دکتر کمال بصیری: طب اورژانس آیینه تمام نمای سیستم مدیریت بحران ما است

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مجموعه مصاحبه با فرزانگان، به‌منظور معرفی توانمندی ها و دستاوردهای گروه‌های مختلف آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران و تبیین افق پیش روی آن، در روابط عمومی دانشگاه درحال انجام است. به این منظور با دکتر کمال بصیری عضو هیئت علمی گروه طب اورژانس دانشگاه علوم پزشکی تهران، سرپرست بخش اورژانس بیمارستان سینا، مدیر مرکز مهارتهای بالینی دانشکده‌ی پزشکی و مشاور علمی پژوهشی سازمان اورژانس کشور گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

دکتر کمال بصیری در خصوص نقش اورژانس در حوزه سلامت گفت: هدف و ارزش طب اورژانس گسترش خدمات سرپایی است و کسی که در اورژانس به‌عنوان متخصص کار می‌کند باید خدمات پزشکی را به‌صورت تخصصی ارائه دهد و اگر قرار است بیمار ترخیص شود این ترخیص ایمنی بیمار را به خطر نیندازد و اگر هم بستری شود اقدامات درمانی اولیه برای پایداری و احیا انجام شود تا به درگیر شدن سایر سرویس‌ها در بخش اورژانس نیاز نباشد.

دکتر بصیری بابیان اینکه در اسکیل لب دانشکده پزشکی مهارت‌های فنی آموزش داده می‌شود گفت: یک سری مهارت‌های نان تکنیکال یا مهارت‌های غیر فنی هم داریم که در شغل‌هایی مثل پزشکی لازم است افراد از آن بهره‌مند شوند و دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه پیشرو بوده و کارگاه‌های منسجمی برای فراگیران و هیئت‌علمی برگزار می‏کند و مهارت ها و عملکردهای اجتماعی ازجمله ارتباط با بیمار، استدلال بالینی، طب مبتنی بر شواهد و تفکر انتقادی در سطوح مختلف آموزش داده می‌شود و امیدواریم این کارها به‌صورت منسجم در برنامه‌ها‌ و ساختار اجرایی مشخص اجرا شود.

وی در خصوص ضرورت بازنگری و تغییر در کوریکولوم رشته فوریت‌های پزشکی افزود: رشته‌ی فوریت‌های پزشکی در ایران به‌عنوان یک کاردانی یا یک فوق‌دیپلم آموزش داده می‏شود و وقتی‌که افراد آموزش می‌بیند صلاحیت‌های حرفه‌ای‌شان از یک کاردان بیشتر است، مسئله‌ای که در حال حاضر سازمان اورژانس کشور با کاردانی فوریت‌های پزشکی دارد این است که توازن نیرو در افرادی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند و افرادی که توسط سازمان جذب می‌شوند وجود ندارد و لازم است که نیازهای سازمان اعم از جذب نیرو، شیوه‌ی تربیت، چگونگی تربیت و مکانیسم جذب در سازمان و سپس مسئله مدرک در کلیکولوم آموزشی رشته فوریت‌های پزشکی بازنگری شود.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه ادامه داد: دانشگاه‌ها، دانشجویان و از همه مهم‌تر جامعه‌ی نسل جدید نیازهای جدیدتر دارد که ممکن است فرایند قبلی دانشگاه پاسخگوی این نیازها نباشد و این نیازها باعث می‌شود تا دانشگاه‌های نسل جدید در پی این باشند که یک سری از اقدامات قبل از مواجهه بالینی دانشجویان یا حتی دستیاران پزشکی در یک شرایط شبیه‌سازی‌شده به دنیای واقعی به آن‌ها آموزش داده شود. مرکز مهارت‌های پزشکی در تمام دانشکده‌های نوین ابتدا اکثر اقدامات جراحی را به فراگیر آموزش می‌دهند و بعد اجازه داده می‌شود تا وارد عرصه و بالین بیمار شوند.

