گروه ویروس شناسی از بدو تاسیس دانشکده بهداشت در سال 1345 بعنوان یکی از بخش های گروه پاتوبیولوژی در آموزش و پژوهش شروع به فعالیت کرده و در سال 1391 به گروه ویروس شناسی تبدیل شده است. این گروه  از جمله بخش (گروه) های قدیمی و تاثیر گذار در دانشکده بهداشت است. آزمایشگاه ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، نخستین مرکزی بود که توانست به شیوه ای دقیق و علمی شیوع کرونا covid-2019 را در ایران تشخیص دهد. این آزمایشگاه کوچک با اعتباری در سطح ملی و جهانی، اکنون به عنوان یکی از آزمایشگاه های معتبر برای تشخیص بیماران کرونا، روزهای پر مشغله ای را می گذراند.

زحمات گروه بهداشت و درمان را کمرنگ نکنید
دکتر طلعت مختاری آزاد، استاد ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و مسئول آزمایشگاه کشوری آنفلونزا، ضمن معرفی ویژگی ویروس کرونا covid-19  گفت: این ویروس، از خانواده بزرگی است که می تواند انسان و حیوانات را آلوده کند. گاهی این ویروس در بدن حیوانات با تغییراتی مواجه شده و سپس به انسان انتقال می یابد. این ویروس از نوع RNA است و موتاسیون پیدا می کند. ژنوم آن بزرگ است و همین خصوصت موجب می شود تا ترکیبات جدیدی بین انسان و حیوان به وجود بیاورد. علی رغم اینکه این ویروس از نوع پوشش دار است اما بقای آن به طور نسبی، در مقایسه با سایر ویروس های پوشش دار مقاوم تر و البته در مقایسه با ویروس های برهنه حساس تر است.
وی از حساسیت این ویروس نسبت به خشکی و گرما خبر داد و تصریح کرد: بر همین اساس انتظار داریم با گرم شدن هوا و کاهش رطوبت، بقای ویروس بسیار کمتر شود.
دکتر مختاری آزاد، مدت ماندگاری این ویروس را متفاوت خواند و گفت: این ویروس قدری شبیه سارس است و بین 8 تا 10 ساعت بر روی دست و بین 24 تا 48 ساعت روی سطوح صاف می ماند. در برخی مقالات نیز به بقای بالای آن بر سطوحی همچون آزمایشگاه تایید شده است.
استاد ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به تشخیص نخستین فرد مبتلا به کرونا در این مرکز گفت: 29 بهمن ماه دو تست از دو بیمار فوتی که قبلا برای آنفلوآنزا به مرکز ارسال شده بود، مجددا از نظر کرونا مورد بررسی قرار گرفت. همان شب تست اولیه انجام و پاسخ آن مثبت اعلام شد، 30 بهمن با انجام تست های تاییدی گزارش نهایی برای وزارت بهداشت ارسال شد و به فاصله 2 ساعت پس از آن، وزیر بهداشت خبر مثبت شدن تست کرونا در ایران را به رسانه ها اعلام کرد.
وی مدت پاسخ به تست های ارسالی را بین 24 تا 48 ساعت عنوان کرد و یادآور شد: اینکه اعلام می شود تست کرونا ظرف 6 ساعت مشخص می شود، تصور غلطی است. چرا که در این صورت باید برای هر فرد یک دستگاه داشته باشیم. اما در شرایطی که این مرکز تنها 2 دستگاه دارد و در هر دستگاه 80 نمونه جا می گیرد، حتی با وجود سه شیفت کاری، باز هم مدت پاسخگویی طولانی خواهد بود. بنابراین ما اعلام می کنیم که بین 24 تا 48 ساعت می توانیم پاسخگو باشیم، خصوصا اینکه در ابتدا اسکرینینگ اولیه انجام و سپس تست تاییدی گذاشته می شود.
