نیازها و پیش‌نیازهای تغییرات اجتماعی و سبک زندگی در دوران کرونایی و پساکرونایی
هیأت‌مدیره انجمن علمى روان‌پزشکان ايران در بیانیه ای نیازها و پیش‌نیازهای تغییرات اجتماعی و سبک زندگی در دوران کرونایی و پساکرونایی را شرح داد.
هیأت‌مدیره انجمن علمى روان‌پزشکان ايران، ١٢ فروردين ١٣٩٩ بیانیه ای به شرح زیر در مورد نیازها و پیش‌نیازهای تغییرات اجتماعی و سبک زندگی در دوران کرونایی و پساکرونایی صادر کرد.
رویداد مهم همه‌گیری کووید-١٩ در ایران و سایر کشورها تبعات گسترده‌ای در حین و پس از همه‌گیری به جا گذاشته و خواهد گذاشت. ضرورت توجه به روش‌های پیشگیری از انتقال ویروس و توقف چرخه‌ی مرگ و میر ناشی از بیماری در بین انسان‌ها و جوامع، تنها راه‌حل موجود برای کنترل بیماری است. در این شرایط رفتار تک‌تک افراد جامعه بشری در محدود شدن انتشار و گسترش ویروس غیرقابل انکار است. مهم‌ترین پیش‌شرط تغییر و یا اصلاح سبک زندگی، تغییر نگرش و افزایش آگاهی است. در دنیای امروز که کنترل بر خود، برنامه‌ریزی برای زندگی و هدف‌گذاری در صدر همه‌ی توصیه‌های رفتاری و روانشناختی قرار دارد، رخداد کرونایی منجر به تغییر باورهای بنیادین و ضرورت بازنگری در ارزش‌ها و اولویت‌های پیشین شده است. در رخداد کرونایی، رفتار مردم تأثیری قطعی بر زندگی تک‌تک افراد جامعه‌ی بشری و رفتار هر فرد نقشی جدی در سلامت مردم جهان دارد. اگرچه همه مسئول‌اند، هیچ نظام امنیتی و یا کنترلی قادر به تغییر اجباری رفتار مردم نیست، مگر این که خود بخواهند. از این رو اهمیت نقش سلامت روان در رعایت اولویت‌های بهداشتی و توجه به منافع جمع برجسته‌تر از قبل شده است.
برای مدیریت این بحران، به‌ویژه در شرایطی که بحران‌های اقتصادی و اجتماعی زمینه‌ای از قبل وجود داشته است، علاوه بر برنامه‌ریزی ویژه‌ی شرایط حاصل از بیماری، نیازی مبرم به تغییر نگرش و تصمیم‌گیری‌های مهم و اساسی در مدیریت شرایط وجود دارد. بر اساس موارد ذکر شده، توجه به شاخص‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
اعتماد مردم: کاهش اعتماد عمومی مانعی بزرگ در جلب مشارکت مردم برای مدیریت مناسب بحران‌هاست. بنابراین بهره‌گیری از شیوه‌های مورد قبولی که به ترمیم بی‌اعتمادی موجود کمک کند توصیه می‌شود. ارائه صادقانه اطلاعات درست، نگاه بدون تبعیض به همه افراد و اقشار جامعه، مشارکت دادن خبرگان و کارشناسان (حتی در صورت زاویه‌داشتن با سیاست‌های رسمی) و مشارکت دادن بدون تبعیض مردم در مدیریت جامعه و تصمیم‌گیری‌های کلان، از جمله راهکارهای جلب اعتماد عمومی است.
همبستگی و احساس تعلق اجتماعی: برای پیشبرد مؤثر برنامه‌های مداخله در بحران‌های بزرگی مانند همه‌گیری کنونی، همبستگی مردم و احساس تعلق آنها به جامعه ضروری است. از سویی طولانی‌شدن این بحران در متن سایر مشکلات زمینه‌ای، به ناامیدی، تشدید فردگرایی و بی‌توجهی به سرنوشت جمع (جامعه) دامن خواهد زد. برای ارتقای سطح همبستگی عمومی، نیاز به رفع هرگونه تبعیض و نابرابری و ایجاد ادراک عدالت در آحاد مردم کاملاً روشن است. در این زمینه نقش قوه قضاییه برجسته است.
مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم: رکود شدید اقتصادی، تعطیلی طولانی‌مدت کسب و کار و نیز نگرانی از تشدید تورم و ادامه‌ی درازمدت محدویت‌های اقتصادی، مستقل از همه عوامل آسیب‌زننده دیگر، سلامت روان جامعه را به خطر انداخته و ضرورت مداخله فوری را ایجاب می‌کند. وضع راهکارها و قوانینی برای برون‌رفت از این شرایط پیچیده با نظر کارشناسان خبره ضروری است.
