم درمنزل تهیه کنید.
- برای کاهش اثرات مضر غذاهای آماده ،ازمیوه ها وسبزی های سالم وتازه درکنار غذا استفاده نمایید.مصرف مقادیر مناسب این مواد می تواند ویتامین های لازم رابرای بدن تامین نموده واثرات مضر مواد سرطان زایی که با مصرف زیاد غذاهای آماده وارد بدن شده ودربدن انباشته می شود راخنثی نماید.
- مصرف غذاهای شور و چرب مانند:پنیر پیتزا،چیپس ،ترشی جات ،خیارشور،انواع سس وسیب زمینی سرخ کرده که معمولا به همراه غذاهای آماده مصرف می شوند راکاهش دهید.
- معمولا غذاهای آماده درحجم زیاد روغن سرخ شده وحاوی چربی زیادی هستند.همچنین انواع سس ها وپنیرپیتزا نیز مملو ازچربی اضافی می باشندبنابراین ضمن توصیه به عدم استفاده ازروغن های جامد،بر استفاده ازروغن های مخصوص سرخ کردنی درحجم کم برای موارد سرخ کردن وکاهش مصرف غذاهای چرب تاکید می شود.
نوشابه های گازدار تهدید کننده سلامت افراد
نوشابه یکی از پر مصرف ترین نوشیدنی هاست که امروزه با طعم های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این نوشابه ها جزو نوشیدنی های کافئین دار و شیرینی هستند که با استفاده از دی اکسید کربن ، گازدار شده اند. مطالعات نشان داده کودکانی که از سن کم شروع به مصرف نوشابه می کنند چنان به کافئین آن وابسته می شوند که در بزرگسالی به شکلی ناخواسته یک نوشابه خور حرفه ای خواهند شد.

