نوآوری در دانشگاه علوم پزشکی تهران/ بیمارستان زنان بانی نخستین کلینیک یائسگی در کشور

در پی برگزاری جشنواره نوآوری و تقدیر از نوآوران دانشگاه، گفت و گویی با دکتر اکبری رییس بیمارستان زنان، دکتر اسدی مسئول کلینیک یائسگی (menopause) و سایر اعضای ارائه دهنده خدمات در این کلینیک انجام شد که می خوانیم.
بیان دلایل و انگیزه های راه اندازی کلینیک یائسگی
در ابتدای گفتگو، دکتر اکبری رییس بیمارستان زنان ضمن بیان انگیزه تاسیس کلینیک یائسگی گفت: با توجه به بروز مشکلات و بیماری های سنین یائسگی، ضرورت ایجاد یک کلینیک جهت ارائه مشاوره به بانوان یائسه و انجام اقدامات لازم در سطوح پیشگیری و درمان بیماری های پس از یائسگی، احساس می شد. از این رو کلینیک یائسگی در سال 88 به سرپرستی دکتر اسدی تاسیس شد.
وی با بیان آن که " خانم ها 3/1 از عمر خود را در دوران یائسگی سپری میکنند." گفت: با وجود آن که سن امید به زندگی افزایش یافته ، سن یائسگی ثابت مانده است و از آن جایی که مدت زمان طولانی از عمر خانم ها در این سنین سپری می شود، افزایش دانش در رابطه با روند تغییرات سنی در دستگاه تولید مثل بسیار حیاتی است.
رییس بیمارستان زنان افزود: پس از یائسگی مقدار قابل توجهی از هورمون های بدن (بخصوص هورمون استروژن) کاهش پیدا کرده و بیماری هایی که مرتبط با کاهش این هورمون ها در بدن هستند، اهمیت روزافزونی در سلامت زنان پیدا می کنند.
دکتر اکبری با بیان آن که " تغییرات هورمونی در یائسگی باعث بروز مشکلاتی در خانم ها می شود." گفت:‌ مشکلات روحی روانی، اجتماعی و بروز مشکلاتی در نحوه زندگی ناشی از این تغییرات هورمونی می باشند.
تاکید دکتر اکبری بر اهمیت پیشگیری از بیماری های سنین یائسگی
دکتر اکبری با اشاره به اهمیت پیشگیری از بیماری های سنین یائسگی گفت:‌ در صورتی که از بیماری هایی مانند پوکی استخوان (osteoporosis)، بیماری های قلبی عروقی و بسیاری دیگر از بیماری های سنین یائسگی پیشگیری کنیم، گام بسیار بزرگی در جهت بهبود سلامت زنان برداشته ایم.
وی ضمن تاکید بر اهمیت راه اندازی کلینیک یائسگی کفت: امیدوارم تاسیس کلینیک یائسگی در بیمارستان زنان، پایه ای برای سایر بیمارستانهای دارای بخش زنان باشد تا در جهت راه اندازی چنین کلینیکی تلاش کنند. 
دکتر اکبری ضمن بیان آن که " اینجا بیمارستان زنان و قائدتاً محل مراجعه خانم ها است." گفت: خانم های یائسه ای که به بیمارستان مراجعه می کنند به کلینیک یائسگی هدایت می شوند و تمامی اقدامات ضروری در سطوح پیشگیری و درمان که ارتقاء دهنده سلامتی آنها می باشد برایشان انجام می شود.
وی کلینیک یائسگی بیمارستان زنان را نخستین کلینیک یائسگی در کشور خواند و گفت: البته در کشورهای پیشرفته، چنین درمانگاههایی وجود دارند و با وجود آنها بیماران از مراجعه مستقیم به متخصص زنان و دیگر تخصص های های مختلف بی نیاز می شود و به موقع از طریق کلینیک تحت پیگیری قرار می گیرد.
دکتر اکبری بسیاری از مشکلات و بیماری های خانم های یائسه را ناشی از مراجعه دیرهنگام دانست و گفت: راه اندازی کلینیک یائسگی فرصتی فراهم کرده تا خانم های یائسه با مراجعه به موقع بیماریابی، ارجاع و درمان شوند.