دکتر مختاری آزاد، از روش آزمایش کرونا ویروس به شیوه مولکولی  به دلیل biosafety خبر داد و افزود: بر اساس مطالعات انجام شده، علاوه بر آزمایش، سیتی اسکن ریه نیز می تواند در تشخیص کمک کننده باشد و گاهی در برخی مقالات سیتی اسکن می تواند درصد مثبت بیشتری نسبت به آزمایشات را نشان دهد که البته قطعا برای هر بیمار متفاوت است و انتخاب روش درمانی کاملا به نظر پزشکان معالج بستگی دارد.
مسئول آزمایشگاه کشوری آنفلونزا، بهترین نمونه قابل اجرا در کشور را نمونه  از گلو و تست ته حلق عنوان کرد و گفت: در حال حاضر تهران به سه بخش جنوب، شمال غرب و شمال شرق تقسیم بندی شده است و دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، مسئولیت آزمایش نمونه های جنوب را بر عهده دارد و استثنائا مسئولیت نمونه های بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران را نیز متقبل شده است. طبیعی است که به دلیل نگرانی های مردم، نمونه هایی که به این مرکز ارسال می شود زیاد است اما امیدواریم به تدریج با گرمی هوا و کاهش ترس مردم، این آمار نیز کاهش یابد.
استاد ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، گفت: معتقدم مراکزی باید این تست را انجام دهند که مورد تایید وزارت بهداشت و مرجع سلامت باشند لذا مردم می خواهم تا اجازه دهند که این مسئله تحت کنترل وزارت بهداشت باشد.
دکتر مختاری آزاد، ضمن انتقاد از توجه بیش از اندازه مردم به فضای مجازی گفت: عده ای در فضای مجازی، در تلاشند تا زحمات همکاران را کمرنگ جلوه  دهند در حالیکه شاهد هستم چه در وزارت بهداشت و چه در آزمایشگاه همگی برای کمک به بیماران بسیج شده اند. بسیاری از افراد نیز به عنوان نیروهای داوطلب برای کمک اعلام آمادگی کرده اند و من این همبستگی را تا کنون در اپیدمی های قبلی ندیده ام. همکاران این آزمایشگاه نیز در این ایام فداکاری های غیرقابل وصفی داشته اند و تا نیمه های شب خدمت رسانی می کنند.
وی در پایان خاطر نشان کرد: تمامی اپیدمی ها عمر یک تا دو ماهه دارند و پیش بینی من این است که طی یکی دو هفته آینده حداقل در تهران می توانیم شاهد کاهش شیوع باشیم و امیدوارم که این اتفاق رخ دهد.

همکارانی همدل و غرور آفرین
دکتر ژیلا یاوریان، مدیر گروه ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، گفت: با توجه به شیوع کرونا در چین، این مرکز در همان هفته نخست، اقدام به سفارش  Primer Prob هایی برای تشخیص کرد تا در صورت اپیدمی بتوانیم از آن در آزمایشات اولیه استفاده نماییم. همچنین سازمان جهانی بهداشت نیز تعدادی Primer Prob را در اختیار ما قرار داد. از این رو این مرکز از اوایل بهمن ماه، اقدام به تست نمونه تمام بیماران مشکوک به کرونا کرد که از بخش های مختلف برای ما ارسال می شدند  که خوشبختانه تا پیش از 29 بهمن نزدیک به 30 تا 40 نمونه مشکوک به کرونا ارسال و همگی منفی بودند.
وی زمان تشخیص نخستین نمونه را 29 بهمن اعلام کرد و افزود: از ما خواسته شد تا علت فوت دو مورد را بررسی و اعلام کنیم. به دلیل آنکه این مرکز یک سانتر تنفسی است، معمولا نمونه ها از لحاظ  ویروس های متعددی مورد تست قرار می گیرند اما با توجه به شیوع کرونا ویروس covid-19 ، تست این ویروس را در اولویت قرار دادیم که پاسخ آن مثبت بود. از آنجا که این مسئله، موضوع بهداشتی مهمی بود باید چندین بار تست انجام می شد تا تایید نهایی صورت گیرد. از این رو تا روز بعد در چندیدن مرحله این تست انجام و در نهایت موضوع به وزارت بهداشت گزارش شد. از همان موقع تا کنون نیز در حال پاسخ دهی به بیماران و بیمارستانها هستیم.