انواع نوشابه های گازدار:
نوشابه های گازدار به انواع زیر تقسیم می شوند:
1-نوشابه های گازدار نوع کولا: نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن عصاره باطعم کولا،کارامل وسایر مواد افزودنی به دست می آیند وبه رنگ مشکی موجودند مانند کوکاکولا وپپسی کولا
2-نوشابه های گازدار طعم دار رنگی: نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن رنگ های مجاز خوراکی ومواد طعم دهنده وسایر مواد افزودنی به دست می آیند مانند فانتا
3-نوشابه های گازدار طعم داربی رنگ: نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن مواد طعم دهنده وسایر مواد افزودنی به دست می آیند مانند سون آپ یا اسپریت .
4-نوشابه های گازدار میوه ای: نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن آبمیوه طبیعی یا کنسانتره آبمیوه های مختلف وسایر مواد افزودنی به دست می آیند.
5-نوشابه های گازدار بدون طعم ورنگ(سوداها): نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن آب ،گاز وبیکربنات سدیم به دست می آیند.لازم به ذکر است که آب های معدنی گازدار به علت ویژگی های طبیعی خاص جزو این دسته از نوشابه ها نیستند.
6-نوشابه های گازدار مالت(ماء الشعیر): فرآورده هایی هستند تخمیر نشده که از اختلاط مالت جو،آب،رازک،گاز کربنیک،مواد افزودنی مجاز خوراکی وهمراه یا بدون شیرین کننده تهیه می شوند.این نوشیدنی ها دارای ویتامین های گروه Bبه خصوص B6،تیامین،ریبوفلاوین،نیاسین،اسیدپانتوتنیک، ویتامین  Cومواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، سلنیوم، سدیم و روی هستند. انواع مختلف مالت دارای طعم های متفاوت وترکیب قندهای مختلف می باشند. عطر و طعم تلخ موجود درماءالشعیر نتیجه وجود گیاه رازک است. این نوشابه ها حاوی 16 نوع اسیدآمینه می باشند. علاوه براین ترکیبات، مالت موجود در ماءالشعیر نوعی کربوهیدرات بوده و مواد حاصل ازآن دربدن متابولیزه می شوند و مقداری انرژی تولید می کنند. بنابراین مهم ترین خواص این نوشیدنی آن است که بخشی از ویتامین های ضروری را برای بدن تامین می کند و برای سلامت پوست ومو،رفع استرس  و افزایش  وزن افراد لاغر مفید است. ماءالشعیر غنی از انواع فیتوکمیکال ها (مانند فلاونوئیدها،کاروتنوئید ها وآنتوسیانین ها)است که در بهبود خون رسانی به قلب، کاهش ابتلا به فشار خون بالا ،سلامت کلیه ها، محافظت از بدن در برابر بروز سرطان ها، سکته های قلبی  و مغزی بسیار موثر هستند.
زیاده روی در مصرف هرنوع ماده غذایی (حتی اگر مفید باشد) سلامت را به خطر می اندازد. مصرف این نوشیدنی به دلیل کالری قابل ملاحظه آن، در افرادی که دچار اضافه وزن هستند و یا قصد کنترل وزن خود را دارند باید محدود شود. همچنین درصورت مصرف بیش از اندازه این نوشیدنی، اسیدفسفریک وگاز دی اکسید کربن موجود درآن با برداشت املاح ازبافت استخوانی سبب پوکی استخوان می شود. بخشی از این گاز به دلیل فرآیند تخمیر در نوشیدنی تولید می شود اما بخش عمده آن توسط کارخانه های تولید
ماءالشعیر به صورت صنعتی اضافه می شود. بنابراین اگره ماءالشعیر درمقایسه باسایر نوشابه های گازدار، ویتامین های بیشتری دارد  و می توان آن را جایگزین آن نوشابه ها کرد، اما در مصرف آن هم باید اعتدال رارعایت کرد.
7-نوشابه گازدار کم کالری(سبک ): این نوشیدنی ها حداقل به میزان 25درصد کالری کمتری درمقایسه با نوشیدنی های استاندارد تامین می کنند .در تهیه این نوع نوشابه ها ازشیرین کننده های طبیعی و مصنوعی به طور همزمان استفاده می شود.
8-نوشابه های رژیمی(بدون قند): در تهیه این نوع نوشابه ها از شیرین کننده مصنوعی استفاده می شود. در صورتی که از شیرین کننده آسپارتام استفاده شده باشد، مصرف آن برای افراد مبتلا به فنیل کتونوری ممنوع می باشد.
9-نوشابه انرژی زا: نوشابه ای است که انرژی فراهم کرده و محرک اعصاب است. این نوشیدنی ها حاوی کافئین، تائورین، گلوکورونولاکتون، اینوزیتول، مالتودکسترین، ویتامین ها وعصاره های گیاهی مانند گوارانا ،جین سینگ و شیزاندرا هستند.
منظور از انرژی زا  بودن این نوشابه ها این است که کالری بالاتری نسبت به نوشیدنی های استاندارد دیگر تامین می کنند .یعنی حداقل   باید حاوی 25درصد کالری بیش از سایر نوشیدنی ها باشند به همین علت حاوی مقدار زیادی از انواع  قندهای  طبیعی یا شیرین کننده های مصنوعی هستند. قندهای طبیعی باعث افزایش انرژی دربدن می شوند به طوری که یک بطری نوشابه انرژیزا مقدار شکری معادل یک چهارم فنجان درخود دارد .مالتودکسترین از قندهای موجود دراین نوشیدنی ها است که کالری اضافه ای به این نوشیدنی ها می بخشد. چنانچه این نوشیدنی حداقل 60 کیلو کالری انرژی  به صورت کربوهیدرات به ازای 100 میلی لیتر آن تامین کند به آن پرانرژی گفته می شود و در صورتی که حاوی 60-20 کیلوکالری انرژی در100 میلی لیتر  باشد به نام منبع انرژی شناخته می شود. ال-کارنتین نوعی اسید آمینه است که در نوشابه های انرژی زا درمتابولیسم چربی ها ور فع خستگی نقش دارد.
ترکیبات موجود در نوشابه های انرژی زا می توانند روی ضربان  قلب، فشارخون و حتی قوای ذهنی انسان تاثیرات منفی داشته باشند. این عوارض زمانی بیشتر می شوند که این نوشیدنی ها در حجم زیاد مصرف شوند. نوشابه های انرژی زا همچنین باعث از دست رفتن آب بدن درصورت مصرف درحجم بالا می شوند. این موضوع برای ورزشکارانی که فعالیت های بدنی بسیار سنگین دارند خطرناک است. با توجه به توضیحات فوق مصرف نوشابه های انرژی زا می تواند مضرات زیر را در برداشته باشد:
- افزایش وزن وچاقی
- انواع اختلال گوارشی(اسهال، تهوع، استفراغ، دل درد، افزایش گاز روده)
- بی خوابی
- اعتیاد
- اختلال درالکترولیت های بدن وکم آبی بدن
- بی نظمی و افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
10- نوشابه های ورزشی: نوشابه های  ورزشی نوشابه هایی هستند که تامین کننده آب، انرژی و الکترولیت های  مختلف  بوده و مصرف آن ها به جبران این مواد از دست رفته به شکل تعریق طی ورزش وفعالیت های بدنی سنگین کمک می کند. این نوشیدنی ها مناسب برای مصرف قبل، حین و بعد از ورزش هستند. در برخی از آنها ممکن است تعدادی از ویتامین نیز اضافه شده باشد. الکترولیت های موجود در این نوشیدنی ها همون سدیم، کلراید، پتاسیم، منیزیم وکلسیم مشابه با الکترولیت هایی هستند که از طریق تعریق دفع می شوند .ویتامین های A،C وE که آنتی اکسیدان محسوب می شوند سبب مهار تولید رادیکال های آزاد تولید شده طی فعالیت های شدید بدنی در عضلات شده و در بازگشت ترکیبات بدن به حالت قبل از ورزش مفید هستند.
نوشابه های ورزشی به اشکال پودر مایع وافشرده وجود دارد. مزه و بوی نوشابه ورزشی باید به دور از مزه و بوی نامطبوع و فاسد شدگی باشد.

