روز جهانی سالمند و سبک زندگی دوره سالمندی و سالمندی سالم
سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ این شورا اول اکتبر را روز جهانی سالمندان تعیین کرد. به همین دلیل همه‌ساله درایران هفته‌ای تحت عنوان هفته ملی سالمند تعیین و برنامه‌های متنوعی به همین مناسبت برگزار می‌شود. هرساله از طرف سازمان جهانی شعاری برای این روز در نظر گرفته می‌شود.
روز جهانی سالمندان در اول اکتبر (مصادف با ۱۰ مهر ماه) هر سال گرامی داشته می‌شود. در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰، مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز ۱ اکتبر به عنوان روز جهانی سالمندان در قطعنامه شماره ۴۵/۱۰۶ ثبت کرد.
این روز مشابه روز ملی مادربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در ایالات متحده و کانادا و همچنین دومین جشنواره نهم در چین و احترام به روز پیر در ژاپن است. این آگاه‌سازی با تمرکز سازمان‌های پیری و برنامه سازمان ملل متحد در زمینه پیری و سالمندی است.
روز جهانی سالمندان در ایران
به پیشنهاد سازمان بهزیستی کشور و تصویب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، 9 مهرماه به‌عنوان روز سالمندان در تقویم رسمی کشور به ثبت رسیده است. احترام به سالمندان و تکریم مقام و منزلت آنان مورد سفارش پیشوایان دینی بوده و در آیات کتاب مقدس آسمانی و روایات و آموزه‌های دینی و فرهنگی از جایگاه والایی برخوردار است. سالمندی با افت توانایی‌های جسمی، فکری، اجتماعی و... شناخته می‌شود
دوران سالمندی
سالمندی دوره‌ای از زندگی است که از ۶۰ یا ۶۵ سالگی شروع می‌شود. در تعریف سالمندی نمی‌توان زمان خاصی را مشخص کرد، بلکه سالمندی را می‌توانیم با ویژگی‌های خاصی که فرد در زمانی از زندگی خود پیدا می‌کند بشناسیم. معمولاً سالمندی با کاهش یا افت توانایی‌های جسمی، فکری، اجتماعی و... شناخته می‌شود. برخی از این تغییرات در جسم روی می‌دهد به‌عنوان‌مثال در سالمندی ۵۰درصد از سلول‌های قشر مخ تحلیل می‌رود، به‌خصوص نورون‌های عصبی که ارتباط مستقیمی با بینایی، شنوایی و اعصاب حرکتی دارند. این تحلیل در بخش‌هایی از مخ که مربوط به نظم‌بخشی اطلاعات، قضاوت و تفکر است کمتر اتفاق می‌افتد. به سبب این که قلب با نیروی کمتری پمپاژ می‌کند، بیماری‌های قلبی و عروقی نیز پیش می‌آید. ضعف دستگاه ایمنی هم باعث می‌شود سالمندان نسبت به جوانان زودتر بیمار شوند و دیرتر بهبود یابند.
از نظر اجتماعی هم سالمندان با تحولات زیادی در زندگی روبه‌رو می‌شوند. برخی از این رویدادها عبارت است از: بازنشستگی، یائسگی، سپرده شدن به خانه سالمندان به‌وسیله فرزندان، فوت همسر و... به‌هرحال مهم‌ترین مشکلات سالمندان که به‌نوعی برای اطرافیان هم مشکلاتی ایجاد می‌کند به خطر افتادن سلامتی و استقلال آنها و احساس تنهایی و گاهی هم حس بی‌ارزشی در روابط با دیگران است.
انواع سالمندی
به نظر می‌رسد می‌توان از سه نوع سالمندی سخن گفت. یک نوع سالمندی را به‌عنوان «سالمندی طبیعی» می‌شناسیم. در این نوع از سالمندی شخص سالمند با تغییرات فکری و جسمی در حدی که از این دوره سنی انتظار می‌رود؛ یعنی شامل اکثریت سالمندان می‌شود مواجه می‌شود. در نوع دیگر یعنی «سالمندی آرمانی» هدف‌های زندگی، آسایش، استقلال و پیگیری اهداف شغلی همچنان در زندگی سالمند وجود دارد به‌طوری‌که سرزندگی وی محفوظ است. بالاخره «سالمندی آسیب گونه»، سالمندی است که در آن بیماری‌های شدید و کاهش محسوس در عملکردهای سالمند مشاهده می‌شود؛ بنابراین باورهای ما درباره سالمندان همیشه قابل تعمیم به همه سالمندان نیست و نمی‌توان یک سری باورهای کلیشه‌ای درباره همه سالمندان داشت.