دکتر بصیری ایجاد شبیه‌سازی را یکی از مهم‌ترین کارها در طب اورژانس دانست و تصریح کرد: شبیه‌سازی یعنی این‌که با یک محیط شبیه‌سازی‌شده دستیاران را با یک سری از شرایط بالینی مورد مواجه قرار دهند مثلاً احیا را که یک شرایط بالینی بحرانی و مهم است لازم است شرایط آن شبیه‌سازی‌شده تا فراگیر بدون آسیب رسیدن به کسی آموزش ببیند. امیدوارم که سایر گروه‌ها هم از این الگو استفاده کنند که تعامل با جامعه و بیماران بهتر شود و افرادی که شروع می‌کنند به ارائه‌ی خدمات، قبلاً مواجهه با شرایط بالینی شبیه‌سازی‌شده مشابه را داشته باشند.

وی ادامه داد: کسی که شبیه‌سازی آموزش می‌بیند باید خودش هم شبیه‌سازی بلد باشد، در دنیا شبیه‌سازی تبدیل به یک دوره آموزشی نظیر فلوشیپ شده است و هر کس در رشته‌ی خود می‌تواند فلوشیپ یا دوره‌ی تخصصی شبیه‌سازی رشته‌ی خود را یاد بگیرد.

دکتر بصیری آموزش مجازی در گروه طب اورژانس را خوب ارزیابی کرد و افزود: محتوای مجازی خیلی از مباحث مرتبط با کارگاه‌ها از قبل تهیه و در دسترس دستیاران و فراگیران قرار می‌گیرد آن‌ها می‌توانند قبل از شروع کارگاه آن را مطالعه و به آن مراجعه و اگر لازم باشد با استاد تعامل کنند که این فرایند خوبی است، به دلیل تعاملی بودن بعضی کارها ما نتوانستیم کارگاه‌های تعاملی را حذف کنیم و بهتر است که به شیوه‌ی کلاس‌های وارونه پیش‌بریم.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه در ادامه افزود: در دوران کرونا به کمک کمیته‌ی بحران بیمارستان سینا اورژانس تنفسی راه‌اندازی شد و منجر شد ما هم‌زمان بتوانیم بیماران کرونا و بیماران غیر کرونا را ویزیت کنیم که این اتفاق خوبی در بیمارستان بود زیرا وقتی وارد پیک‌های کرونا شدیم اگر اورژانس تنفسی مجزا نداشتیم عملاً اورژانس متعلق به کرونا می‌شد و افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای داشتند دیگر نمی‌توانستند به اورژانس مراجعه کنند یا اگر هم مراجعه می‌کردند ایمنی‌شان شدیداً به خطر می‌افتاد. این تصمیم باعث شد که یک قسمت مجزا ازلحاظ فیزیکی و حتی فرایند اداری مجزا برای تریاژ تنفسی در نظر گرفته شود تا بتوانیم بیماران عادی را ویزیت کنیم و این اتفاق الگوی خوبی برای بحران بود و چارچوبی برای آینده نشان می‌دهد.

وی گفت: سازمان اورژانس کشور به‌عنوان یک سازمان مهم در بحران‌ها و بلایا لازم بود که تمام اجزای یک سازمان را داشته باشد و مهم‌ترین قسمت در تحقیق و توسعه‌ی یک سیستم سازمانی پژوهش‌ است، پژوهش‌هایی که در یک سازمان انجام می‌شود نقاط قوت و ضعف سازمان را مشخص می‌کند و برای مدیران نقشه‌ی راه ایجاد می‌کند که چه‌کارهایی می‌توانیم انجام دهیم و چه نقاط قوت و ضعفی داریم و از همه مهم‌تر اقداماتی که ما در سیستم انجام می‌دهیم چه نتایجی در پی خواهد داشت که تمام این موارد با پژوهش‌های علمی قابل ارزیابی است.

دکتر بصیری گفت: مرکز تحقیقات اورژانس پیش بیمارستانی و بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی تهران یک مرکز تحقیقات فعال در تعامل با سازمان اورژانس کشور است که در سال‌های اخیر اقدامات مهمی انجام داده است و طی سال‌های گذشته نزدیک به 40 پژوهش بین‌المللی در مرکز تحقیقات در حیطه‌ی اورژانس پیش بیمارستانی چاپ‌شده که مقاله احیای پیش بیمارستانی که مسئله‌ی مهمی در اورژانس است توسط انجمن قلب آمریکا مورد ارجاع قرارگرفته است، ما امیدواریم که این همکاری ادامه پیدا کند و اساتید از این طریق بتوانند به سیستم اورژانس کشور کمک کنند که فرایندها را بهتر کند و بتوانند در سازمان اورژانس خدمات بهتری به مردم ارائه دهند.

