عفونت ادراری در کودکان

عفونت ادراری در کودکان شایع بوده و تا سن 5 سالگی 8% دختربچه‌ها و 2-1% پسربچه‌ها حداقل یک‌بار مبتلابه عفونت ادراری  شده‌اند. صرفاً در سال اول حیات شیوع عفونت ادراری در پسربچه‌ها بیشتر بوده؛ و خطر آن در کودکان ختنه نشده ده برابر ختنه شده است. بعد از یک‌سالگی به‌طور قابل‌توجه شیوع آن در دختران بیشتر است، علت چنین توزیع سنی را می‌توان به کوتاهی مجرا در دختربچه‌ها و نزدیکی آن به مقعد نسبت داد که صعود میکروب را در دستگاه ادراری تسهیل می‌کند.
عفونت ادراری معمولاً از مثانه شروع‌شده و گاهی کلیه‌ها را نیز درگیر می‌کند. عفونت ادراری کودکان می‌تواند علامت‌دار یا بدون علامت باشد. گاهی عفونت ادراری به‌صورت راجعه رخ می‌دهد و عود مکرر دارد.
ادرار توسط کلیه‌ها تولیدشده و از طریق لوله‌های باریکی به نام حالب به مثانه انتقال می‌یابد. سپس ادرار درون عضوی بادکنکی شکل و عضلانی، به نام مثانه ذخیره می‌شود. به دنبال پر شدن از ادرار، مثانه به مغز پیام ارسال می‌کند. سپس مغز تصمیم می‌گیرد چه زمان ادرار کردن شروع شود. در هنگام ادرار کردن، ادرار از طریق مجرا تخلیه می‌گردد. در این حین مثانه منقبض‌شده و دریچه (اسفنکتر) ادراری شل می‌شود. شایع‌ترین عامل عفونت ورود میکروب از طریق مجرا است. کودکان تمایل دارند جهت بازی و دیدن کارتون، ادرار کردن و دفع مدفوع را به تعویق بی اندازند. مصرف کم مایعات نیز خطر پیدایش عفونت ادراری را افزایش می‌دهد. سایر علل عبارتند از یبوست مزمن، عدم رعایت بهداشت، اختلال ساختاری دستگاه ادراری، ضعف سیستم ایمنی، برگشت ادرار از مثانه به کلیه، سابقه خانوادگی.

علائم عفونت ادراری چیست
- سوزش ادرار
- ادرار بدبو
- درد شدید پهلو
- تب بالا
- بی‌اشتهایی
- احساس ناگهانی داشتن ادرار
- عفونت ادراری در شیرخواران با علائم تب، زردی، بی‌قراری، بی‌اشتهایی، اختلال رشد،  بوی بد ادرار، درد شكم، استفراغ و اسهال می‌باشد.

چگونه تشخیص بدهیم
در شیرخواران و كودكان كم سن تشخيص عفونت ادراری دشوارتر است. با کشت ادرار اغلب می‌توان عامل بیماری‌زا و حساسیت آنتی‌بیوتیکی آن را تشخیص داد. جواب کشت ادرار طی 24 تا 48 ساعت آماده می‌شود. در صورت اثبات عفونت ادراری بررسی‌های تكميلی شامل سونوگرافی، عكس رنگی و ساير مطالعات تشخيصی طبق نظر پزشك می‌بايد انجام پذیرد.

چگونه از دختربچه نمونه ادرار بگیریم
در دختربچه‌ها محل مجرا توسط صابون ملایم یا بتادین سبز سه بار شسته شده و ادرار از وسط جریان آن گرفته شود. در پسربچه‌ها نوک مجرا تمیز گردد. اگر در نمونه ادرار معمولی علائمی به نفع عفونت دیده شود بایستی با استفاده از سند ادراری نمونه‌گیری به روش استریل گرفته شود.

درمان آن چیست
درمان شامل ریشه‌کنی عفونت و جلوگیری از انتشار آن به داخل جریان خون؛ برطرف کردن علائم حاد؛ پیشگیری از عود و عوارض درازمدت؛ و درمان مشکل زمینه‌ای است. گردد. در صورت شک به عفونت ادراری درمان مبتنی بر تجربه،‌ تا آماده شدن جواب کشت ادرار، آغاز می‌گردد.

تصویربرداری از مثانه
اسکن یا عكس رنگی مثانه بعدازاینکه كودك کاملاً خوب شد و آزمایش ادرار ديگر عفونتی را نشان نداد، انجام می‌شوند تا مشكلات احتمالی دستگاه ادراری مشخص‌شده و درمان شوند. قبل از انجام آن‌ها بهتر است پسربچه‌ها ختنه شوند تا خطر عفونت ادراری تقلیل یابد. در پسربچه‌ها عكس رنگی مثانه ترجیح داده می‌شود، چراکه آناتومی مجرا نیز قابل‌مشاهده است. عکس مثانه در حال ادرار کردن ریفلاکس ادرار، شکل و حجم مثانه و انسداد مجرا را نمایش می‌دهد. در عکس مثانه، ماده حاجب توسط سوند وارد مثانه شده؛ عکس در حال پر شدن مثانه و ادرار کردن گرفته می‌شود.

اقدامات پیشگیرانه عفونت ادراری در کودکان
- درمان یبوست کودک
- تشویق کودک به ادرار کردن هر 2 تا 3 ساعت.
- تشویق کودک به مصرف مایعات
- منع کودک از مصرف مواد محرک نظیر شکلات، کافيین و نوشابه‌های گازدار
- شستشوی دستگاه تناسلی از جلو به عقب، به‌ویژه پس از دفع مدفوع
- استفاده از لباس‌های زیر نخی و گشاد و شستشو و تعویض مکرر
- پرهیز از وان حاوی کف صابون در دختربچه‌ها
- مدت‌زمان پوشك نوزاد زياد نباشد
- تجویز آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه به مدت شش تا دوازده ماه در موارد عفونت ادراری راجعه
- توصیه به انجام ختنه در پسربچه‌های زیر یک سال سن و تکرار کشت اداری به‌صورت دوره‌ای
بروشورعفونت ادراری در کودکان
مبع:بیمارستان طبی کودکان، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: مونا عدالت یار