معرفی و برجسته‌سازی مراجع علمی: بحران همه‌گیری کرونا، نقش و نیاز به متخصصان و خبرگان واقعی را به شکل چشمگیری برجسته کرد. مردم باید به شکلی شفاف و بدون تعارف از این واقعیت آگاه شوند که خبرگان هر موضوع چه کسانی هستند و هیچ‌کس در همه امور خبره نیست. مردم نباید از طریق رسانه‌های رسمی به‌ویژه رسانه فراگیری چون صداوسیما دسترسی به افراد بی‌صلاحیتی که خود را صاحب‌نظر معرفی می‌کنند پیدا کنند. جایگاه مراجع علمی، به‌ویژه انجمن‌های علمی و دانشگاه‌ها باید تبیین شود و مردم بدانند که چگونه می‌توانند به اطلاعات منتشر شده توسط آنها دست پیدا کنند.
سایر گروه‌های آسیب‌پذیر: گروه‌هایی چون کودکان و سالمندان، افراد دارای معلولیت جسمی، حرکتی و مبتلایان به اختلالات روان‌پزشکی شدید نیازمند توجه ویژه‌اند. سالمندان در چنین بحرانی ممکن است مورد غفلت اجتماعی و ساختاری قرار گیرند. همچنین ایجاد برنامه‌های تفریحی برای آنها در شرایط محدودیت ضروری است. مدیریت کودکان نیز محتاج سرپرستانی توان‌مند و آموزشی ویژه است. تولید بازی‌های آنلاین برای کودکان کمک‌کننده و در جهت حفظ سلامت روان آنهاست. مناسب‌سازی محیط زندگی برای افراد دارای معلولیت جسمی و برنامه‌ریزی برای استمرار درمان مبتلایان به اختلالات روان‌پزشکی شدید و حمایت از آنها لازم است.
از سوی دیگر خانواده‌هایی که عزیزی را از دست دادهاند در گروه آسیب‌پذیر قرار دارند و مداخله ویژه‌ای می‌طلبند.
امکانات بهداشتی:
- ارتقای بهداشت محیط
- در دسترس بودن وسایل بهداشتی؛ مانند مواد ضدعفونی، دستکش و ماسک
- ایجاد امکان فاصله‌گذاری فیزیکی در مکان‌های عمومی
- نظارت بر کارکرد مراکز خدماتی عمومی
- وضع جرایمی برای کاهش رفتارهای غیربهداشتی ارائه‌دهندگان خدمت (مانند رستوران‌ها)
بهره‌گیری از فضای مجازی:
- تسهیل دسترسی مردم به اینترنت و شبکه‌های مجازی در جهت دسترسی ساده به اطلاعات معتبر و حفظ و ارتقای ارتباط و همبستگی اجتماعی
- تشکیل گروه‌های خانوادگی مجازی
- بسط امکان و فرهنگ استفاده از فضای مجازی به جای جلسات و گردهمایی‌ها
- استفاده از فضای مجازی در برخی از فعالیت‌های اقتصادی، عقد قراردها (امضای الکترونیک) و ...
- تسهیل ارتباط مردم با مشاوران و کارشناسان رسمی برای دریافت پاسخ پرسش‌های خود در فضای مجازی
ارتباط نزدیک با مردم: راه‌اندازی خطوط مشاوره تلفنی به تعداد زیاد برای پوشش گسترده؛ به‌ویژه برای خانواده‌های سوگوار و افراد مبتلا
آموزش مردم: آموزش عمومی، با تمرکز بر افزایش سواد سلامت و سواد رسانه از ارکان اصلی مداخله در بحران‌ها و اصلاح سبک زندگی است. در این زمینه مواردی بیان می‌شود:
- آموزش رفتارهای بهداشتی از قبیل شست‌وشوی دست‌ها و رعایت فاصله فیزیکی
- آموزش چگونگی استفاده از وسایل بهداشتی، مانند مواد ضدعفونی‌کننده
- بسط فرهنگ رعایت و مطالبه‌گری عمومی اصول بهداشتی
- به‌کارگیری درست فناوری‌های روز مانند قابلیت‌های فضای مجازی برای دریافت و انتقال اطلاعات و دسترسی به منابع
- ارتقای توانایی بهره‌گیری از فرصت‌ها و امکانات داخل منزل در شرایط محدودیت خروج
- تدارک بسته‌های آموزشی برای ارتقای سواد عمومی سلامت و پاسخ به پرسش‌های مردم، مانند:
• پاسخ به پرسش‌های مرسوم مرتبط با کووید-١٩
• مهارت‌های خودمراقبتی در حوزه‌های مختلف
• بهره‌گیری از فرصت حضور در منزل
• شیوه‌های مناسب ورزش و تحرک جسمانی
• موضوعات سواد سلامت روان، مانند:
- مهارت‌های تاب‌آوری (Resilience)
- روش‌های کنارآمدن (Coping)
- شیوه مقابله با سوگ
- تحمل فاصله‌گذاری فیزیکی
- شیوه رفتار با کودکان
- بازی‌های خلاقانه با کودکان
- به‌کارگیری شیوه‌های خودمدیریتی در شرایط بحران
متن درون تصویر امنیتی را وارد نمائید: