دکتر جعفریان در سمینار نوآوری توجه به نقاط کور سیستم بهداشتی و درمانی را در مبحث نوآوری بسیار با اهمیت دانست

گالری عکس1     
گالری عکس2    
گالری عکس3  
مراسم افتتاحیه سمینار راهبردهای نوآوری در مدیریت تحول مراکز بهداشتی صبح روز سه شنبه 13 اسفندماه سالجاری با حضور دکتر جعفریان رییس دانشگاه، دکتر ترابی دبیرعلمی سمینار، دکتر عرب خردمند معاون بین الملل دانشگاه، دکتر گتمیری مدیر روابط عمومی دانشگاه و فعالان حوزه نوآوری نظام سلامت برگزار شد.
در این مراسم، دکتر جعفریان رییس دانشگاه، با اشاره به عنوان سمینار مبنی بر راهبردهای نوآوری در مدیریت تحول مراکز بهداشتی گفت: موضوع بحث این سمینار، مراکز بهداشتی درمانی است و همه می دانیم که در جامعه ما از سطح خانه بهداشت که کوچکترین واحد ارائه خدمات سلامت است تا بیمارستانهای سطح سه مانند بیمارستانهای عمده ای که در دانشگاه علوم پزشکی تهران فعالیت می کنند، مجموعه مراکز بهداشتی درمانی در حال ارائه خدمات هستند.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: مجموعه مراکز بهداشتی و درمانی در همه زمینه ها کار می کنند یعنی در بخش های پیشگیری، درمان و بازتوانی و این مجموعه در واقع به نوعی متولی خدمات سلامت کشور است.
وی با بیان آن که در کنار سیستم دولتی، در سیستم خصوصی نیز الگوهای مشابهی داریم که قسمت های بیمارستانی و سرپایی آن برجسته تر است گفت: به طور عمده متولی خدمات بهداشتی و پیشگیری سیستم دولتی است و یک گستره خیلی بزرگ از مجموع مراکز بهداشتی و درمانی پیش رو داریم.
دکتر جعفریان با اشاره به وجود نقاط کور یا مسدود در مجموعه مراکز بهداشتی و درمانی گفت: جاهای زیادی وجود دارد که نیاز به توجه دارد ولی نتوانستیم به آنها توجه کنیم و باید این نقاط کور را پیدا کنیم . همچنین می دانیم در بخش هایی که خدمات ارائه می شود، نواقصی وجود دارد و این موضوع اصلی ما است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: حالا این مراکز بهداشتی و درمانی با قید تحول روبرو شده است یعنی می خواهیم تغییری ایجاد کنیم و نگاه به این تغییرات، قائدتاً مساله ای است متناسب با نیازهای جدید، امکانات جدید و درخواست های جدید.
وی با اشاره به تغییر روند بیماری در جامعه به سوی بیماری های غیرواگیر طی چند دهه گذشته گفت: در حوزه درمان الگوی بیماری ها عوض شده و حداقل در شهرهای بزرگ که با پدیده صنعتی شدن روبرو هستند، انتظار نمی رود این الگو به این زودی تغییر کند.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: مسیری که شهرهای صنعتی بزرگ دنیا رفته اند، ما هم داریم سپری می کنیم. بنابراین در همین فضا باید به آینده نگاه کنیم که چطور می خواهیم ارائه خدمت کنیم.
وی با بیان آن که اگر روزی مشکل کشورمان آبله بوده، امروز مشکل حوزه سلامت، بیماری های قلبی عروقی و سرطان است گفت: زمانی سرطان به عنوان یک بیماری نسبتا نادر و کشنده تلقی می شد، ولی الان یک اتفاق خیلی شایع و غیرکشنده است و این تغییری است که در الگوی این بیماری اتفاق افتاده است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: به همین نسبت در پیشگیری هم همین جریان اتفاق می افتد. زمانی توانستیم با واکسیناسیون دسته ای از بیماری ها را تقریباً از جامعه پاک کنیم و حالا باید ببینیم در برابر بیماری های غیرواگیر الگویمان چیست و برای پیشگیری از این بیماری ها چگونه می توانیم حرکت کنیم.
وی با اشاره به درگیری روزمره با تکنولوژی در همه امور زندگی گفت: تکنولوژی به طور جدی خود را بر ما حاکم کرده و بر همه شئون زندگی ما دخالت دارد. خیلی جاها ما تکنولوژی را انتخاب نکردیم بلکه او خود را بر ما تحمیل کرده و این واقعیتی است که نمی توان آن را نادیده گرفت.