دکتر یاوریان، انتشار برخی شایعات در فضای مجازی را موجب ایجاد هراس در مردم دانست و تصریح کرد: لازم به توضیح است که برخی از نمونه های دیگر کرونا ویروس به صورت فصلی شیوع پیدا می کنند و معمولا عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی را ایجاد می کنند اما این نوع از کرونا ویروس، ویروسی است که سرایت بالایی دارد و بیشتر در افرادی که دارای بیماری های زمینه ای همچون تنفسی و قلبی هستند و یا سن بالایی دارند منجر به بستری و گاهی منجر به فوت می شود لذا افراد سالم نباید هراسی از آن داشته باشند و تنها با رعایت نکات بهداشتی می توانند خود را  ایمن نگهدارند. همچنین در صورت ابتلا، نیازی به انجام تست نیست و تنها ازبرخی افراد (بسته به تشخیص پزشک) برای تست نمونه گیری می شود.
مدیر گروه ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، ضمن قدردانی از تلاش همکاران گفت: سعی و تلاشی که همکاران در این روزها انجام دادند غیر قابل وصف و توام با عشق و بسیار غرور آفرین است. این مرکز دارای پرسنل محدودی است که همگی هرروز با حجم بالایی کار مواجه هستند اما هیچ کجای دنیا چنین کارکنانی همدل ندارد و ما بسیار از این جهت خوش شانسیم.
وی در پایان از هیات رییسه دانشکده بهداشت به دلیل همراهی مداوم و تامین لحظه به لحظه کمبودها قدردانی کرد.

نقش ارزنده آزمایشگاه آنفلوآنزا در تشخیص
دکتر اکبری ساری، رییس دانشکده بهداشت، این دانشکده را قدیمی ترین و بزرگ ترین دانشکده بهداشت کشور و احتمالا در منطقه مدیترانه شرقی معرفی کرد و گفت: گروه ویروس شناسی، یکی از 12 گروه فعال در این دانشکده است  که در داخل آن، 4 آزمایشگاه مرجع آنفلوآنزا، فلج اطفال، سرخک و سرخجه وجود دارد و از سالهای قبل، به عنوان مرکزی معتبر، نمونه های مشکوک به بیماری از سراسر کشور به این آزمایشگاه فرستاده می شود.
وی از انجام تست کرونا covid-19 در این آزمایشگاه  (در کنار انستیتو پاستور و مسیح دانشوری)  خبر داد و تاکید کرد: روزانه تعداد زیادی آزمایش از مناطق تحت پوشش به این مرکز ارجاع می شود. این آزمایشگاه تنها با 10 پرسنل (شامل کارشناسان و اعضای هیات علمی) که به صورت شبانه روزی مشغول فعالیت هستند، پاسخگوی نتایج آزمایش ها بوده است به گونه ای که روزانه حدود 250 نمونه از بیمارستان های مختلف دریافت و در چند شیفت کاری آنها را بررسی و به بیمارستانها اعلام می کند.
رییس دانشکده بهداشت، نقش این مرکز در فرآیند تشخیص بیماری را بسیار مهم و ارزنده ارزیابی کرد و افزود: قطعا پاسخ این آزمایشگاه در تسریع تشخیص و درمان بیماران، بسیار کمک کننده است. از این رو به نظر می رسد هر چه این آزمایشگاه ها بتوانند سریعتر و دقیق تر عمل نمایند، تاثیر مستقیمی را در بهبود حال بیماران خواهند داشت.
دکتر اکبری ساری ظرفیت این آزمایشگاه را 300 نمونه در روز اعلام کرد و گفت: اگر ضرورت پیدا کند، شاید  بتوانیم با افزایش امکانات آزمایشگاهی و تشخیصی و همچنین در صورتی که فضای فیزیکی بهتری در اختیار قرار گیرد، ظرفیت انجام آزمایش را ارتقا دهیم.
وی همچنین از تلاش همکاران آزمایشگاه که به صورت سه شیفت کاری فعالیت می کنند قدردانی کرد.
دریافت پیام یکی از کارکنان آزمایشگاه

عکس: وحید مزاجردی
فیلم: مهدی کیهان