ابتلا به قارچ سیاه در بیماران دیابتی و نقص سیستم ایمنی جدی است؛ باید احتیاط کرد

به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر محمدرضا صالحی دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو گروه بیماری‌های عفونی بیمارستان امام خمینی در مصاحبه‌ای با خبرنگار روابط‌عمومی دانشگاه به سؤالات مطرح شده در خصوص شیوع بیماری عفونت «قارچ سیاه» (Black Fungus) پرداخت. 

 

به نظرم کلمه‌ قارچ سیاه کلمه‌ی دقیقی برای معرفی این بیماری نباشد، اما تقریباً از دیرباز و به‌خصوص از اتفاقاتی که در هند در همین اپیدمی کووید 19 افتاد؛ به «قارچ سیاه» (Black Fungus)، معروف شد. به‌خاطر تظاهرات بالینی که بیشتر در بیماران ایجاد می‌کند و ممکنه قسمت‌هایی از مخاط پوست بیمار و حتی چشمش سیاه شود، اسم اصلی این قارچ «موکورمایکوزیس» است. از دسته قارچ‌های کپکی و مهاجم است که از دیرباز در انسان‌ها شناخته شده به‌خصوص در افراد دیابتی و در افرادی که سطوحی از نقص ایمنی را دارند، مشاهده شده است. اما در افراد سالم هم ممکنه که در واقع به‌صورت موارد نادری گزارش شود نکته‌ی خیلی مهمی که وجود دارد معمولاً در همه‌جا موجوده از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود اما از ضایعاتی که ما اصطلاحاً می‌گوییم (فاسدشدنی، گندیده و یا کپک‌زده) منتقل می‌شود. به طور نمونه؛ معمولاً دانه‌های اولیه‌ی قارچ از نانی که کپک‌زده و یا میوه‌ای که خراب شده و یا قسمت‌هایی از میوه‌ها ممکن است لک بزند و خراب شود، معمولاً با همین قارچ‌ها که آلوده با دست و یا با تنفس منتقل می‌شوند و به سیستم تنفسی «سیستم تنفسی فوقانی یا تحتانی» که اگر فضا مهیا باشد برای رشد شروع به جوانه زدن کرده و پیشرفت می‌کند. این قارچ خیلی علاقه‌مند به آهن است و چون علاقه‌مند به آهن است به سمت خون و عروق هجوم برده و تخریب می‌کند و پشت عروق تخریب شده بافت سیاه می‌شود.  

 

از زمانی که کووید 19 شایع شد، مشاهده کردیم که تعداد عفونت قارچی رو به افزایش است. در ابتدا خودمان گزارشی از دانشگاه علوم پزشکی تهران به همراه دکتر پاکدل و دکتر خداویسی از گروه‌های چشم و قارچ‌شناسی به همراه دکتر طبری از گروه ENT در مجله‌ی مایکوزیس چاپ کردیم که شامل؛ 15 بیماری بود که مبتلا به قارچ «موکورمایکوزیس» بودند و کووید هم داشتند. این گزارش برای اولین‌بار برای چاپ به مجله رفت اما موانعی وجود داشت و کمی زمان برد وگرنه یکی از اولین گزارشات دنیا در مورد وجود این قارچ می‌شد. اما در هندوستان با گسترش کووید 19 (در موج دلتای هندی) روند رو به افزایشی این قارچ دیده شد. هم اکنون با موج پنجم کووید با یک موج بسیار جدی از این بیماری مواجهه شده‌ایم. به طوری که متأسفانه روزانه از استان‌های مختلف کشور هم بیمار داریم و با اساتید مختلف موارد را مطرح و بررسی می‌کنیم. به‌طورکلی گزارشات متعددی از کشورهای اروپایی و حتی ایالات متحده در مورد این قارچ وجود دارد.  

 

چند نکته برای ما حایز اهمیت است؛ اینکه کدام قسمت بدن را درگیر می‌کند، معمولاً در افراد مبتلا به کووید 19 قسمت‌هایی از سینوس و چشم درگیر است که با گزگز ناحیه‌ی گونه، احساس بی‌حسی در ناحیه‌ی صورت و گونه، اختلال در بینایی، اختلال درباز و بسته شدن پلک، اختلال در حرکت پلک، درد چشم و سر دردهای تیر کشنده در اطراف محیط چشم خودش را نشان می‌دهد و ممکن است بیمار خون آبه سیاهی از بینی داشته باشد و احیاناً در ناحیه کام، بینی و چشم قطعات سیاه رنگی مشاهده شود که توصیه می‌کنم حتماً توسط پزشک ویزیت شوند.  