دکتر جعفریان افزود: در سیستم سلامت با درخواست هایی مواجه هستیم که بجا یا نابجا از مدیریت نظام سلامت و مجموع واحدهایی که در این نظام ارائه خدمات می دهند در سطوح پیشگیری، درمان و بازتوانی، روبرو هستیم. به عنوان مثال همه ما با درخواست های چکاپ و برنامه های غربالگری که در جاهای مختلف دنیا امتحان شده و در برخی جاها گفته اند که هزینه اثربخش نیست و برخی جاها گفته اند که مفید است، روبرو بوده ایم. در هر حال این درخواست وجود دارد و ما با کسی که می خواهد یک بررسی کامل شود، روبرو هستیم.
وی با بیان آن که اگر نیاز به تحول در مراکز بهداشتی درمانی داریم این تحول با این نگاه است که ما با موضعات جدیدی روبرو هستیم گفت: حالا موضوع مدیریت این تحول مطرح می شود و تبعاً از مدیریت تحول انتظار داریم، به گونه ای باشد که بتواند تحولات ایجاد شده را هزینه اثربخش کند. یعنی یکی از معیارهایش این باشد که تغییری که ایجاد می کند، مثبت باشد و هزینه ای که برای تغییر ایجاد می کند، نسبت به چیزی که می دهد، منطقی باشد.
دکتر جعفریان گسترش عدالت در ارائه خدمات را جزئی ضروری از مدیریت تحول دانست و افزود: اگر در مکانیزمی که تحول ایجاد می کنیم، بخواهیم درست فکر کنیم باید عدالت جزء نگاههای ما باشد و آن مدیریت دارای چنین جزئی باشد و قائدتاً باید توام با کرامت انسانی اعم از خدمت دهنده و خدمت گیرنده باشد. بنابراین در مدیریت این تحول، این مسائل را هم باید مورد نظر قرار دهیم.
وی با اشاره به مفهوم نوآوری گفت: نوآوری واژه آشنایی است. یعنی ما چیز نویی را می خواهیم ارائه کنیم ولی این پرسش ها  مطرح می شود که چطور می خواهیم این مسیر را دنبال کنیم تا به تحول مد نظرمان برسیم؟ شناسایی نقطه ای که نیاز به نوآوری دارد، چگونه اتفاق می افتد؟ و بعد آنکه نوآوری چطور مسیری را دنبال کند تا به تحولی که مدنظرمان است، برسد؟ و این موضوعی است که مورد توجه ویژه قرار دارد.
دکتر جعفریان با بیان آن که کار ما در نوآوری آن است که راه نویی را برای معضلی که شناسایی کردیم، پیشنهاد کنیم گفت: نباید به دنبال حل مشکلی که اهمیت یا اولویت ندارد، برویم و در حوزه بهداشت و درمان، شناسایی موضوعی که نیاز به راه نو دارد، قدم اول است.
وی با ذکر مثال هایی از نوآوری در عصر حاضر گفت: در صنعت، ورود تبلت به بازار، یک ایده جدید بود که بعد از ورود کامپیوتر به عرصه زندگی، تحولی ایجاد کرد که در این میان نام استیو جابز به عنوان فرد نوآور این عرصه ثبت شده است. در این میان نکته مهم این است که چرا استیو جابز دنبال این ایده رفت؟ چه مساله ای را شناسایی کرد که برایش یک ایده ایجاد کرد؟
دکتر جعفریان با یادآوری خدمات مرحوم دکتر شادپور از بنیان گزاران شبکه های بهداشتی و درمانی گفت: این که خانه بهداشتی با یک بهورز درست کنیم، یک نوآوری بود که برای حل مساله مشخص مطرح شد. آن مساله این بود که ما در سطح روستا دسترسی به خدمات اولیه هم نداشتیم و برای رفع این مشکل یک بهورز که اهل همان روستا بود، آموزش دادیم تا در همانجا بیتوته کند. این یک نوآوری بود که به صورت بسیار قابل توجه توانست خدمات پایه را به سطح روستا ببرد و تبدیل به یک الگوی بسیار موفق شد.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در واقع ما در اینجا یک مساله را درست شناختیم و یک ایده منطقی متناسب با شرایط آن روز کشور برایش پیدا کردیم و البته توانستیم این ایده را به خوبی اجراء کنیم. این در حالی است که شاید امروز این راه حل جواب ندهد و شاید بهورزی که لیسانس دارد، نخواهد آنجا بماند.
