دریافت فیلم
جشنواره ابن‌سينا هرساله به‌منظور پاسداشت اساتيد، محققين و پژوهشگران در حوزه آموزش و پژوهش، در نيمه بهمن‌ماه و به نشانه سالروز تأسيس دانشكده پزشكي (15 بهمن سال 1313) در تالار ابن‌سيناي دانشكده پزشكي برگزار مي‌شود.
با آقای دكتر محمد عبداللهی كه در حيطه مقاله برتر برگزیده‌شده است گفت‌وگو كرده‌ايم كه در ادامه مي‌خوانيد.

باسلام و تبريك براي برگزيده شدنتان در هفدهمین جشنواره ابن‌سينا، لطفاً خودتان را معرفي كنيد؟
محمد عبداللهی استاد گروه سم‌شناسی و داروشناسی دانشکده داروسازی دانشگاه هستم.

موضوع مقاله برگزیده‌ی شما چیست، لطفاً خلاصه‌ای از آن را توضیح دهید؟
این مقاله نتیجه مطالعات بیست‌ساله تیم تحقیقاتی بنده است که هنوز هم ادامه دارد. در این مقاله آثار سمی مزمن و عوارض دیررس تماس با ترکیبات شیمیایی قابل‌مصرف به‌عنوان سموم آفت‌کش بررسی‌شده است. علم سم‌شناسی یک علم گسترده و بین‌رشته‌ای مؤثر دنیای امروز است و از شیمی تا پزشکی را دربرمی گیرد. در این مقاله به عوارض سمی این دسته از ترکیبات به‌عنوان یک دسته از سمومی که در محیط و چرخه غذایی وجود دارند پرداخته‌شده و ارتباط آن با شیوع بیماری‌های مزمن که ممکن است به‌راحتی توسط تیم پزشکی تشخیص داده نشود بیان‌شده است.
همان‌طور که می‌دانید سمیت به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود. در سمیت نوع حاد معمولاً مشخص می‌شود که با کدام سم مسمومیت ایجادشده اما در سمیت مزمن مسئله به‌سختی قابل‌تشخیص است. می‌توان گفت که اندام‌های اصلی همانند سیستم اعصاب مرکزی و محیطی، غدد، گوارش، پوست و تولیدمثل بیشتر تحت تأثیر این سموم قرار می‌گیرند و بیماری‌هایی همانند سرطان‌ها، پارکینسون، آلزایمر، عدم توانایی عضلانی و. قابل اشاره هستند.

با توجه به اینکه مقاله شما به علت تعداد استناد بالا انتخاب‌شده ازنظر جنابعالی چه عواملی اختصاصاً برای مقاله شما و عموماً برای دیگر مقالات برای استناد بیشتر مطرح می‌باشد؟
موضوع مقاله باید کاربردی باشد و مشکل جامعه را مشخص کند راه‌حل ارائه دهد و حیطه کارهای آینده را مشخص کند. موضوعات کاربردی الزاماً محدود به مشکلات یک کشور نیستند بلکه طیف وسیعی از جهان را می‌توانند در برگیرند. این‌گونه موضوعات داغ اگر به‌صورت مقاله درآید معمولاً مورد استنادات فراوانی قرار می‌گیرد. مقاله‌ی منتشرشده طی دو سال و چند ماه بیشتر از 110 بار استناد داشته است. از همان ابتدا که این مقاله آنلاین شد متوجه شدیم علاقه‌مندان بسیاری پیداکرده و بیشترین خواننده را در سایت مجله به خود اختصاص داده و در حال حاضر نیز به‌عنوان مقاله پر استناد ISI لیست شده است.

