نخستین ها/ دکتر هوشنگ نظامی، استاد و مسئول کرسی فارماکولوژی و فارماکودینامی

روابط عمومي دانشگاه در نظر دارد با هدف آشنايي بيشتر دانشگاهيان به خصوص دانشجويان گرامي با اساتيدي كه نقش برجسته اي در شكل گيري دپارتمانها و مجموعه هاي ارزشمند دانشگاه داشته اند، ستوني را تحت عنوان "نخستين ها" به اين امر اختصاص دهد. كتاب ارزشمند نخستين ها اثر استاد فقيد دكتر شمس شريعت تربقان در شروع منبع اوليه اين ستون خواهد بود ولي در ادامه به آن محدود نبوده و خوانندگان گرامي مي توانند شخصيت هاي برجسته مد نظر خود را به همراه معرفي زندگينامه و معرفي خدمات و آثار ايشان پيشنهاد دهند. هدف ديگر اين ستون ايجاد تعاملي دو سويه با خانواده بزرگ دانشگاه در درجه اول و تمامي ايرانيان در درجه بعد در جهت گردآوري آثار، اسناد، خاطرات و خدمات اين بزرگان است.

دكتر هوشنگ نظامي به سال 1291 شمسي در تهران متولد شد. تحصيلات ابتدايي و سال اول و دوم متوسطه را در دبيرستان سن لويي و سال سوم را در دبيرستان تدين و دوره دوم دبيرستان را در دبيرستان ثروت به پايان رساند.
در سال 1312 شمسي به اروپا اعزام شد و در دانشكده داروسازي پاريس مشغول به تحصيل شد. در كنار تحصيل در داروخانه لزور پاريس و در كارخانه و آزمايشگاه هاي داروسازي و ميكروب شناسي و شيميايي كواپراسيون فارماسوتيك فرانسه و در آزمايشگاه شيمي بيولوژي مدرسه پلي تكنيك پاريس به كارآموزي پرداخت. از سال 1936 تا 1940(1319-1315شمسي) دانشجو و دستيار پروفسور ماسكره در بيمارستان لاري بوآزيروسن آنتوان بود.
دكتر نظامي پايان نامه خود را در باب (ترياك ايران) تحت نظر پروفسور ماسكره تدوين كرد و از تصويب گذراند و به دريافت دانشنامه داروسازي پاريس نايل آمد.
وي در سال 1940 ميلادي (1319 شمسي) به ايران بازگشت و در سازمان نوين دانشكده استادي كرسي داروشناسي دانشكده هاي پزشكي و داروسازي به ايشان محول شد. در سال 1320 در تشكيلات جديد دانشكده پزشكي و داروسازي دانشگاه تهران و با حكم پروفسور ابرلن رياست دانشكده پزشكي به عنوان استاد كرسي فارماكولوژي دانشكده هاي داروسازي و پزشكي برگزيده شد.  به سال 1328 از طرف دانشكده براي مطالعات علمي به فرانسه اعزام شد و مدت دو سال در قسمتهاي زير كار كرد:
دوره هاي فارماكودينامي- فارماكوتكنيك و آزمايشگاه كنترل داروهاي فرانسه را طي كرده و گواهي نامه دريافت داشت. 6 ماه با پروفسور هازارد استاد كرسي فارماكولوژي و فارماكودينامي دانشكده پزشكي پاريس همكاري كرده و به تهيه اجسام جديدي موفق شد و مقالاتي به معيت استاد مذكور در مجلات علمي فرانسه در باب تهيه و اثرات اجسام مذكور منتشر ساخت. وي در طرز كنترل داروها با روشهاي جديد نيز مطالعه كرد و با همكاري پروفسور دوفانژ رييس آزمايشگاه كنترل داروها مقاله اي در باب راه جديد اندازه گيري استانيليد به شكل تري برموانيلين در انال فارماسوتيك فرانسه انتشار داد. در 12ژوئيه 1951 (1330 شمسي) به دريافت عنوان پروفسور شارژه دو كنفرانس از دانشكده داروسازي پاريس نايل شد.
دكتر نظامي چهار روز پس از فوت پدر به ايران آمد و عهده دار مسئوليت اداره داروخانه نظامي شد. در آن سالها، دكتر نظامي با به وجود آمدن نظم و آرامش نسبي در وضعيت دارو و داروسازي در كشور، علاوه بر اشتغال به تدريس در دانشگاه، به تحقيق و توليد داروهايي در داروخانه خود مي پرداخت. وسايل و امكانات مختلف انواع داروها و در فرمولها و فرمهاي مختلف كه تاكنون به جاي مانده است به استاد و داروخانه وي امكان توليد داروهاي ويژه اي چون حب ترك ترياك و يا اكسير ادهم را داده بود.
خانواده نظامي از نخستين خانواده هاي پيشرو داروسازي در ايران بوده است. دكتر زرين دخت شرقي همسر استاد نظامي بوده و خانواده وي نيز مانند خانواده نظامي از دير باز از پيشروان داروسازي در ايران بوده اند. همسر استاد نظامي با تلاش و كوشش در نگهداري و محافظت از اكثر قريب به اتفاق اشياء دواخانه نظامي در جاودانگي اين سمبل ملي نقش بزرگي ايفا كرده اند.

