به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی، از زمانی که فلورانس نایتینگل با تأسیس مدرسه پرستاری در بیمارستان سنت توماس لندن، اساس پرستاری حرفه ای را بنا نهاد حدود 160 سال می گذرد، در این سالها حرفه پرستاری با تغییرات ایجاد شده در سیستم های سلامت، دستخوش تغییرات زیادی شده و پرستاران امروزه عهده دار نقش ها و مسئولیت های حرفه ای متنوعی هستند که همگام با تغییرات جوامع، در حال گسترش اند.

به مناسبت روز پرستار با شادی رضائی، مدیر پرستاری بیمارستان فارابی درباره مسئولیت ها و نقش های حرفه ای پرستاران و برنامه های این دفتر برای تحقق این نقش ها در گروه پرستاری فارابی گفتگو کرده ایم که در پی می خوانید:

قبل از هرچیز جا دارد فرارسیدن میلاد حضرت زینب کبری(س) و روز پرستار را به همه پرستاران ایران به خصوص همکارانم در بیمارستان فارابی تبریک بگویم. انشاء الله بتوانیم اخلاق ،رفتار و افکار ایشان را الگو و سرلوحه اعمال خود قرار دهیم. و اما در مورد سوالتان، خب دیدگاه سنتی در مورد وظیفه و نقش پرستار، مراقبت از بیمار است ولی امروزه با پیشرفت جوامع حتی نقش اصلی پرستار یعنی نقش بالینی و مراقبتی نیز دستخوش تغییر شده و امروزه بر مراقبت کل نگر (Holistic) یعنی توجه به مددجو به صورت یک کل و در نظر گرفتن کلیه ابعاد وی تاکید می شود.

در پرستاری نوین نقش های متعدد و متفاوتی برای این حرفه تعریف شده و تمام برنامه ریزی های ما باید برای تحقق این نقش ها باشد. به برخی از این نقش ها اشاره می کنم:

آموزش: ارائه اطلاعات و آموزش به مددجو از نقش های مهم یک پرستار است. از طرفی پرستاری معاصر نیازمند کسب دانش و مهارت در زمینه های مختلف است. بنابر این پرستار باید همیشه در حال یادگیری و یاددهی باشد. 

مدیریت و رهبری: در رشته پرستاری این نقش در سطوح مختلف عملیاتی بسیار برجسته است. پرستار به عنوان مدیر، هنگام ارائه مراقبت به مددجویان، فعالیت های سایر اعضای تیم مراقبتی را هماهنگ و برای انجام مدیریت موثر، از مهارت های تصمیم گیری بالینی استفاده می کند. با تعیین بهترین رویکرد برای هر بیمار، اقدامات لازم را برنامه ریزی می کند  و در این راه با مددجو، خانواده و سایر اعضای تیم مراقبت مشاوره و تشریک مساعی می نماید.

هماهنگ کننده: پرستار در تیم درمان نقش هماهنگ کننده و تسهیل گر را دارد و اعضای تیم درمان را به هم مرتبط می سازد. حتی واحدهای اداری و پشتیبانی مرتبط با درمان بیمار را از زمانی که وارد بیمارستان می شود تا وقتی مرخص می شود را با هم هماهنگ می سازد تا ایفای نقش داشته باشند.

حمایت از مددجو: پرستار باید از حقوق انسانی و قانونی مددجو حمایت کند. ارائه اطلاعات بیشتر برای کمک به تصمیم گیری، دفاع از مددجو در برابر اقدامات مخل سلامتی نمونه ای از  اقدامات پرستار در نقش حمایتی است. 

ارتباط: یک پرستار حرفه ای باید به روش های ارتباط موثر مسلط باشد و بتواند با مددجویان، خانواده ها، سایر پرستاران و اعضای تیم سلامت و جامعه ارتباط خوبی برقرار نماید. پرستار بدون ارتباط خوب نمی تواند سایر نقش ها یش را ایفا کند. 

همچنین با رشد دیدگاه سلامت محور  پرستاران در حوزه پیشگیری و آموزش به خانواده نقش های پررنگ تری پیدا کرده اند. 

بله اصولا برنامه های ما با درنظر گرفتن این نقش ها طراحی می شود . حیطه های مختلفی را هم در برمی گیرد که اشاره می کنم.

در حوزه آموزش برای افزایش سطح دانش و مهارت پرستاران فارابی برنامه های آموزشی متنوعی را در دست اجرا داریم. برخی به صورت دوره های بازآموزی، سمینار و کارگاه برگزار می شود ولی برنامه های کلانی هم داریم.  

