شب قدر، شب رحمت، برکت و مغفرت الهی است، آنچه مسلم است، نقش آشکار تلاش آدمی در رقم زدن سرنوشت خویش در شب قدر است. کسانی که اهل دعا و راز و نیاز و اهل شب قدرند، نقش خویش را در شب قدر به‌خوبی دریافته‌اند.

• گرچه در احادیث مرتبط با لیلة القدر، شب‌های نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان مطرح است ولی در همین روایات، هدایت به سمت شب بیست و سوم بیشتر به چشم می‌خورد. برخی روایات اعتبار شب بیست و سوم را بیشتر دانسته و این شب را لیلة القدر نامیده‌اند.
  سفیان بن سمط از امام صادق (ع) پرسید؛ امید می‌رود چه شب‌هایی از ماه رمضان لیلة القدر باشد؟ امام (ع) پاسخ داد؛ نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم. دوباره پرسید؛ مورد اعتماد از این‌ها کدام است؟ امام فرمود: شب بیست و سوم. امام صادق (ع) درباره اعمال شب قدر فرمود: شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان را غسل کن و در احیای این شب‌ها کوشش کن. در ادامه فرمود: در روایتی از امام باقر (ع) نقل‌شده است که مردی در ماه رمضان خدمت پیامبر خدا (ص) آمد و به آن حضرت گفت؛ من در بیرون مدینه به سر می‌برم و شتر و گوسفنددارم که نمی‌توانم همه‌شب در مدینه حاضر شوم. دوست دارم شبی را به من معرفی کنی تا آن شب را به مدینه بیایم و در نماز و عبادت حاضر باشم. حضرت او را به نزد خود فراخواند و در گوش وی آن شب را معرفی نمود. آن مرد نیز وقتی شب‌های بیست و سوم ماه رمضان فرامی‌رسید، با همه خانواده و فرزندان و غلامان به مدینه می‌آمد و آن شب را می‌ماند و صبحگاهان به منزل خویش برمی‌گشت. همچنین در روایت دیگری نقل‌شده است که رسول خدا (ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان به سر و روی خانواده‌اش آب می‌پاشید تا به خواب نروند و شب را به احیا بنشینند.
  یحیی بن علا گفته است: امام صادق (ع) به‌شدت بیمار شدند پس فرمان دادند ایشان را به مسجدالنبی بردند و تا صبح بیست و سوم ماه رمضان در مسجد بودند. این‌گونه رفتارها نیز عامل هدایت عملی مسلمانان به‌سوی درک ارزش و اهمیت شب بیست و سوم است. برقراری پیوند بین حوادث قطعی شب قدر با شب بیست و سوم در احادیثی که مرتبط با شب بیست و سوم ماه رمضان است، اتفاقاتی که در شب قدر روی می‌دهد به این شب نسبت داده‌شده است.
  گزارش حوادث لیلة القدر در بیان رویدادهای شب بیست و سوم، دلیل دیگری است که احتمال لیلة القدر بودن شب بیست و سوم را تقویت می‌کند. امام صادق (ع) فرمود: هرکس سوره عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم ماه رمضان قرائت کند، او ای ابا محمد به خدا سوگند اهل بهشت است و در آن هیچ‌کس استثنا نشده است. مرحوم علامه مجلسی نیز در کتاب زادالمعاد می‌گوید: ‌اکثر احادیث معتبر دلالت دارد که شب بیست و سوم، شب قدر است.
   اعمال شب قدر بر دو نوع است. یکی آن‌که در هر سه شب انجام می‌شود و دیگر آن‌که مخصوص هر شبی است:
  اعمالی که در هر سه شب مشترک است:
  • غسل مقارن غروب آفتاب، که بهتر است نماز عشاء را با غسل خواند.
  • دو رکعت نماز واردشده است که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه توحید بخواند و بعد از فراغ هفتاد مرتبه استغفرالله و اتوب الیه و در روایتی است که از جای خود برنخیزد تا حق‌تعالی او و پدر و مادرش را بیامرزد.
