گزارش سفر معاون پژوهشی مرکز تحقیقات چشم پزشکی ترجمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران به موزامبیک و شرکت در نشست جهانی تراخم

به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی، دکتر سید فرزاد محمدی، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات چشم‌پزشکی ترجمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیر برنامه کشوری سلامت چشم و پیشگیری از نابینائی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در بیست و دومین نشست جهانی کنترل تراخم سازمان جهانی بهداشت که از 5 تا 7 تیر 1398 (26–28 June 2019) در شهر Maputo کشور موزامبیک برگزار شد، شرکت کرد.
وی در مورد علت حضور خود در این نشست گفت: نشست جهانی کنترل تراخم یکی از اجلاس های نسبتا بزرگ، رسمی و مهم سازمان جهانی بهداشت است که در سطح بالایی از مقامات بهداشتی کشور های مختلف آفریقایی، آمریکای جنوبی، خاور دور، خاورمیانه و جنوب آسیا برگزار شد و بنده به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران برای ارائه گزارش کار، اطلاع از پیشرفت امور در سطح منطقه و جهان و الزامات رسمی کنترل تراخم در آن شرکت کردم.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات چشم‌پزشکی دانشگاه، با اشاره به شکل گیری دفتر سلامت چشم و پیشگیری از نابینائی گفت: از ابتدای سال 93 مسئولیت یکی از دفاتر فنی اداره بیماری‌های غیر واگیر معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برعهده مرکز تحقیقات چشم‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران گذاشته شد و بنده به عنوان مدیر برنامه کشوری سلامت چشم و پیشگیری از نابینائی به همراه دکتر الهام اشرفی در این دفتر کارمان را شروع کردیم. البته همکاران دیگری هم از خود وزارتخانه و مرکز تحقیقات شهید بهشتی هم با دفتر همکاری دارند.
وی یکی از فعالیت های اصلی دفتر را برنامه کنترل تراخم دانست و افزود: از حدود ۱۰۰ سال پیش در دنیا و ۵۰ سال پیش در ایران، تراخم به عنوان یک معضل بهداشتی ومهم ترین عامل نابینایی به شمار می رفته است. از این رو سازمان جهانی بهداشت (WHO) تلاش های گسترده ای را طی سال‌های اخیر و به طور متمرکز از سال 1375 به صورت یک ائتلاف در قالب برنامه ۲۰۲۰ GET برای مهار این بیماری در سطح جهان انجام داده است. بر پایه ائتلاف ۲۰۲۰ GET شاخص هایی مانند وضعیت پلک چشم، دسترسی به آنتی بیوتیک، پاکیزگی صورت و کنترل بهداشت محیط به عنوان چهار مکانیزم اصلی مهار تراخم شناسایی می شوند. از آنجا که راه انتقال این بیماری از طریق نشستن مگس از صورت فرد آلوده به فرد دیگربه ویژه کودکان است در بعد بهداشت محیط، دسترسی به آب تمیز و فاضلاب بهداشتی و نگهداری دام نیز مورد توجه این برنامه است.
به گفته مدیر برنامه سلامت چشم و پیشگیری از نابینائی وزارت بهداشت، سازمان جهانی بهداشت اطلس تراخم را با هدف شناسایی مناطق پاک یا آلوده به تراخم منتشر نموده که نسخه آن لاین آن نیز موجوداست و مرتب به روز رسانی می‌شود. بر اساس این اطلس، جمهوری اسلامی ایران در دسته 44 کشور بومی تراخم که اغلب این کشورها در آسیا به ویژه جنوب و شرق این ناحیه، آفریقا و کشورهای امریکای مرکزی و جنوبی واقع شده اند قرار دارد.
وی اظهار داشت: بنابراین به لحاظ رسمی لازم است گزارش های سالانه ای را از وضعیت تراخم در کشور تهیه و به سازمان جهانی بهداشت ارائه کنیم. به منظور تکمیل شواهد، در وزارت بهداشت در مناطق جنوب و جنوب شرق کشور که احتمال آلودگی در آن مناطق بیشتر بود، پیمایش هایی را براساس استانداردهای سازمان جهانی بهداشت انجام دادیم. این سلسله ماموریت ها با تمرکز بر مناطق مرزی روستایی که در همسایگی افغانستان، پاکستان و عراق که بر اساس اطلس تراخم یا آلوده هستند و یا وضعیت نامعلومی دارند، انجام شد و تمامی کودکان با چشم قرمز (مشکوک به تراخم) بررسی شدند که خوشبختانه در میان افراد مورد بررسی هیچ مورد مشکوک به تراخم دیده نشد.
دکتر محمدی اضافه کرد: نتایج پیمایش ها به همراه موارد منتشر شده قبلی، مطالب حاصل از نشست های انجام شده با مسئولان اداره آبفا و آموزش و پرورش و... جمع بندی و در قالب یک پرونده به سازمان جهانی بهداشت ارایه شد که در نهایت در سپتامبر 2018(شهریور سال 1397) این سازمان پیام تبریک رسمی خود را مبنی بر تصدیق مهار تراخم در ایران اعلام کرد و مراسم بزرگداشت رسمی را در سطح بالای ملی و بین المللی اسفند ماه سال 97 همزمان با یازدهمین جشنوره چشم‌پزشکی شمس در بیمارستان فارابی برگزار کردیم.