وی با ذکر مثالی از نوآوری در بیمارستانها گفت: مدلی از نوآوری که در دانشگاه ما تجربه شده، مرکز قلب تهران است و اخیراً بازدیدی به مدت چهار ساعت و نیم از این بیمارستان داشتم.
دکتر جعفریان با اشاره به مدل مدیریتی متفاوت مرکز قلب تهران با سایر بیمارستانها گفت: البته این بیمارستان تک رشته ای بوده و ساختار آن نیز متفاوت با سایر بیمارستانها است ولی نحوه اداره این بیمارستان یک نوآوری است.
وی افزود: ان روز که مرکز قلب تهران تاسیس و اساسنامه آن تهیه شده است، نگاه جدیدی برای حل یک مساله شده است و آن مساله این بوده که می خواهیم افرادی که در این بیمارستان کار می کنند، همه وقتشان را برای آن بگذارند و تمام زندگی آنها در این بیمارستان خلاصه شود.این موضوع یک ایده بوده که پرورانده شده، برای آن برنامه ای طراحی شده و بر اساس آن برنامه پیش رفته است و تا حدود خیلی زیادی هم موفق بوده است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در آن روز این مسیر یک نوآوری بوده که ما در سیستم دولتی که کار می کنیم، کار دیگری نیز می توانیم انجام دهیم و در سیستم های دولتی مکرر پیش می آید که بیمار مراجعه کننده فکر می کند که آنجا یک بیمارستان دولتی نیست.
وی با اشاره به تجربه موفق دانشگاه علوم پزشکی تهران در بحث اتوماسیون اداری گفت: در ابتدای مطرح شدن این نوآوری که با نام دکتر ترابی گره خورده، خیلی ها فکر می کردند که این یک کار فانتزی است و پول هدر می رود، کاری وقت گیر است و نتیجه درستی از آن حاصل نمی شود.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در حالی که الان بیش از پنج سال از اجرایی کردن بحث اتوماسیون اداری گذشته، این نوآوری تبدیل به یک امر روزمره عادی شده که اگر یک روز مشکل پیدا کند، همه لنگند که البته این اشکال تکنولوژی است که این قدر به آن وابسته هستیم نه اشکال آن ایده.
وی با اشاره به مزایای راه اندازی اتوماسیون اداری گفت: با این نوآوری، مسیر خیلی از امور مشخص شد، قابلیت پیگیری برای امور مختلف ایجاد شد و صرفه جویی در بسیاری از هزینه ها از جمله در کاغذ اتفاق افتاد. مهمتر از آن سیری طی شد تا به نقطه ای که الان اینجا هستیم، رسیدیم.
دکتر جعفریان پیوند اعضاء را مثالی از نوآوری در تاریخ پزشکی دانست و گفت: پیوند اعضاء خیلی سابقه قدیمی دارد ولی فردی به نام توماس استارزل در این عرصه 20 سال انرژی صرف کرد و در اولین پیوند کبد بیمارش فوت شد و از آن دانشگاه بیرونش کردند و به او گفتند تو آدم دیوانه ای هستی که این کار را می کنی که فکر می کنی می توان کبد فردی را به فرد دیگری پیوند زد.
وی افزود: استارزل 20 سال، یعنی از 1963 تا 1983 کار کرد و پیوند کبد را از حالت تجربی خارج کرد و به درمان استاندارد تغییر داد و این ایده را که این کار را می توان انجام داد، دنبال کرد. او متعدد شکست خورد و از پیوند کلیه شروع کرد که فکر می کرد ساده تر باشد. در واقع پیوند کلیه را هم همین فرد توانست به عنوان یک درمان استاندارد مطرح کند و داروهای ضد ایمنی را برایش تعریف کند. ولی چون جراحش فرد دیگری بود این کار به نام فرد دیگری تمام شد.
دکتر جعفریان با بیان آن که استارزل آن قدر پای پیوند کبد ایستاد تا نشان داد که این ایده عملی است گفت: اگر به چالش هایی که این فرد با ان روبرو شده است، نگاه کنید، می بینید هر کس که ایده نو پیدا کند، با چالش های زیادی روبرو خواهد بود و باید برای برخورد با این چالش ها راههایی را پیدا کند. اتفاقاً این فرد کتابی تحت عنوان Puzzle People یا آدم های معمایی نوشته و در این کتاب آدمی تصور شده که هر عضوش مال کسی است و برخی آدم های اینچنینی نیز داریم که مثلاً کبد و کلیه آنها یا سایر اعضاء انها پیوند شده است.