اگر استنادات را به‌عنوان یک شاخص کیفی چاپ مقاله در نظر بگیریم، شما چه پیشنهادی برای بالا بردن کیفیت یک مقاله برای این شاخص دارید؟
نوشتن مقاله معمولاً پایان یک پژوهش در نظر گرفته می‌شود ولیکن اگر یک موضوع و خط پژوهشی دنبال شود خواهیم دید که هر مقاله شروعی برای کار بیشتر و جدیدتر خواهد بود. اگر شروع به تحقیقات بکنید متوجه می‌شوید که شما نفر اول نیستید ولی اگر در مسیر مشخصی حرکت کنید به‌مرورزمان تبدیل به فردی صاحب‌نظر در همان مسیر علمی می‌شوید. معمولاً محققینی که در مسیر خاصی حرکت می‌کنند مقالات پر استناد دارند؛ بنابراین اولاً خود شخص در تکمیل کارهای قبلی خود حرکت می‌کند و نهایتاً به مطالبی می‌رسد که مورداستفاده جهانی قرار می‌گیرد و دیگران نیز از آن استفاده می‌کنند و آن تیم را به‌عنوان تیم صاحب‌نظر می‌شناسند و از آن مقاله بیشتر استفاده می‌شود. بدین‌صورت در مسیر مرجعیت علمی نیز حرکت شده است. به نظر بنده استفاده از میزان استنادات برای کیفیت مقالات ملاک بسیار خوبی است اما نمی‌شود الزاماً با داشتن یک مقاله پر استناد ارزیابی کلی در مورد تیم نویسندگان داشت. بلکه باید به مجموعه مقالات افراد توجه کرد که معمولاً باهم رشد می‌کنند و لذا همان ملاک اچ ایندکس مطرح می‌شود. البته در دو سال اخیر ملاک جدیدی به نام آی تن ایندکس معرفی‌شده که نشانگر عملکرد ده‌ساله‌ی یک فرد است که می‌توان مشخص کرد تحقیقاتی که در آن مسیر انجام می‌شود چقدر در دنیا مورد اهمیت و استفاده قرارگرفته است.
ما برای تولید علم چندراه داریم یا باید با تولید مقاله با دنیا حرف بزنیم یا اینکه موضوعی را اختراع کنیم و به دنبال خریدار باشیم تا اختراع را بفروشیم و به مرحله تولید برسیم. مقالات با استناد بالا مورداستفاده تیم‌های تحقیقاتی و تولیدکننده‌هایی که در تشخیص و درمان بیماری‌ها فعال هستند قرار خواهد گرفت. متخصصین سیستم گوارش، بیماری‌های غدد و سیستم اعصاب و تولیدمثل می‌توانند این ارتباطات را به‌عنوان یکی از عوامل بیماری‌زا در تشخیص و درمان بیماران مراجعه‌کننده در نظر بگیرند.
به‌عنوان‌مثال، اگر سؤال این باشد که آیا ارتباطی میان آلودگی هوا یا محیط‌زیست با شیوع بیماری‌ها وجود دارد؟ محققین باید در آن صورت مطالعاتی انجام دهند و رابطه‌ی تماس با هرگونه سموم موجود در محیط از دارو تا ماده‌ی شیمیایی یا غیر شیمیایی را در بروز و شیوع بیماری‌ها بررسی کنند.

به‌عنوان پژوهشگر برگزیده چه انتظاری از دانشگاه دارید تا بستر مناسب‌تری فراهم شود تا محققان تحقیقات خود را به نحو احسن انجام دهند؟
همان‌گونه که علم در حال تغییر است نحوه فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی نیز در حال تغییر هستند. باید مراکزی داشته باشیم که نتایج فرآیندهای پژوهشی و آموزشی را دنبال کنند. دانشگاه می‌تواند از ابزارهای جدید علم‌سنجی استفاده کرده و محققین خود را آگاه کند که هرکدام در چه وضعیتی قرار دارند. شاید این مسئله کمک کند محقق خط تحقیقاتی خود را تغییر دهد. دانشگاه می‌تواند از حاصل تولیدات علمی محققین خود استفاده‌های بهتری کند. نمی‌شود انتظار داشت همه محققین برای دنبال کردن نتایج پژوهشی مستقیماً وارد بازار خارج از دانشگاه شوند چون در آن صورت ممکن است حضورشان در دانشگاه کم‌رنگ شده و بهره کامل به دانشجویان نرسد؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنم دانشگاه دفتر ارزیابی تولیدات علمی و به ثمر رساندن نتایج پژوهش‌ها راه‌اندازی کند که کارکنان آن الزاماً هم از تیم هیات علمی نباشند. این افراد باید موضوعات را بگیرند و کاربرد آن در جامعه پیدا کنند و مورداستفاده عموم قرار دهند. این موضوع همان مسئله ترجمان دانش است که لازم است خیلی قوی‌تر در دانشگاه دنبال شود. نوآوری در سیستم آموزش و پژوهش اولویت دانشگاه‌ها باید باشد. اگر نوآوری‌های آموزش و پژوهش موردتوجه مدیران دانشگاه قرار گیرد می‌توان آینده بسیار بهتری را برای همه دانشگاه‌های کشور پیش‌بینی کرد.

 خبر: مقدم
عکس: مهدی کیهان