دکتر محمدی معتقد است که با توجه به شاخص های سازمان جهانی بهداشت، ایران از ۲۵ سال پیش یعنی در ابتدای شروع برنامه جهانی 2020 برای کنترل تراخم، به آستانه های مورد انتظار رسیده و موفق به مهار تراخم شده بود ولی تا سال قبل مدرکی مبتنی بر این دستاورد به سازمان جهانی بهداشت ارایه نشده و گواهی رسمی دریافت نکرده بودیم.
مدیر برنامه سلامت چشم و پیگشیری از نابینائی گفت: براساس پروتکل های سازمان جهانی بهداشت پس از تصدیق موفقیت کنترل تراخم باید برای چند سال یک نظام کنترل و مراقبت طراحی و اجرا شود و شواهد به روز شده ای مبنی بر استمرار کنترل بیماری تهیه و گزارش آن ارسال شود.
وی برنامه طراحی شده این دفتر برای فاصله سال‌های 2020 تا 2023، به عنوان برنامه مراقبت تراخم در کشور را شامل برنامه کنترلی با تمرکز بر حاشیه شهرها و محل های اسکان عشایری و مهاجرین، انجام 12 بازدید برنامه ریزی شده، راه اندازی سامانه ملی ثبت تریکیازیس، استفاده از ظرفیت سیستم شبکه بهداشتی – درمانی کشور و بهورزان برای شناسایی، ثبت و درمان تریکیازیس، راه اندازی سیستم ثبت کشوری موارد مشکوک تراخم فعال، همکاری با انجمن چشم‌پزشکی ایران برای جلب مشارکت همکاران چشم پزشک در شناسایی و گزارش موارد تراخم فعال و تراخم اسکار شده قدیمی و تدوین گزارش سالانه معرفی و ابراز امیدواری کرد: با جمع آوری شواهد و تدوین یک گزارش موفق مراقبت از حیطه کشورهای بومی تراخم به شکل کامل خارج شویم.
دکتر محمدی در ادامه به دستورکار بیست و دومین نشست جهانی کنترل تراخم اشاره کرد و گفت: توسعه برنامه ۲۰۲۰ GET تا سال 2030 (به دلیل عدم تحقق هدف ریشه کنی تراخم تا سال 2020) و ادغام آن با دو برنامه NTD و WASH سازمان جهانی بهداشت موضوع اصلی این نشست بود.
وی در مورد این دو برنامه بیشتر توضیح داد و گفت: (Neglected Tropical Diseases(NTD یا بیماری‌های مورد غفلت واقع‌شده حاره‌ای، مجموعه حدوداً 15 بیماری است که شامل تراخم هم می‌شود. این بیماری‌ها بومی برخی کشورها هستند، کمتر به آن ها توجه شده و کنترلشان وابستگی زیادی با شاخص‌هایی مثل دسترسی به آب سالم و فاضلاب بهداشتی که از اهداف توسعه پایدار Sustainable Development Goals هستند دارد.
Water, sanitation and hygiene(WASH) هم برنامه دیگری است که در راستای کنترل تراخم و بیماری‌های NTD است و شامل برنامه‌های بهداشت آب و فاضلاب و بهداشت شخصی می‌شود.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات چشم‌پزشکی ادغام این سه برنامه را نقشه راه و چشم‌انداز جهانی در فاصله سال‌های 2020 تا 2030 دانست و افزود: البته دفتر ما به نیابت از مرکز تحقیقات چشم‌پزشکی ترجمانی فقط در مورد تراخم فعالیت می‌کند و در مورد سایر بیماری‌ها باید تصمیمات کشوری گرفته شود ولی بنده پیشنهاد‌ها و توصیه‌هایی را در این مورد در گزارشی که برای بخش بین‌الملل و معاونت بهداشتی وزارت بهداشت تهیه کردم، ارائه کرده‌ام.
دکتر محمدی در پایان افزود: در این نشست کتابی را که به مناسبت تصدیق موفقیت ایران در کنترل تراخم، در زمینه تاریخچه و وضعیت این بیماری در ایران منتشر کرده‌ایم را بین شرکت‌کنندگان توزیع کردیم که با استقبال خوبی همراه بود. همچنین در روز دوم اجلاس بنده به همراه یکی از همکاران، اداره یکی از بخش‌های نشست را عهده‌دار شدیم که هم برای من و هم برای کشورمان افتخار بزرگی
 است.

خبرنگار: حمیده امیدوار
عکس: WHO
گزارش ریشه کنی تراخم در ایران (سایت سازمان جهانی بهداشت)
ماموریتی برای ریشه کنی تراخم، از زابل تا ژنو؛ گزارش یک سفر