وی افزود: تمام آنچه راجع به مشکلات نوآوری صحبت کردیم، جلو پای این فرد هم بوده است. همکاران خودش سالهای سال به عنوان یک آدم غیرعادی نامتعادل به او نگاه کردند چون ایده او عجیب بود. علی ای حال در فضایی که انتخاب راه جدید مطرح است، نیازمند نگرش متفاوتی به موضوع هستیم که در آن راهبردها مطرح می شود.
دکتر جعفریان گفت: راهبردها به ما کمک می کند که در چه مسیری حرکت کنیم و چطور عمل کنیم که از ایده ها استفاده درست کنیم و نتیجه خوب بگیریم. مسائل مختلفی در مورد راهبردها گفته می شود و قائدتاً باید از نظرات کارشناسان در این امر استفاده کنیم.
وی با اشاره به برداشت خود از راهبردها گفت: تماس با گیرنده خدمت در مسیر راهبردها ضروری است. باید به گیرنده خدمت توجه کنیم که به چه چیزهایی نیاز دارد و همان سوال اولیه یکی از عمده ترین قسمتهای راهبردهای موفقیت این نوآوری ها است که باید به آن توجه ویژه کنیم.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در همین علوم پزشکی، خیلی از اوقات نیازهای مشتریان ما متفاوت از چیزی است که به آن فکر می کنیم. نیاز بسیاری از بیماری های سایکوسوماتیک تبحر من در جراحی کبد نیست و من این نیاز را باید درست ببینم تا خدمت درست ارائه دهم. 
وی با ذکر مثال از توجه به نیازهای مشتریان در یک مرکز موفق گفت: در این مرکز مدیر عامل، مدیران میانی را موظف کرده است که در طول هر هفته، پنج ملاقات مستقیم با مشتریان آن شرکت داشته باشند تا مطالب آنها را بشنوند و این به عنوان یک نیاز( Requirement) تعریف شده است.
دکتر جعفریان بر ضرورت ایجاد فضای نوآوری تاکید کرد و افزود: باید فضایی ایجاد کنیم تا افراد بتوانند ایده نو مطرح کنند و طرح ایده امکان داشته باشد که این امر مستلزم پذیرش ریسک نیز است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: وقتی ایده نو مطرح می شود، همان زمان مدل موجود را زیر سوال می بریم و در نتیجه ریسک ایجاد می شود و این کاری است که مدیریت ( Administration ) باید بعهده بگیرد. 
وی با بیان آن که برای هر نوآوری، یک منحنی استریپ در نظر گرفته می شود گفت: این منحنی تا موقعی رشد می کند و شکوفا می شود. زمانی که به پلاتو می رسد، باید آماده باشیم تا ببینیم قدم بعدی ما کدام است؟
دکتر جعفریان با بیان آن که به کمک مدل های نوآوری، انتظار می رود بتوانیم مشکلاتی را در مجموعه مراکز بهداشتی و درمانی حل کنیم نه اینکه به مفاهیم انتزاعی مطلق بپردازیم گفت: یکی از مهمترین مشکلات سیستم بهداشتی درمانی، چالش های جدی مدیریت دولتی است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: مدل های ارتقاء کیفیت که خودش نقطه قوت است، امروزه معضلی شده است که از کدام یک از مدل ها می خواهیم در کجا استفاده کنیم و بعضاً خود مدل هم شاید گویای آنچه مورد نیاز ما است؛ نباشد.
وی حد و حدود درمان های جدید و مدیریت تکنولوژی را از دیگر چالش های این عرصه خواند و افزود: تکنولوژی همان غول افسانه ای است که در فیلم های علمی تخیلی بر آدم ها حاکم شده است و الان تکنولوژی بر ما حاکم است و در عصر حاضر تبدیل به ضرورت شده است. به عنوان مثال اگر امروز ماشین یا برق نداشته باشیم، نمی دانیم چه کنیم و این تکنولوژی هر روز دارد پیش می رود و مدیریت آن یک معضل است. این در حالی است که بیشتر وقت ها تکنولوژی ما را هدایت می کند. 