  • قرآن مجید را بگشاید و بگذارد در مقابل خود و بگوید: اللّهمّ انّی اسئلک بکتابک المنزل و ما فیه اسمک الاکبر و اسماؤک الحسنی و ما یخاف و یرجی ان تجعلنی من عتقائک من النّار. پس هر حاجت که دارد بخواهد.
  • مصحف شریف را بگیرد و بر سر بگذارد و بگوید.
  • اللّهمّ بحقّ هذاالقرآن و بحقّ من ارسلته به و بحق کلّ مومنٍ مدحته  فیه و بحقّک علیهم فلا احد اعرفب بحقّک منک
  • ده مرتبه بگوید: بک یا الله • ده مرتبه: بمحمّدٍ • ده مرتبه: بعلیٍّ • ده مرتبه: بفاطمة • ده مرتبه: بالحسن • ده مرتبه: بالحسین
  • ده مرتبه: بعلیّ بن الحسین • ده مرتبه: بمحمّد بن علیٍّ • ده مرتبه: بجعفر بن محمّدٍ • ده مرتبه: بموسی بن جعفرٍ
  • ده مرتبه: بعلیّ بن موسی• ده مرتبه: بمحمّد بن علیٍّ • ده مرتبه: بعلیّ بن محمّدٍ • ده مرتبه: بالحسن بن علیٍّ • ده مرتبه: بالحجّة
  • پس از این عمل هر حاجتی که داری طلب کن.
  • زیارت امام حسین (ع) است؛ که در روایت آمده است که چون شب قدر می‌شود منادی از آسمان هفتم ندا می‌کند که حق‌تعالی آمرزید هرکسی را که به زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام آمده است.
  • احیا داشتن این شب‌ها. در روایت آمده هر کس احیا کند شب قدر را گناهان او آمرزیده شود هرچند به عدد ستارگان آسمان و سنگینی کوه‌ها و وزن دریاها باشد.
  • صد رکعت نماز بخواند که فضیلت بسیار دارد و افضل آن است که در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه توحید بخواند.
  • این دعا خوانده شود: اللّهمّ انّی امسیت لک عبدًا داخرًا لا املک لنفسی و اعترف...
  شب بیست و یکم 
  فضیلت آن زیادتر از شب نوزدهم است و باید اعمال آن شب را از غسل و احیاء و زیارت و نماز، هفت قل هو الله و قرآن بر سر گرفتن و صد رکعت نماز و دعای جوشن کبیر و غیره در این شب به عمل آورد، در روایات تاکید شده در غسل و احیاء و جدّ و جهد در عبادت در این شب و شب بیست و سوم.
  اعمال مخصوص شب بیست و یکم
  دعای« اللهم صل علی محمد وال محمد و اقسم لی حلما یسد عنی باب الجهل ... .
  لعن بر قاتل امیرالمومنین.
  زیارت حضرت علی (ع)
  شب بیست و سوم
  شب بیست و سوم شبی است که در آن هر امری بر اساس حکمت الهی تدبیر و جدا می شود. توجه عملی اهل‌بیت (ع) به شب بیست و سوم نیز بیانگر اعتبار بالای این شب است. بنا به نقل امام علی (ع) در شب بیست و سوم ماه رمضان، درحالی‌که باران شدیدی آمده بود و مسجد مدینه را گل و آب فراگرفته بود و باوجوداینکه صورت مبارک رسول خدا (ص) گل‌آلود شده بود، دست از عبادت و شب‌زنده‌داری نمی‌کشید.
  اعمال مخصوص شب بیست و سوم 
  تلاوت سوره‌های عنکبوت و روم که امام صادق (ع) فرمود: که تلاوت کنند که این دو سوره در این شب از اهل بهشت است.
  قرائت سوره‌های هم و دخان.
  هزار مرتبه سوره قدر.
  خواندن و تکرار دعای« اللهم کن لولیک حجة ابن الحسن ... .
  دعای «اللهم امددلی فی عمری واوسع لی فی رزقی ... .
   تلاوت قرآن کریم به هر مقدار که توانستی.
  دعای «یا باطنا فی ظهوره و یا ظاهراً فی بطونه... .
  
  منبع: مفاتیح‌الجنان