وی با اشاره به عملکرد کارگاه‌های تریاژ گفت: این کارگاه‌ها ابتدا در بیمارستان سینا برای آموزش پرستاران اورژانس جهت تریاژ بیمارستانی بر مبنای ESI برگزار شد تا پرستاران را توانمندسازی کنیم و در بازه‌های زمانی ارزیابی‌های مشخصی انجام دهیم که ببینیم این کارگاه چقدر در نگرش و مهارت‌هایشان تأثیر داشته باعث شد. در این زمینه بازخورد خوبی داشتیم و امیدوارم که این کارگاه‌ها ادامه پیدا کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بابیان اینکه رشته‌ی طب اورژانس فقط یک‌رشته‌ی بیمارستانی و تخصصی خاص نیست که در یک حوزه فعالیت کند گفت: سیستم طب اورژانس در کشورها قسمتی از سیستم پاسخگویی کشور به بحران به نام پدافند غیرعامل است و ماهیت وجود طب اورژانس این است که شرایط بحرانی را به‌خوبی مدیریت کند و اورژانس‌های بیمارستانی به‌گونه‌ای مدیریت شود تا نه سیستم و نه بیمار آسیب ببیند. برای اینکه طب اورژانس بتواند کارش را به بهترین حالت ممکن انجام دهد باید بستر عملکردی آن تغییر کند و فرآیندهای طب اورژانس بر مبنای اصول علمی طب اورژانس طراحی شود نه بر اساس دستورالعمل‌های مدیریتی نوشته و نانوشته تا شرایط بهتر شود.

 دکتر بصیری با اشاره به اینکه در همه جای دنیای ظرفیت‌های فوق تخصصی و فلوشیپ در طب اورژانس وجود دارد گفت: متأسفانه در کشور ما امکان این پیشرفت وجود ندارد و وقتی مسیر پیشرفت را در مقابل پزشکی که ماهیت پزشک بودن آن پیشرفت است بسته می‌شود انگیزه‌اش کاهش پیدا می‌کند. با توجه به اینکه پزشکان این رشته فقط در بیمارستان کار می‌کنند، سیستم‌های درمانی کشور باید خودش را جای پزشکی که در خط اول بیمار را معالجه می‌کند قرار دهد تا با شرایط آشنا شود و فرآیندها را بر اساس آن تنظیم کند، اگر مسیر پیشرفت برای پزشک باز باشد و درک متقابل نسبت به تمام سیستم‌ها وجود داشته باشد شرایط خیلی بهتر خواهد شد.

وی در ادامه گفت: هیئت‌علمی یک درمانگر، آموزش‌دهنده‌ و پژوهشگر خوبی است که الویت زندگی خود را آموزش قرار داده که جایگاه مهم و دارای ارزش است و لازم است که مشکل و دغدغه‌ای جز آموزش و بهبود آموزش نداشته باشد وقتی هیئت‌علمی درگیر مشغولیت‌های ذهنی اضافی شوند ماهیت آموزشی و کیفیت کارش کاهش و در مقابل نارضایتی افزایش پیدا می‌کند. کافی است کشورهای هم‌تراز خودمان را ببینیم که با هیئت‌علمی دانشگاه‌ها چگونه برخورد می‌کنند و سیستم آموزشی را چطور مدیریت و ارزیابی می‌کنند و ما هم بر اساس فرهنگ، منابع مالی، نیروی انسانی و موارد مختلف بتوانیم این شرایط را اصلاح کنیم.

دکتر بصیری با تأکید بر اینکه باید به نیروی انسانی اهمیت ویژه‌ای دهیم گفت: هیئت‌علمی با نیروی انسانی در ارتباط است و نیروی انسانی محور توسعه است. نیروی انسانی برای یک کشور همه‌چیز است. اگر نیروی انسانی توانمند داشته باشیم می‌توانیم به همه‌ی اهدافی که در نظر گرفتیم برسیم ولی اگر نیروی انسانی به‌خوبی آموزش ندهیم و قدرنشناسیم و فرصت‌های آموزش را بسوزانیم نیروی انسانی ضعیفی خواهیم داشت و توسعه‌ی کشورمان به عقب خواهد افتاد.