دکتر جعفریان دیگر مشکلات عرصه سلامت را شامل عدالت در خدمات، تخصیص منابع و آموزش پزشکی دانست و افزود: باید ببینیم مبنای نیاز ما چیست؟ و چطور آموزش پزشکی را درست اداره کنیم تا دانش آموخته ما در علوم پزشکی در جامعه بیکار نباشد؟ و این کاملاً متفاوت است با رشته هایی که بازار کار ضروری ندارد. 
وی با بیان آن که در آموزش پزشکی احتیاج به بازار کار تعریف شده داریم گفت: ما کسی را پزشک نمی کنیم تا سوادش زیاد شود. ما پزشک، دندانپزشک، و پرستار تربیت می کنیم برای خدمت مشخص و اگر این بازار کار وجود ندارد، این تربیت فقط عارضه ساز است. چرا که رشته های علوم پزشکی با رشته هایی که به عنوان یک روش افزایش سطح سواد عمومی مطرح هستند، تفاوت دارد. 
دکتر جعفریان با اشاره به بحث اولویت های پژوهشی در شورایعالی تحقیقات و فناوری گفت: در جلسه اخیر این شوراء که با حضور معاون رییس جمهور، تعداد زیادی از وزراء به عنوان اعضای شورا و دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان یکی دیگر از اعضای آن برگزار شد، بحث بسیار جالب اولویت های پژوهشی مطرح شد و این که پروژه هایی که در این دانشگاه تصویب می شود چطور متوجه شویم اولویت کشور هستند یا نیستند؟ که خیلی از آنها نیاز به ایده های نوآورانه دارد.    
وی با بیان آن که الگوهای نوآوری که در جستجوها پیدا می کنیم و ارائه می دهیم، تنها نقطه نگاهشان، تجاری سازی (Marketing) است گفت: توجه به این نکته ضروری است که نگاه به این الگوها، برگرفته از الگوی غربی زندگی است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: نگاه غرب به زندگی از آن جهت که عمدتاً مادی است، نگاه مارکت است و طبیعتاً به تکنولوژی نیز وابسته است. ولی در نگاههای شرقی روابط انسانی با آن تلفیق می شود که مقوله دیگری است.
وی با بیان آن که همه ما بخشی از کارمان در بیمارستان دولتی، دلسوزی بر دیگران است که با مارکت قابل تعریف نیست گفت: در نگاه اسلامی معتقدیم معنا بر ماده و روح بر جسم اولویت دارد و نمی توانیم برای جامعه ای مثل جامعه خود که شرقی و اسلامی است و این نوع نگاه در آن وجود دارد، عین الگوهای غربی را استفاده کنیم.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: برخی جاها ممکن است الگوهای غربی پیاده شود و برخی جاها کاربرد آن ممکن است درست نباشد و این موضوعی است که نیاز به توجه دارد. در عین حال که از الگوهای آنها می توانیم استفاده کنیم، نمی توانیم دربست این الگوها را قبول کنیم.
وی حفظ نگاه شرقی و اسلامی را همزمان با توجه به الگوهای غربی ضروری دانست و افزود: به نظر می آید که با این کار یک تلفیق منطقی بتوانیم ایجاد کنیم و در نتیجه استفاده ما از دانش غربی ها بهینه شود.
رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: توجه به اینکه شرایطمان چیست و چطور می توانیم عمل کنیم تا در پس زمینه اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و تمام آنچه در جامعه ما وجود دارد، موفق عمل کنیم، موضوعی است که نیازمند توجه جدی است.
دکتر جعفریان در پایان با ابراز امیدواری برای مفید بودن نتایج این سمینار دو روزه برای کمک به نظام سلامت و خدمات بهداشتی درمانی گفت: از همکاران عزیزی که تقبل زحمت کردند و از مجریان اصلی این سمینار دکتر ترابی و همکاران و سایر سازمانهایی که مسئولیت علمی و اجرایی این سمینار را بعهده گرفته اند، تشکر می کنم.
خبرنگار: زهرا صادقی
عکاس: فوزیه بیک پور
سمینار راهبردهای نوآوری در مدیریت تحول مراکز بهداشتی آغاز بکار کرد
دکتر ترابی تحول در نظام سلامت را مستلزم نوآوری در ابعاد مختلف دانست
دکتر جعفریان در سمینار نوآوری توجه به نقاط کور سیستم بهداشتی و درمانی را در مبحث نوآوری بسیار با اهمیت دانست
دکتر گتمیری در سمینار راهبردهای نوآوری، تحقق نوآوری را در گرو بازنگری روشهای آموزش دانست