رییس بیمارستان زنان افزود: تشخیص به موقع بیماری ها در سنین یائسگی اهمیت بسیاری دارد. چرا که بسیاری از مشکلات دوران یائسگی مانند سرطان سینه در صورت مراجعه دیرهنگام به وخامت می گرایند.
وی پیشگیری از بروز بیماری ها را مهمترین هدف کلینیک یائسگی خواند و گفت: هزینه درمان بسیار بالاتر از پیشگیری است و در صورت پیشگیری، فرد دچار از کارافتادگی نمی شود.
رییس بیمارستان زنان افزود: با پیشگیری از بروز بیماری در خانم های یائسه امید به زندگی و همچنین کیفیت زندگی آنها ارتقاء پیدا می کند.
پیگیری متناوب و منظم بیماران مراجعه کننده به کلینیک یائسگی
در بخشی دیگر از این گفتگو، عبدلی سرپرستار کلینیک یائسگی با اشاره به سردرگمی بیماران یائسه پیش از تاسیس این کلینیک گفت: پیش از این خانم های یائسه به درمانگاه زنان و سایر درمانگاههای بیمارستان مراجعه می کردند و به دلیل نبودن محل ثابتی برای پذیرش، این بیماران دچار سردرگمی می شدند.
وی با بیان آن که "هزینه ویزیت و درمان بیماران در کلینیک یائسگی بسیار کم و بر پایه تعرفه دولتی است." گفت: خانم های یائسه با مراجعه مستقیم و یا ارجاع از سایر درمانگاههای بیمارستان، در کلینیک یائسگی پذیرش شده و با پرونده به نزد دکتر نایب زاده پزشک عمومی کلینیک مراجعه می کنند. 
عبدلی با اشاره به ویزیت روزانه بیماران در کلینیک یائسگی گفت: از سال 88 که کلینیک یائسگی افتتاح شده است، تاکنون 180 نفر مراجعه کننده داشتیم که این افراد به طور متناوب پیگیری می شوند.
تشکیل پرونده سلامت برای خانم های یائسه
در ادامه گفتگو دکتر نایب زاده پزشک عمومی کلینیک با بیان آن که " تمامی مراجعه کنندگان به کلینیک بیمار نیستند." گفت:‌ تمامی خانم های یائسه که به این کلینیک مراجه می کنند مورد پذیرش قرار می گیرند و بر اساس مشکلاتی که بازگو می کنند بیماریابی در آنها انجام می شود. همچنین پیگیری مراجعین و نیاز به ارجاع آنها به متخصص مربوطه در صورت نیاز توسط اینجانب انجام می شود.
وی روند پذیرش و ویزیت بیماران کلینیک یائسگی را به طرح پزشک خانواده تشبیه کرد و افزود: فرآیند کار در این کلینیک به نحوی است که بیمار مستقیماً به متخصص مراجعه نمی کند، بلکه در صورت کشف بیماری خاص توسط پزشک عمومی به متخصص مربوطه ارجاع داده می شوند.
دکتر نایب زاده با بیان آن که " بیماران پذیرش شده در کلینیک یائسگی دارای یک پرونده سلامت کامل در کلینیک هستند." گفت: مراحل پذیرش،  بیماریابی، ارجاع و پیگیری خانم های یائسه طی روال منظمی دنبال شده و در پرونده بیمار ثبت می شود، به عنوان مثال خانم یائسه ای که مبتلا به دیابت باشد، پس از بیماریابی به فوق تخصص غدد ارجاع داده می شود و در مراجعه بعدی این بیمار مورد پیگیری قرار می گیرد.  
پزشک عمومی کلینیک افزود: بیماری که هیچ مشکل خاصی در وی تشخیص داده نشود، به طور سالیانه مراجعه می کند و در صورت وجود مشکل یا بیماری، بر حسب نوع آن به اینجانب (پزشک عمومی کلینیک) مراجعه می کند و در صورت لزوم ارجاع داده می شود.