دكتر نظامي در سال هاي متمادي خدمت سمتهاي زير را بر عهده داشته  است:
- رييس اداره دارويي وزارت بهداري
- بازرس دارويي بيمارستان هاي دانشكده پزشكي
- رييس سنديكاي داروسازان ايران
- عضو شوراي عالي بهداشت شهر تهران
 
تاريخچه داروخانه نظامي
دواخانه نظامي كه كهن‌ترين داروخانه ايران است. در حدود سال‌هاي ۱۲۳۹-۱۲۳۳ شمسي توسط ارتش ايران طي حراجي كه در اتريش انجام شده بود خريداري شد و تصدي آن به هادي خان سرتيپ سپرده شد. تمامي تجهيزات و لوازم دواخانه از اتريش خريداري شده و وارد ايران شده بود. اين داروخانه در خيابان اميركبير (چراغ برق سابق) بود. حدود ۳۰ سال بعد، پس از درگذشت هادي خان، خواهرزاده وي عبدالحسين خان نظامي كه تحصيلات خود را در رشته داروسازي در دارالفنون به پايان رسانده بود، مسئوليت داروخانه را بر عهده گرفت. چندي بعد، هنگامي كه دولت ايران براي پرداخت حقوق كاركنانش بودجه‌اي نداشت، اين داروخانه در ازاي طلب دكتر عبدالحسين خان از طرف ارتش ايران به وي واگذار شد. اسناد و مكاتبات در ارتباط با طلب وي از وزارت جنگ در اين موزه نگهداري مي‌شود. همچنين دفاتر منظم دواخانه نيز كه در آن تاريخ نسخه، نام طبيب، نام بيمار، تركيب داروها، مواد، مقدار و قيمت همه آن‌ها ثبت شده نيز موجود است. اين داروخانه اولين و تنها داروخانه‌اي بود كه تمام احتياجات ارتش ايران را تأمين مي‌كرد. در سال ۱۳۶۷ دواخانه نظامي پس از درگذشت عبدالحسين خان نظامي تعطيل شد. دكتر امير هوشنگ نظامي آخرين وارث اين داروخانه بود كه پس از درگذشت وي، اين داروخانه در سال ۱۳۷۱ به دانشكده داروسازي دانشگاه تهران منتقل شد. در سال ۱۳۸۱ با تلاش و پيگيري دكتر زرين‌دخت شرقي، همسر امير هوشنگ نظامي، اين داروخانه همراه با تجهيزات و با تمامي اسناد و مدارك، عكس‌ها، نامه‌ها و تجهيزات ساخت قرص و حب كليشه‌هاي بروشور مربوطه به موزه ملي تاريخ علوم پزشكي ايران اهدا شد و  با استفاده از عكس‌هاي قديمي و قطعات به‌جاي ‌مانده و هزينه شخصي زرين‌دخت شرقي به صورت اصلي خود بازسازي شد.
اين داروخانه پس از بازسازي در ۱۲ شهريور ۱۳۸۲ در محل موزه علوم پزشكي دانشگاه تهران افتتاح شد./ق

كليپ تاريخچه داروخانه نظامي

چنانچه خوانندگان گرامي از اين استاد خاطرات، اسناد، تصاوير و يا اطلاعات ديگري در اختيار دارند در صورت امكان آن را در اختيار واحد روابط عمومي دانشگاه به آدرس Nokhostinha@tum.ac.ir و يا آدرس پستي: بلوار كشاورز – خيابان فلسطين- خيابان دمشق- پلاك 21– طبقه اول- روابط عمومي دانشگاه علوم پزشكي تهران ارسال فرمايند.

برگرفته از كتاب نخستين ها نوشته استاد فقيد دكتر شمس شريعت تربقان
تنظيم : محبوبه بهلولي