یکی از آنها راه اندازی دوره های کوتاه مدت و پودمانی تربیت پرستار چشم با هماهنگی معاونت آموزشی دانشگاه است. امروزه مراقبت های پرستاری به سمت تخصصی شدن پیش می رود و با گسترش مراکز چشم پزشکی به ویژه در بخش خصوصی نیاز به  آموزش های تخصصی پرستاری چشم بیشتر می شود. راه اندازی دوره های پودمانی پرستاری چشم بهترین راه حل برای پاسخگویی به انبوه درخواست پرستاران سراسر کشور برای گذراندن دوره های اموزشی در بیمارستان فارابی است.

یکی دیگر از برنامه های کلان آموزشی ما سمینار سالانه پرستاری چشم است که اردیبهشت ماه هرسال همزمان با سمینار سالیانه چشم پزشکی فارابی برگزار می شود و هرسال با استقبال گرم پرستاران داخل و خارج از بیمارستان روبرو است. یازدهمین دوره این سمینار با موضوع مراقبت های پرستاری در جراحی کاتاراکت اردیبهشت 99 در پژوهشگاه صنعت نفت در قالب دو کارگاه و سه پنل تخصصی برگزار می شود. 

بله مدتی است خیلی جدی در این حیطه وارد شده ایم. سال 97 کلاس های روش تحقیق مقدماتی و پیشرفته را با همکاری دانشکده پرستاری و مامائی برگزار کردیم. امسال هم کارگاه SPSS برگزار شد. بنایمان بر این است تا با فعال کردن گروه های پژوهشی پرستاری، به عناوین کاربردی برسیم و پژوهش های مسئله محور انجام دهیم. امیدوارم با ریاست و معاونت پژوهشی بیمارستان در این حوزه هم عملکرد خوبی داشته باشیم.

از برنامه هایی که به طور جدی در سال 99 دنبال خواهیم کرد، برنامه مراقبت در منزل است که از سیاست های مورد تاکید وزارت بهداشت و معاونت درمان دانشگاه می باشد. می دانید که با ترخیص بیمار از بیمارستان، مراقبت به پایان نمی رسد و بیشتر بیماران نیاز به پیگیری و ارائه برخی خدمات دارند. واحد مراقبت در منزل از سه سال پیش در بیمارستان فارابی راه اندازی شده و ما به دنبال تکمیل فهرست مراقبت های قابل ارائه در منزل برای بیماران چشمی بودیم خوشبختانه با همفکری واحد آموزش سلامت و سرپرستاران خدمات قابل ارائه مشخص شدند و کار را با تمرکز بر انجام پانسمان های تخصصی چشم به ویژه در بیماران درمانگاه اربیت شروع دنبال خواهیم کرد.

با توجه به تعداد بالای انجام عمل جراحی در فارابی اینکار هم بار مراجعات درمانگاه ها را کم می کند و هم از لحاظ هزینه و وقت به سود بیمار و خانواده اش هست.

با چند شرکت مورد تایید دانشگاه گفتگو کردیم که پس از امضای تفاهم نامه مشترک و استقرار دفتر شرکت منتخب، اموزش لازم به کارکنان ان ها داده می شود تا انها کار مراقبت در منزل را انجام دهند . البته این کار توسط بیمارستان پایش و پشتیبانی می شود  و اگر بیمار مشکلی داشته باشد به بیمارستان ارجاع خواهد شد. 

هزینه خدمات بر اساس تعرفه های مصوب وزارت بهداشت خواهد بود. ولی با توجه به اینکه مراجعین ما بیشتر از مناطق و شهرهای اطراف تهران مراجعه می کنند قطعا از نظر هزینه نیز به نفع آنان خواهد بود.

دفتر پرستاری در حوزه مسئولیت اجتماعی و فعالیت های جهادی بسیار فعال است. در این مورد هم توضیح دهید.

بله همانطور که اشاره کردید بیمارستان فارابی همیشه از پیشگامان فعالیت های جهادی و خدمت رسانی به مناطق محروم و کم برخوردار است. از افتخارات گروه پرستاری بیمارستان این است که در مناسبت های مختلفی مانند هفته های سلامت، بسیج های آموزشی تغذیه، دیابت و فشارخون، مناسبت های بهداشتی، روز جهانی بینائی و... ایستگاه های سلامت در داخل و خارج از بیمارستان راه اندازی می کنیم. در طرح شهید رهنمون و ویزیت های رایگان بسیج جامه پزشکی دانشگاه و تهران بزرگ شرکت می کنیم و همراه سایر همکاران در ارائه خدمات تخصصی، عمومی و آموزش بهداشت به گروه های مختلف مردم مشارکت داریم .