دکتر نایب زاده با بیان آن که " مراقبت های دوره یائسگی در ارتقاء کیفیت زندگی مشترک تاثیر دارد." گفت: کیفیت زندگی مشترک در بسیاری از خانم های یائسه به دلیل علائم و عوارض یائسگی تحت تاثیر قرار می گیرد و این خانم ها با دریافت مراقبت های بهداشتی کلینیک، از لحاظ جسمی و روحی بهبود یافته و این امر منجر به ارتقاء زندگی مشترک در آنها می شود.
افزایش کارآمدی خانم های یائسه با ارائه مراقبت های بهداشتی
در ادامه گفتگو دکتر اسدی مسئول کلینیک یائسگی (menopause) با بیان آن که " طی سالیان گذشته در سیستم مراقبت های بهداشتی کشور، تنها خانم های واقع در سنین بارداری مورد مراقبت قرار می گرفتند." گفت: این در حالی است که اکثریت خانم های کشور در سنین میانسالی نقش فعالی در عرصه های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ایفاء می کنند. از این رو همواره نقص این سیستم در سنین میانسالی و سالمندی بانوان احساس می شد.
وی هدف اصلی کلینیک یائسگی را افزایش کارآمدی خانم های یائسه دانست و گفت: در صورتی که با ارائه توصیه های بهداشتی و درمان های به موقع، کیفیت زندگی خانم های یائسه را ارتقاء دهیم، کارآمدی این خانم ها افزایش می یابد.
دکتر اسدی بیماریابی را از دیگر اهداف راه اندازی کلینیک یائسگی عنوان کرد و افزود:‌ دیابت، پوکی استخوان و بسیاری از بیماری های سنین یائسگی که خانم ها از وجود آنها بی اطلاعند، طی مراحل اخذ شرح حال و معاینات اولیه که توسط پزشک عمومی مرکز انجام می شود، شناسایی می شوند.
وی ضمن بیان مراحل ویزیت و بیماریابی در کلینیک یائسگی گفت: شرح حال گیری، انجام معاینات و در پی آن درخواست آزمایشات مورد نظر که بخشی از پروسه بیماریابی است، طبق پروتکل های استاندارد جهانی، توسط پزشک عمومی کلینیک به انجام رسیده و در پی کشف بیماری، درمان آن توسط پزشک عمومی کلینیک و در صورت نیاز ارجاع به متخصص مربوطه صورت می گیرد. 
دکتر اسدی به ارائه مثالی از نحوه کشف گروههای در معرض خطر در برابر برخی بیماری های سنین یائسگی پرداخت و گفت: به عنوان مثال پزشک عمومی طی شرح حالی که از بیمار می گیرد، از مصرف کورتون توسط وی مطلع شده و نتیجه می گیرد که ‌این فرد در معرض پوکی استخوان است.
مسئول کلینیک یائسگی افزود: پیگیری و ثبت اطلاعات در پرونده بیمار، در این کلینیک انجام می شود و در صورتی که بیماری به اطلاعات پرونده اش نیاز داشته باشد،‌ مدارک لازم به وی عودت داده می شود.
صرفه جویی در وقت و هزینه بیماران مراجعه کننده به کلینیک یائسگی
وی صرفه جویی در وقت و هزینه بیماران را از مزایای مهم کلینیک یائسگی دانست و افزود:‌ با مراجعه بیماران به این کلینیک، نیاز آنان برای مراجعه به متخصصان مختلف و انجام آزمایشات و تست های غیرضروری مرتفع می شود. این در حالی است که مراجعه به متخصصان مختلف و انجام آزمایشات فراوان می تواند نگرانی های کاذبی در بیماران تولید کند.
دکتر اسدی با اشاره به انجام معاینات و آزمایشات روتین در خانم های یائسه مطابق با پروتکل های استاندارد جهانی گفت: به عنوان مثال برای خانم یائسه ای که به کلینیک مراجعه می کند، آزمایش قند خون ناشتا (FBS) مطابق با کتب علمی طب داخلی که سنجش آن را در افراد بالای 40 سال توصیه می کند، درخواست می شود.
مسئول کلینیک یائسگی افزود: در صورتی که آزمایش قند خون ناشتا نرمال باشد، فرد سال بعد مجدداً مورد پیگیری قرار می گیرد و در صورت غیر طبیعی بودن این آزمایش درمانهای لازم انجام می شود.
وی با بیان آن که " با تاسیس کلینیک یائسگی، بستر مطلوب برای مراجعه خانم های یائسه فراهم شده است." گفت: در حال حاضر روزانه 10 تا 15 نفر در کلینیک ویزیت می شوند و با این وجود آگاهی مردم از وجود چنین کلینیکی نیاز به اطلاع رسانی بیشتر دارد.
دکتر اسدی با بیان آن که " مراقبت های بهداشتی سنین سالمندی بایستی از میانسالی آغاز شود." گفت: زمان پیشگیری از عوارض سالمندی، دوره میانسالی است و در صورت ایجاد عوارض در سنین سالمندی، فرد هیچ گاه کارآمدی اولیه خود را پیدا نمی کند.
اجرای برنامه درمانی استاندارد طبق پروتکل های بین المللی
وی در پاسخ به این که " آیا هورمون تراپی در کلینیک یائسگی انجام می شود؟ " گفت: هورمون تراپی طبق برنامه استاندارد و بر اساس شدت علائم بیمار و فاکتورهای خطر انجام می شود.
مسئول کلینیک یائسگی افزود: بسیاری از خانم های یائسه با دریافت توصیه های بهداشتی و اطمینان از این که گرگرفتگی و سایر عوارض، از علائم طبیعی دوران یائسگی است، مشکلشان رفع می شود و در صورتی که این توصیه ها کارساز نباشد و یا شدت علائم یائسگی زیاد باشد، داروهای گیاهی استروژن دار که تولید شرکت های معتبر دارویی هستند برای آنها تجویز می شود.
دکتر اسدی با اشاره به اندیکاسیون های هورمون تراپی گفت: در صورتی که شدت علائم یائسگی در بیماران آن قدر زیاد باشد که به استروژن های گیاهی پاسخ ندهد، در صورت نداشتن فاکتورهای خطر این بیماران تحت نظر پزشک و به مدت کوتاه هورمون تراپی می شوند.
وی با بیان آن که " پروسه درمان در کلینیک یائسگی طبق برنامه استاندارد انجام می شود." گفت: تشخیص اینکه برای کدام بیمار چه درمانی اندیکاسیون دارد و برای کدام بیمار همان درمان کنتراندیکه است طبق پروتکل استاندارد تعیین می شود.
مسئول کلینیک یائسگی افزود: به عنوان مثال برای بیمار یائسه ای که دچار سرطان سینه و یا سرطان دهانه رحم می باشد، هورمون تراپی انجام نمی شود.
رضایت بالای خانم های مراجعه کننده به کلینیک یائسگی
وی از رضایت خانم های مراجعه کننده به کلینیک یائسگی خبر داد و گفت: در وقت و هزینه درمان خانم های یائسه ای که به اینجا مراجعه می کنند، صرفه جویی می شود. همچنین تمامی متخصصین کلینیک اعم از جراح، اورولوژیست و دیگر تخصص ها خانم هستند و از این لحاظ مراجعین احساس راحتی بیشتری دارند.
دکتر اسدی فاز یائسگی را مرحله ای پراسترس در زندگی خانم ها دانست و افزود: خانم هایی که به اینجا مراجعه می کنند، اطلاعات کامل و توصیه های بهداشتی در رابطه با دوران یائسگی دریافت می کنند. همچنین آنها احساس می کنند که از سوی یک مرکز بهداشتی حمایت می شوند و تمامی این عوامل منجر به احساس اطمینان و آرامش در آنها می شود.
وی ضمن تاکید بر اهمیت اطلاع رسانی به خانم های یائسه جهت مراجعه به کلینیک گفت: سایت کلینیک منوپوز (یائسگی) به آدرس http://mc.Tehran.iehs.ir/portal اطلاعات عمومی در خصوص یائسگی در اختیار مراجعین می گذارد. همچنین در مورد کلینیک یائسگی و برنامه های ویزیت بیماران در این سایت اطلاع رسانی شده است.
خبرنگار: زهرا صادقی
عکس: کاوه