تحقیقات علمی در مسیر توسعه: چالش‌ها و فرصت‌ها

چالش‌های پژوهشی و رشد مقالات علمی

به گزارش سینا رسانه دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر  کردی به روند رشد مقالات علمی در کشور اشاره کرد و بیان داشت: "این پرسش که مقالات علمی چه تأثیری دارند، از دو گروه مطرح می‌شود: گروهی که آشنایی کافی با پژوهش ندارند و گروهی که به طور جدی به ارزش پژوهش و کاربرد آن می‌اندیشند. اگر به روند رشد پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی تهران نگاهی بیندازیم، مشاهده می‌کنیم که از آغاز تأسیس دارالفنون در سال ۱۲۳۰ شمسی تا حدود سال ۱۳۸۰، تعداد مقالات منتشرشده بسیار محدود بود. اما در ۲۳ سال اخیر، شاهد افزایش چشمگیر تعداد و کیفیت مقالات علمی بوده‌ایم."

وی در ادامه افزود: "در ابتدا، تشویق‌هایی برای نگارش مقالات فارسی وجود داشت و سپس سیاست‌ها به سمت انتشار مقالات انگلیسی و چاپ در نشریات با ضریب تأثیر بالا سوق پیدا کرد. اما باید بررسی کنیم که آیا این مقالات توانسته‌اند به حل مشکلات کشور کمک کنند یا صرفاً به افزایش کمّی مقالات انجامیده است."

مشابه‌سازی پژوهشی و نقد ساختارهای موجود

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخش دیگری از سخنان خود به چالش‌های موجود در توسعه علمی کشور پرداخت و اظهار داشت: "یکی از مشکلاتی که در کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود، مشابه‌سازی شکلی ساختارهای علمی بدون دستیابی به کارایی موردنظر است. این موضوع در کشور ما نیز قابل مشاهده است. به عنوان مثال، یکی از محققان ما پس از حضور در دانشگاه هاروارد اظهار داشت که آنجا به معنای واقعی پژوهش می‌کنند، در حالی که ما گاهی تنها ظاهر پژوهش را حفظ می‌کنیم."

وی با بیان اینکه "عالم بی‌عمل به زنبور بی‌عسل می‌ماند"، تأکید کرد: "اگر قرار است منابع مالی صرف پژوهش شود، این پژوهش‌ها باید یا به توسعه علم کمک کنند یا به حل مسائل کشور بپردازند. در غیر این صورت، افزایش کمّی مقالات نمی‌تواند به‌تنهایی معیاری برای پیشرفت علمی باشد."

لزوم تغییر نگرش در ارزیابی علمی

دکتر کردی ضمن اشاره به مدل‌های ارزیابی علمی در دنیا، گفت: "در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان، به‌جای تمرکز صرف بر تعداد مقالات و شاخص‌های کمی، به ارزیابی کیفی پژوهش‌ها پرداخته می‌شود. مدل ارزیابی تحقیقات در برخی کشورها مانند سوئد و آلمان نیز به سمت بررسی کیفی و چندبعدی تغییر کرده است. ما نیز باید تمرین کنیم که از نگاه کمّی صرف فاصله بگیریم و به ارزش و اثرگذاری پژوهش‌ها بیشتر توجه کنیم."

پیشنهادها برای آینده پژوهش در ایران

در پایان، معاون تحقبقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران با تأکید بر لزوم اتخاذ رویکردهای نوین در سیاست‌گذاری پژوهشی، بیان داشت: "پژوهشگران ما تاکنون زحمات بسیاری کشیده‌اند و جایگاه علمی کشور را ارتقا داده‌اند. اما اکنون زمان آن رسیده است که فرمان را کمی تغییر دهیم و به سمت پژوهش‌های مسئله‌محور حرکت کنیم. سیاست‌گذاران علمی باید تصمیم بگیرند که آیا همچنان تنها بر افزایش تعداد مقالات تأکید دارند، یا اینکه پژوهشگران را به حل چالش‌های واقعی کشور ترغیب خواهند کرد.
"وی در پایان خاطرنشان کرد: "برای دستیابی به توسعه پایدار علمی، نیازمند تغییر نگاه به مقوله پژوهش و تمرکز بر کیفیت و اثرگذاری آن هستیم."