 

کماکان دیابت و دیابت کنترل نشده مهم‌ترین نکته است. متأسفانه کووید 19 باعث شده وقتی فرد مبتلا می‌شود رژیم غذایی و مصرف داروهایش به هم می‌خورد و افزایش قند پیدا می‌کند. بعضی از داروهایی که امروزه به‌عنوان داروهای اصلی در درمان کووید 19 مورداستفاده قرار می‌گیرد، مثل دسته داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (کورتیکواستروئیدها، پردنیزولون، دگزامتازون) که در دوزهای بالا و طولانی‌مدت به‌شدت افراد را مستعد می‌کند، در کنار این افرادی که سابقه‌ای از سرطان و شیمی‌درمانی دارند و اگر این افراد به کووید 19 مبتلا شوند ریسک ابتلا به این عفونت قارچی در این افراد افزایش پیدا می‌کنند.  

 

خیلی از افراد در طول روز به این قارچ آلوده می‌شوند به طور مثال؛ موزی را برمی‌داری سر این موز گندیدگی دارد و جدا می‌کنی در حین اینکه داری جدا می‌کنی با قطعات آن قارچ به‌صورت میکروسکوپی آلوده می‌شوی اما چون ایمنی بدنتان ایمنی خوبی است اسپورهای قارچ را از بین می‌برد اما اگر نقص سیستم ایمنی در غیر این صورت قارچ شروع به رشد و پیشرفت می‌کند. 

مهم‌ترین نکته‌ای که در مورد پیشگیری وجود دارد این است که افرادی که پرخطر هستند مثل افرادی که دوزهای بالای داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مصرف می‌کنند و یا افرادی که دیابت غیرقابل‌کنترل دارند و یا پیوند شده‌اند باید با مواد فاسدشدنی و یا مواد کپک دار ارتباط کمتری داشته باشند. 

 

افراد عادی جامعه معمولاً به این بیماری دچار نمی‌شوند، نکته‌ی مهمی که در افراد عادی جامعه وجود دارد اینکه اگر ابتلا حاصل شد معمولاً خیلی محدوده و پیشرفت قابل‌توجهی هم نمی‌کند. به طور مثال ممکنه افرادی که باغبانی و کشاورزی می‌کنند ضایعات پوستی برای آنها حادث شود اما اگر افراد عادی جامعه به‌خاطر کووید 19 بستری یا درمان شوند و این درمان حاوی مقادیر زیادی از داروهای سرکوب‌کننده‌ی ایمنی باشد، افراد مستعد ابتلا هستند.

 

درمان این بیماری دو بخش دارد؛ بخش نخست اقدامات جراحی است که شامل برداشتن بافت‌های مرده و آلوده به قارچ است که بر اساس شرایط توسط همکاران جراحی گوش و حلق و بینی و یا جراحی چشم انجام می‌شود در کنار این درمان مدیکال یا دارویی است. مهم‌ترین دارویی که برای درمانش است «داروی آمفوتریسین B» است. به جرات می‌توان گفت که هیچ جایگزین قدرتمندی برای درمان این بیماری فعلاً در دنیا وجود ندارد و طول مدت درمان با این داروی تزریقی حداقل چهارتا شش هفته است و ممکنه حتی طولانی‌تر هم شود. 

 

مهم‌ترین نکته‌ای که وجود دارد این است که افراد دیابتی قند خون خود را کنترل و رژیم غذایی را رعایت کنند. نکته‌ی دوم پزشکان هستند که باید با دقت بیشتری به‌خصوص در بیمارهایی که دیابت و نقص ایمنی دارند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی تجویز کنند. 

 

متأسفانه هنوز با کمبود شدید «داروی آمفوتریسین B» مواجه هستیم، هرچند این دارو در خیلی از کشورهای دنیا به‌خاطر شیوع این عفونت قارچی کمبود دارد اما بالاخره وجود دارد و استفاده می‌کنند.

فکر می‌کنم باید هرچه زودتر این دارو را مهیا کنیم تا بیماران بیش از این با مشکل بر نخورند، با پاندمی کووید 19 باید به شیوع این قارچ هم توجه ویژه کرد. باید مدیران ارشد تصمیم‌های دقیق‌تری بگیرند و راه‌حل‌هایی پیدا کنیم تا هزینه‌های کمتری به جامعه و مردم وارد شود. 

 

از همکاران روابط‌عمومی دانشگاه تشکر می کنم.  باید دست‌به‌دست هم بدهیم تا بتوانیم یک‌قدم به سمت‌وسو برویم تا آلام مردم کم بشود.