گفتگو با معاون درمان بیمارستان فارابی درباره معاینه چشم در کودکان

به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی، دکتر آرش میرمحمد صادقی، فوق تخصص استرابیسم، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و معاون درمان بیمارستان فارابی به این سوالات پاسخ می دهد: 

اختلالات بینایی در کودکان دو دسته اند یکسری مانند انحراف چشم و افتادگی پلک توسط والدین قابل مشاهده و تشخیص هستند ولی یک گروه عمده از اختلالات بینایی کودکان در ظاهر مشخص نبوده و به علت ناتوانی کودک در بیان شکایت به موقع، تشخیص داده نمی شوند. مثلا در بسیاری  اوقات، کودک از کاهش دید شکایت نمی کند و والدین هم از روی ظاهر کودک نمی توانند مشکل کودک را تشخیص دهند. 

هرگونه تشخیص دیررس اختلال بینایی در کودک ممکن است عوارض مهمی بر جای بگذارد و مشکل ساز شود به همین دلیل انجام معاینه چشم در کودکان، در فواصل معین و طبق برنامه مشخص، از اهمیت بسزایی برخوردار است. 

 براساس نظر آکادمی چشم پزشکی امریکا اولین معاینه  چشم کودک باید در بدو تولد در اتاق زایمان توسط متخصص اطفال یا نوزادان انجام شود. در این معاینه کودک از نظر وجود بیماری آب مروارید مادرزادی و اختلالات ظاهری چشم بررسی می شود. توجه به رفلکس قرمز طبیعی در چشم نوزاد به راحتی در تشخیص اختلال بینایی در نوزاد به ما کمک می کند و هرگونه شکی در این مورد وجود داشت، باید نوزاد به متخصص  چشم پزشکی ارجاع شود. 

در مورد زمان انجام نوبت دوم معاینه چشم کودک اتفاق نظر وجود ندارد ولی به طور مسلم این معاینه باید بین6 ماهگی تا سه سالگی کودک انجام شود. البته اگر کودک سابقه خانوادگی کاتاراکت، آب سیاه، تنبلی یا انحراف چشم  داشته باشد یا هروقت والدین به مورد مشکوکی در چشم کودک برخورد کنند باید این معاینه زودتر انجام شود. 

نوبت بعدی معاینه چشم کودک، در سنین سه تا چهار سالگی است. در این سن می توان به راحتی دید کودک را اندازه گیری کرد. خوشبختانه در حال حاضر برنامه کشوری غربالگری درسن چهار تا شش سالگی وجود دارد و بسیاری از کودکان معاینه می شوند. بعد از آن توصیه می شود تا حداقل ده سالگی هر یک تا دوسال کودک برای معاینه به چشم پزشک  مراجعه کند.

 بنابر این انجام معاینات دوره ای به ویژه معاینه بین شش ماهگی تا سه سالگی و معاینه بین  سه تا چهار سالگی که دید کودک اندازه گیری می شود برای تمامی کودکان خیلی مهم است.

 در مورد اختلالات بینایی کودک چه علامتی برای والدین هشدار دهنده است؟  

همانطور که قبلا گفتم برخی از اختلالات بینایی مثل انحراف و لوچی در ظاهر کودک به راحتی قابل تشخیص است. والدین باید در صورت مشاهده  هر نکته غیر طبیعی به خصوص در نوزادان مانند وجود لک سفید در مردمک، مواردی نظیر بزرگی یا کوچکی بیش از حد یک چشم، تورم گوشه چشم، مشاهده توده، مشکل پلک یا عدم مشاهده چشم نوزاد به چشم پزشک  مراجعه کنند. 

اما برای تشخیص برخی اختلالات والدین باید به رفتارهای کودک مثل حساسیت به نور، مالیدن  بیش از حد چشم، در صورتی که کودک اشیاء را خیلی نزدیک به چشم خود نگه می‌دارد یا  کج نگه داشتن سر در کودک توجه کنند.

درصد بالایی از تنبلی های چشم یک طرفه است. بیماری علامت ظاهری ندارد و چون کودک با چشم سالم به خوبی می بیند شکایتی هم ندارد، یک آزمایش خیلی ساده ای برای تشخیص تنبلی چشم وجود دارد که والدین به راحتی می توانند انجام دهند و اگر مشکلی وجود داشت به چشم پزشک مراجعه کنند.، به نوبت جلوی هرچشم کودک را با دست بگیرند، اگر تنبلی چشم وجود داشته باشد وقتی جلوی چشم سالم کودک گرفته می شود کودک بیقراری می کند و دست را پس می زند. 

 به طور خاص خیر. اینکه مصرف ماده خاصی مثلا هویج، موجب تقویت چشم شود یک باور عمومی غلط است. اما سوء تغذیه شدید به نحوی که کودک مواد اصلی را دریافت نکندف بر بینایی موثر است. مثلا یکی از دلایل نزدیک بینی شدید سوء تغذیه است.  

 در کتاب های آموزشی اطفال یک بخش چشم پزشکی  وجود داردکه در آن حداقل هایی که باید در اتاق زایمان به آن توجه شود را آموز ش داده اند ولی اگر هرگونه شکی وجود داشت باید برای بررسی بیشتر حتما به متخضص چشم ارجاع شود.  

 گاهی اوقات. برخی همکاران ما در همایش های اطفال سخنرانی و اطلاعات لازم را به ان ها ارائه می کنند. 

قطعا خیر. در این غربالگری به علت هزینه بر بودن، فقط عیوب انکساری بررسی می شود. بنابر این کافی نیست و لازم است تمام کودکان در فواصلی که گفتم از نظر وجود سایر بیماری های چشم توسط یک متخصص چشم پزشکی معاینه شود.  

بین دو تا چهار درصد که میزان شیوع بالایی است. مسئله مهم این است که  تنبلی چشم یک اختلال گسترده است که علل مختلفی دارد و ممکن است در اثر انحراف، عیوب انکساری یا یک مسئله ساختاری مثل کاتاراکت مادرزادی یا افتادگی پلک بوجود آید. به علت همین شیوع بالا است که غربالگری کشوری انجام می شود. 

توصیه اکید ما انجام معاینات منظم چشم برای کودک توسط جراح و متخصص چشم پزشکی است. این معاینات رکن اساسی برای تشخیص به موقع و درمان بیماری های چشم در کودکان است. درصد بالایی از بیماری های چشم قابل درمان هستند به شرط آن که به موقع تشخیص داده شوند.