سوال بسیار خوبی است. بحث اخلاق و تعهد حرفه ای نیازی است که در سال های اخیر به طور جدی در سطح دانشگاه مطرح شده و از سیاست های کلان بیمارسان فارابی هم هست. همانطور که گفتید، اخلاق حرفه ای از الزامات هر شغلی است اما در این زمینه نقص آموزش وجود دارد. اگر همکاران ما مصادیق تعهد حرفه ای را بدانند،خیلی از تنش ها و مشکلات محیط کار برطرف خواهد شد.  به همین دلیل هرسال برنامه های اموزشی را در زمینه اخلاق و تعهد حرفه ای برای رده های مختلف پرستاری برگزار می کنیم. در برنامه های اموزشی سال آینده ما نیز خواهد بود.

اما موضوع اخلاق و تعهد حرفه ای از آن دسته موضوعاتی است که با رویکردهای معمول آموزشی نباید به آن پرداخت. برای افزایش اثر بخشی بنا داریم از روش «گروهای آموزشی کوچک» استفاده کنیم. ما الان در برخی موضوعات مثل کنترل عفونت و CPR از این روش استفاده می کنیم و در گروه های کوچک10 تا 15 نفره داخل واحد ها آموزش می دهیم. بازخورد خوبی اثر بخشی بالاتری داشتیم .سال دیگر آموزش اخلاق حرفه ای را هم به این با نصب پوستر نمی توان مفاهیم عدالت و نوعدوستی و احترام به دیگرن را آموزش داد.باید همکاران با ارائه مصادیق آن را لمس کنند. 

یکی از برنامه های ما در سال آینده تشکیل کارگروه های تخصصی برای مشارکت بیشتر سرپرستاران  و استفاده از خرد جمعی در اداره امور پرستاری را خواهد بود. 

اجرایی کردن بحث مراقبت موردی در واحد های سرپایی از دیگر برنامه ها خواهد بود. با توجه به حجم بالای مراجعین، سرعت و تعداد عمل های جراحی بالا است. بیماران هم دوست دارند در کمترین زمان خدمت خود را بگیرند و مرخص شوند. ما کمترین طول اقامت را در بین بیمارستان های تابعه دانشگاه داریم. برای همین همیشه یکی از دغدغه های ما وقفه مراقبتی در بخش های سرپایی است. بازنشستگی پرستاران و کمبود نیرو در کادر پرستاری هم به این نگرانی می افزاید بنابر این با اجرای مراقبت موردیدر بخش های سرپایی، درمانگاه مشاوره قبل از عمل و درمانگاه های نوبت عصر بناداریم بیمار با کمترین زمان انتظار بهترین خدمات را بگیرد و ترخیص شود. 

سوال چالشی است. من عقیده خودم را می گویم. به نظرم  پرستار باید یک حرفه مند چند وجهی باشد که علاوه بر اینکه بر تکنولوژی مسلط است و از آخرین فناوری های روز را به کار کمی گیرد در کنار آن  اخلاق مدار هم باشد. پرستار باید خلاق و ماهر باشد ولی نوعدوستی و همدلی خصوصیت الزامی یک پرستار است. چون حرفه پرستاری با انسان سروکار دارد. در چنین حرفه ای روزمرگی و بی تفاوتی بزرگترین آفت است. ارتباط با بیمار باعث کاهش خطا می شود. بهتر می توانیم مشکلات بیمار را پیدا کنیم و به درمانش کمک نماییم. این توصیه من به تمام همکارانم است. 

روز پرستار روز جشن است و نمی خواهم از مشکلات و کمبود ها بگویم. مشکلات گروه پرستاری را در جلسه ای که با حضور ریاست محترم دانشگاه و مدیران پرستاری بیمارستان های تابعه برگزار شد، مطرح کردیم و امیدوارم برطرف شود. همکاران من با همه مشکلات کاری شان که کمبود نیروی انسانی و تجهیزات قطعا جزئی از ان است،با تعداد مراجعه بالای بیمارستان که صبر و حوصله بیشتری را می طلبد، تمام انرژی خود را برای ارائه خدمت به این حجم زیاد مراجعین می گذارند و تمام تلاششان را می کنند تا کمبودها بر روی کیفیت خدمات اثر نگذارد. جا دارد از تمام آنها به ویژه سرپرستاران و سوپروایزرها تشکر کنم. ما هم تلاش می کنیم مشکلاتشان را پیگیری و تا جایی که مقدور است برای رفع ان ها کمک کنیم.