همایش نوآوری در دانشگاه سه شنبه 9 اسفند تالار رازی دستاوردی دیگر از محققان کشورمان، ترمیم زخم ها با سلول های بنیادی

دکتر ملیحه نوبخت عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و متخصص آناتومی در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی دانشکده پزشکی اظهار داشت: ما طرح جداسازی سلولهای بنیادی را در ناحیه ((بالج فولیکول مو)) برای اولین بار در کشور به ثبت رساندیم که در دنیا نیز کار جدیدی است.
وی افزود: 10 سال روی این طرح کار می کنیم همچنین در ایران نیز نمونه ای به عنوان منبع سلول های بنیادی نداشتیم که نتایج مطالعات ما به عنوان اولین نمونه به ثبت رسید.
عضو هیات علمی گروه آناتومی با تاکید بر نقش اساسی سلول های بنیادی در دانش امروز گفت: با وجود اهمیت موضوع، تحقیقاتی با راندمان و کارایی بالا در این زمینه نداریم از اینرو تعداد زیادی از مطالعات در دنیا و به تبع آن در ایران با محوریت سلول های بنیادی انجام می شود.
عضو هیات علمی گروه آناتومی خاطر نشان کرد: ما 8 سال پیش برای ترمیم ضایعات پوستی ناشی از سوختگی به فکر شدیم تا از پتانسیل سلول های بنیادی در این حوزه استفاده کنیم.
وی با تاکید بر اهمیت فاکتور زمان، در ترمیم ضایعات پوستی ناشی از سوختگی گفت: طبق بررسی های انجام شده دریافتیم می توان سلول های پوستی را از ((فولیکول مو)) درست کرد چرا که فولیکول مو قابلیت تمایز پذیری به انواع سلول های بنیادی را دارد.
دکتر نوبخت در تشریح این طرح گفت: در مرحله اول دو ماه طول کشید تا سلول های مد نظر از بالج به نورون تبدیل شوند که این مدت طولانی بود چرا که حداکثر زمان برای ترمیم پوست ناشی از سوختگی 10 روز است.
عضو هیات علمی گروه آناتومی ادامه داد: ما در این طرح از خود فرد سلول بنیادی را دریافت و پس از کشت مجدد به بیمار تزریق می کنیم که از بروز عفونت جلوگیری کرده و با امنیت بیشتری همراه خواهد بود.
وی سرعت بالای تکثیر را از ویژگی های مهم و ارزشمند فولیکول مو دانست و افزود: این سلول قدرت نگهداری پدیده نشان دار شدن را دارد که موجب می شود پس از کشت بتوان آن را ردیابی کرد.
دکتر نوبخت ادامه داد: ما در این مطالعات از سلول های بنیادی استفاده می کنیم که در بالج فولیکول مو وجود دارد و به علت ارتباطی که با سلول های بنیادی کراتینوسیدهای بین فولیکولی دارند، مهم است.این مسئله باعث می شود بالج را از بقیه سلول های بنیادی فولیکول مو جدا کنیم و میان سلول های بنیادی بالج فولیکول مو و سلول های بنیادی کراتینوسیدهای بین فولیکولی مو ارتباط برقرار و از آن استفاده کنیم.
دکتر نوبخت تصریح کرد: در این میان برقراری ارتباط میان سلول های بالج فولیکولی مو با سلول های مزانشیمی پاپیلای درم پوست، اهمیت دارد.
عضو هیات علمی گروه آناتومی ادامه داد: سابقه استفاده از انواع سلول های بنیادی به سال 1970 باز می گردد که اولین بار تحقیقات بر روی سلول های بنیادی کراتینوسیدهای مربوط به پوست انجام شد و در سیر مطالعات، به سلول های بنیادی موجود در غلاف مو و بالج پی بردند.
وی با اشاره به توانمندی سلول های بنیادی موجود در بالج فولیکول مو گفت: این سلول های بنیادی قابلیت های بسیاری از جمله تبدیل شدن به مو، پوست، غده چربی، سلول های عضلانی و نورونی را دارند که در مطالعات و کشت هایی که در محیط آزمایشگاه صورت می گیرد بیشتر با پتانسیل این سلول آشنا می شویم.
دکتر نوبخت اظهار داشت: در ادامه مراحل و با استفاده از سایر فاکتورهای رشد، زمان تبدیل ((سلول‌های بنیادی بالج فولیکول مو)) به نورون را به 12 روز رساندیم که تنها 2 روز با زمان مد نظرما فاصله دارد.
عضو هیات علمی گروه آناتومی ادامه داد: این تکنیک برای ترمیم زخم ها در ضایعات ناشی از سوختگی و دیابت خصوصا زخم پای دیابتی بسیار مهم است.
وی با تاکید براهمیت مسائل اخلاقی در حوزه سلول های بنیادی افزود: متاسفانه در برخی موارد به این مهم آنچنان که باید اهمیت داده نمی شود و برخی گروه های مطالعاتی از همان ابتدا سعی می کنند که نتایج مطالعات خود را بر روی نمونه های انسانی آزمایش کنند.

دکتر نوبخت افزود: اجرای طرح های تحقیقاتی سلول بنیادی بر روی انسان، مستلزم
انجام مطالعات گسترده و وسیع در فاز حیوانی است و پس از بررسی ها اخلاقی و اطمینان از نتیجه اجرا شود تا علم و نتایج مطالعات نیز زیر سوال نرود.

عضو هیات علمی گروه آناتومی تصریح کرد: از ابتدا که این پروژه کلید خورد ما بر روی نمونه حیوانی ((رت)) فعالیت می کنیم و پس از اطمینان از نتایج فعالیت ها در فاز حیوانی آن را بر روی انسان و ضایعات پوستی ناشی از سوختگی و دیابت اجرا کنیم.

وی خاطر نشان کرد: تا کنون 8 مقاله از این طرح به رشته تحریر در آمده  و در نشریات بین المللی به چاپ رسیده همچنین در قالب سخنرانی در کنگره های بین المللی ارائه شده که آخرین بار در کنگره مهندسی بافت در بوستون آمریکا ارائه شد.
وی همچنین از ثبت داخلی این طرح خبر داد و گفت:  در حال حاضر بر روی ضایعات نخاعی، عصب محیطی، سیاتیک نیز کار می کنیم هم چنین ما با طرح تزریق سلول های شوان به ضایعات نخاعی در مرکز ضایعات نخاعی در ابتدا همکاری داشتیم اما به دلیل مسائلی قطع شد.
دکتر نوبخت تصریح کرد: علی رغم این که نتایج این مطالعات در قالب مقاله و سخنرانی منتشر شده اما تمام این مطالعات به صورت پایلوت است و باید برای ورود به فاز انسانی از نتایج مطمئین شویم.
دکتر نوبخت ارتباط میان دانشگاه و مراکز تحقیاتی ایران را ناکافی دانست و همچنین گفت: پروژه های دانشگاه ها غالبا مقطعی است که این دو مسئله از مشکلات جامعه علمی و تحقیقاتی ما است.
اساتید فیلد کاری مشخص برای دانشجویان تعریف کنند!
وی با تاکید بر تقویت ارتباط میان محققان ادامه داد: از حدود 9 سال پیش تمام دانشجویان تحصیلات تکمیلی را در یک جهت خاص مشخص کردیم که بر روی یک موضوع، با ابعاد مختلف کار کنند.
عضو هیات علمی گروه آناتومی افزود: اجرای این روش موجب جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه دانشکده و دانشگاه شده و دانشجویان دیگر برای رسیدن به موضوع، آزمون و خطا نمی کنند بلکه از تجربیات گروه های قبل از خود استفاده می کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: هر یک از اساتید می توانند این روش را به عنوان فیلد کاری برای خود قرار دهند دانشجویان هر استاد در آن فیلد خاص حرکت کنند و ارتباط دانشجویان را با یکدیگر بیشتر کنند که هم به موجب کمک علمی به دانشجو و بازتاب علمی کار خواهد این کار بازتاب علمی بسیاری خواهد داشت.
ارتباط میان پژوهشگران کشور ضعیف است!
وی ضعف در ارتباط میان دانشجویان و محققان در کشور را خلاء جامعه علمی دانست و گفت: ما با تعریف فیلد کاری مشخص برای دانشجویان و تقویت ارتباط آنها بایکدیگر تا حدی این مشکل را رفع کردیم که خود دانشجو نیز از‌آن رضایت داشته و اصرار دارد که از دانشجویان قبلی در قالب همکار در طرح خود استفاده کنند.
وی کمبود بودجه را یکی دیگر از مشکلات پژوهشگران و انجام طرح های تحقیقاتی دانست و گفت: 40 درصد بودجه طرح ها را ما خودمان تقبل می کنیم چرا که نباید طرح های مطالعاتی به خاطر نبود بودجه معطل بماند.
دکتر نوبخت ادامه داد: در طول اجرای طرح ها پویایی دانشجویان قابل تحسین است از این رو اساتید باید به این ایده ها جهت بدهند و اگر پیشنهاد یا نظری ارائه کرد پس از بررسی و در صورت مثبت بودن با آن موافقت شود.عضو هیات علمی گروه آناتومی با تاکید بر اهمیت و رعایت اخلاقیات در انجام و اجرای پروژه های تحقیقاتی اظهار داشت: همکاران و اساتید با منش و رفتار خود می تواند نمونه عملی یک معلم اخلاق برای دانشجویان باشند.
وی ادامه داد: وجود اساتید متخلق و تقویت ارتباط دانشجویان موجب رشد اخلاقیات و معنویات در جامعه علمی خواهد شد برای مثال پژوهشگر خود را ملزم می کند تا حق همکاران خود را در نگارش مقاله و طرح، حفظ کند.
اخلاق نباید فدای پژوهش شود
دکتر نوبخت گفت: اخلاقیات به هیچ وجه نباید فدای انجام طرح های تحقیقاتی باشد و این اساتید هستند که باید این مهم را به دانشجویان القاء و ارائه کنند.
وی با انتقاد از حاکمیت روابط بر ظوابط در برخی موارد گفت: متاسفانه در برخی موارد اگر برخلاف نظر برخی دست اندرکاران صحبتی شود فرد بایکوت خواهد شد، که این موضوعات روند پژوهش را کند می کند.
دکتر نوبخت افزود: برای پیشبرد و ارتقاء وضعیت پژوهش، اختصاص یک برد ویژه ارائه جدید ترین دستاوردهای علمی اساتید مختص هر گروه از یک سو موجب اعلام و مطرح شدن اساتید و از سوی دیگر باعث ارتقاء سطح دانش سایر اساتید خواهد شد.
وی با بیان این که مشکلات مالی یکی از مهمترین چالش ها و مشکلات موجود بر سراه پژوهشگران و طرح های تحقیقاتی است گفت: با این وجود معتقد هستم که پژوهش نباید به علت کمبود مواد یا بودجه تعلیق شود.
 تهیه و تنظیم: مینا محمدی