سنت‌گرایی و نوجویی
سالمندان، در روزگاری دیگر و در شرایط و آدابی متفاوت پرورش‌یافته‌اند و دل‌بسته سنت‌های خود هستند و بدین دلیل، نمی‌توانند بی‌مهری نسل جدید را به سنت‌های قدیم بپذیرند. جوانان نیز در محیط‌هایی نو و تحت‌تأثیر عوامل جدیدی رشد کرده‌اند. ازاین‌رو، با گرایش‌های تازه و نوجویی‌های گاه افراطی، با سنت‌ها به ستیز برمی‌خیزند. این سنت‌گرایی از یک سو و نوگرایی از سوی دیگر، بستر مناسبی برای پدیدآمدن بحرانی در درون خانواده و اجتماع است.
برای زدودن فاصله‌های میان دو نسل، هم جوانان و هم سالمندان، نیازمند نقد حکیمانه هستند. جوانان باید بدانند هر کهنه‌ای، بی‌ارزش و کم‌اهمیت نیست و هر تازه‌ای، مطلوب و مشروع و پذیرفتنی. کهن‌سالان نیز باید بپذیرند که هر کهنه‌ای، ارزشمند و مقبول و هر نویی، بی قدر و منفور نیست. بااین‌همه، باید این ارزش در میان جامعه اسلامی ما نهادینه شود که با وجود هر اختلاف و تفاوت سلیقه، سالمندان از هر نو و تازه‌ای، گرامی‌تر، مهم‌تر و شایسته‌تر به احترام‌اند.
احترام به سالمندان در فرهنگ اسلام
تکریم سالمندان و احترام ویژه آنان، از آموزه‌های روشن فرهنگ اسلامی است. قرآن مجید که دفتری گشوده از نور و هدایت است، در آیه 23 سوره اسراء می‌فرماید: «به پدر و مادر نیکی کنید. هرگاه یکی از آن دو، یا هر دو آنها نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو.» پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نیز در سخنی گران‌قدر، والایی سالمندان را این‌گونه ترسیم می‌کند: «احترام به پیران امت من، گرامی داشت من است.» امام علی علیه‌السلام، بزرگداشت سالمندان را زمینه‌ساز احترام خود انسان می‌داند و می‌فرماید: «به بزرگانتان احترام کنید تا کوچک‌ترها شما را محترم شمارند.» امام صادق علیه‌السلام نیز در این باره فرموده است: پیران خویش را تکریم کنید.
مشکلات اقتصادی سالمندان
کمبود پول در میان سالمندانی که تنها منبع درآمدشان حقوق بازنشستگی است بسیار شایع است، آنها از ترس گرانی و فساد غذاهای تازه مانند میوه و سبزی، از خرید آنها امتناع می‌کنند و مشکلات مالی مراجعه به دکتر را برای درمان بیماری به تعویق می‌اندازند که خود باعث طول دورهٔ درمان می‌شود.
سالمندان و مشکلات تغذیه‌ای
در کشورهای پیشرفته، بیشتر مشکلات گوارشی با زیاد خوردن ارتباط دارد؛ اما در سالمندان کم‌خوری خود یک مشکل است. بین بیماری‌های مزمنی که سالمندان از آن رنج می‌برند (سرطان، ناراحتی‌های قلبی، دیابت، پیوست و دردهای استخوانی) و ترکیبی از رژیم غذائی نامناسب و زندگی ناسالم، رابطهٔ مستقیم وجود دارد. شخص به نسبت پیر شدن به دلایل گوناگون مقدار خوراکش نیز کمتر می‌شود. برخی مشکل بلع دارند، برخی به علت داشتن درد مفاصل برای خرید و درست‌کردن غذا دچار مشکل هستند، عده‌ای به علت ازدست‌دادن همسر و ناخوش بودن، اشتهای خود را از دست می‌دهند و بعضی نیز به دلیل ضعف مالی قدرت خرید ندارند.
تحرک بدنی در دوران سالمندی
در کنار تغذیه مناسب، تحرک جسمانی برای تأمین یک زندگی سالم در هر سنی لازم است. با سوختن کالری در اثر ورزش وزن بدن کنترل می‌شود. ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، استحکام استخوان‌ها را بیشتر می‌کند. دانشمندان معتقدند که حرکت فیزیکی باعث عملکرد خوب ریه‌ها و قلب می‌شود، قدرت و انعطاف‌پذیری را زیاد کند و حس سلامتی را القا کند. به‌خاطر بیاورید روزی را که اولین موی سپیدتان را دیدید، شاید روزگاری نه‌چندان دور بود به آخرین موی رنگینتان با حسرت خیره شوید. سالمندان را عزیز بداری
مقالات این مجموعه در حوزه بهداشت و سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران به منظور آگاهی بخشی و سبک زندگی سالم تامین و تهیه شده است
نظر دهید