تفاوت نوشابه ای ورزشی با نوشابه های انرژی زا:
نوشابه های ورزشی حاوی انواع الکترولیت ها، قندها، آب وسایر مواد مغذی ایزوتونیک می باشند که جهت جایگزین نمودن آب، الکترولیت ها و مواد مغذی از دست رفته در ورزشکاران مصرف می شوند. اما نوشابه های انرژی زا عمدتا حاوی ترکیبات محرک دستگاه عصبی و قندها هستند و باید در مصرف این نوشیدنی ها احتیاط کرد. میزان کافئین در نوشابه های انرژی زا به طور متوسط 80-60 میلی گرم است. در نوشابه های کولا این مقدار 50 و در یک فنجان قهوه معادل 60 تا 90 میلی گرم است. اثرات کافئین بربدن عبارتند از: رفع خستگی، افزایش تمرکز، اتساع عروق خونی، افزایش ظرفیت عملکرد جسمی وذهنی، افزایش استقامت و افزایش اسید معده. مصرف بیش از اندازه کافئین منجربه اضطراب ،تحریک پذیری، عصبی شدن، انقباض عضلانی، لرزش، بی خوابی و اختلال خواب، تپش قلب، زخم معده و برگشت غذا از معده می شود.

شرایط خرید ونگهداری
- تا حد امکان نوشابه هایی راکه دور از نور بوده و در یخچال نگهداری می شوند خریداری کنید.
- برای کاهش دریافت مواد مضر،از میان انواع نوشابه های گازدار تاحد امکان ماءالشعیر و نوشابه های بی رنگ را برای خرید انتخاب کنید.
- برای جلوگیری از تشکیل ترکیبات مضر سرطان زا، نوشابه ها را در یخچال و دور از گرما  و نور نگهداری کنید.

بدغذایی کودکان: نوشیدن نوشابه درکودکان به دلیل داشتن قند فراوان منجر به بی اشتهایی و نخوردن غذای اصلی می شود.
افزایش برگشت غذا از معده به مری: مصرف نوشابه های گازدار (به دلیل گاز و اسید) به همراه غذا، باعث برگشت غذا و اسید معده به مری می شود. که این امر به ویژه درافراد مبتلا به زخم معده مشکل ساز می شود. بنابراین بهتر است این بیماران تا حد امکان از مصرف نوشابه های گازدار پرهیز نمایند.
پوکی استخوان: عادت به مصرف نوشابه های گازدار به دلیل فسفر زیاد  موجود درآنها موجب برداشت کلسیم از استخوان ها و دفع آن از طریق ادرار شده و زمینه ایجاد پوکی استخوان را فراهم می سازد.
سایش دندان ها: نوشابه های گازدار به دلیل داشتن اسید  فراوان موجب از بین رفتن مینای دندان و پوسیدگی آن می شوند.
عوارض ناشی از کافئین: کافئین  موجود در نوشابه های انرژی زا  و سایر نوشابه های گازدار درکودکان، نوجوانان و زنان باردار با تاثیر سریع بر سیستم عصبی موجب به هم خوردن نظم خواب، بیش فعالی و اعتیاد به مصرف نوشابه می شود.

 توصیه ها:
درصورتی که درمصرف نوشابه های گازدار موارد زیر رعایت شود تاحدودی از آثار سوءبر سلامت بدن کاسته می شود.
- مصرف نوشابه های شیرین گازدار را به حداقل برسانید.
- تاحدامکان آب سالم و نوشیدنی های تازه طبیعی مانند انواع آبمیوه های خانگی رابه جای نوشابه های صنعتی بنوشید.
- تا حد امکان از نوشابه های فاقد مواد نگهدارنده و رنگ استفاده کنید.
- برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، بعد از نوشیدن نوشابه، دهان خود را با آب بشویید.
- برای کاهش میزان تماس مستقیم نوشابه با دندان ها، نوشابه را با نی بنوشید.
- درصورت مصرف نوشابه درحجم زیاد،آب کافی نیز بنوشید تا بدن دچار کم آبی نگردد.
- زنان باردار و شیرده و کودکان از مصرف نوشابه های گازدار خودداری نمایند.
- نوشابه های گازدار نباید هنگام فعالیت بدنی شدید و ورزش مصرف شوند زیرا خاصیت ادرار آوری کافئین و تعریق حین فعالیت جسمی باعث کم آبی بدن می شود.

منبع: معاونت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: مونا عدالت یار