دکتر عباس صالحی عمران: پیشگیری و بهداشت قبل از بیماری و همچنین درمان، دو طیف اساسی سلامت هستند

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مجموعه مصاحبه با فرزانگان، به‌منظور معرفی توانمندی‌ها و دستاوردهای گروه‌های مختلف آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران و تبیین افق پیش‌روی آن، در روابط عمومی دانشگاه در حال انجام است. به این منظور با دکتر عباس صالحی عمرانی عضو هیئت‌علمی گروه جراحی دانشگاه گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید. 

دکتر عباس صالحی عمران دانشیار جراحی قلب و عروق مرکز قلب تهران با اشاره به اینکه در طی سال‌های متمادی که به‌عنوان جراح قلب مشغول ارائه خدمت بوده‌ام توفیق این را داشتم که در این مدت هم مسئول آموزش رزیدنت‌ها باشم؛ گفت: تمام سعی ما این است که رزیدنت‌های خوبی را پرورش دهیم. هرکدام از این عزیزان در مراکز درمانی مشغول خدمت به مردم هستند که البته جراحان قلب خیلی خوبی در سطح ملی و بین‌المللی‌اند. 

وی با بین اینکه سلامت دو تا طیف اساسی دارد؛ پیشگیری و بهداشت قبل از بیماری و دیگری درمان است؛ یادآور شد: حوزه‌ی جراحی قلب بیشتر مربوط به درمان است تا پیشگیری. کاری که در جراحی قلب و درمان انجام می‌دهیم اینکه به بیمار حتماً توضیح می‌دهیم که چگونه می‌تواند از این بیماری‌ها تا حدودی جلوگیری کند. یک سری فاکتورها قابل پیشگیری است و اما یک سری از ریسک فاکتورها هستند که قابل پیشگیری نیستند نقش ما به‌عنوان جراح قلب در درجه‌ی اول این است که بیمارانی که به این بیماری دچار شده‌اند و نیاز به جراحی قلب دارند را درمان کنیم و سعی کنیم بازهم بعد از عمل هم به آنها دستوراتی بدهیم و توصیه‌هایی را داشته باشیم، این عمل‌ها ممکن است که برای بیمار ثمربخش باشد.

وی افزود: به بیماران آموزش می‌دهیم که سعی کنند بیمار نشوند و از عملی که کرده‌اند مراقبت کنند و همین‌طور در طیف وسیع‌تر در جامعه هر جا از دستمان بربیاید چیزهایی که فکر می‌کنیم منجر به بیماری قلبی می‌شود و خدایی نکرده به جراحی قلب توصیه می‌کنیم که از این موارد پرهیز کنند. 

دکتر صالحی عمران یادآور شد: از لحاظ استانداردهای جهانی ما چیزی کم نداریم و از لحاظ تبحر جراحان خارجی بدون اغراق می‌توانم به‌صراحت بگویم که در خیلی از قسمت‌ها تبحرمان بیشتر از آنها نباشد کمتر از آن‌ها نیست؛ چرا که ما در تربیت رزیدنت همیشه سعی می‌کنیم تجربه و آموزش‌های درستی را ارائه دهیم و موضوع مهم دیگر اینکه تعداد بیمارانی که ما داریم خیلی زیاد است، جراحان ما به‌مراتب در بعضی از قسمت‌ها قوی‌تر از جراح هان کشورهای دیگر هستند. 

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه تصریح کرد: یک سری بیماری‌های دریچه‌ای در ایران داریم که شاید در غرب خیلی کمتر باشد بیماری‌های رماتیسمال (بیماری‌های رماتیسمال دریچه آئورت و دریچه میترال) می‌گویند. خیلی از مردم می‌دانند که مثلاً در بچگی روماتیسم قلبی گرفته‌اند این موارد می‌تواند در درازمدت و بزرگسالی عوارضی مثل تنگی دریچه‌ها، گشادی دریچه‌ها و ... را ایجاد کند. به‌خاطر اینکه در کشور بیماری روماتیسمال داریم، بیماری دریچه‌ای زیاد عمل می‌کنیم و اما در کشورهای غربی از جمله؛ آمریکا و کانادا تقریباً از این موارد بیماری دریچه‌ای و رماتیسمال را به‌ندرت می‌بینید؛ بنابراین تبحر ما در قسمت تعویض دریچه‌ها به‌مراتب بهتر و بیشتر است.

دکتر صالحی عمران گفت: همه افراد دوست دارند که با کمترین تهاجم به بدنشان این‌گونه جراحی‌ها انجام شود و به این سمت برویم که بدون بازکردن سینه، تعویض دریچه آئورت انجام شود به طور نمونه؛ تعویض دریچه میترال و ... منتها تا الان در دنیا دریچه‌ی آئورت این کار موفق‌تر بوده و از طریق رگ، دریچه‌ها دریچه آئورت عوض می‌شود به‌خصوص در افرادی که تنگی شدید دریچه آئورت دارند و این کار در ایران هم انجام می‌شود. جایگاه خوبی در دنیا داریم و در کشورمان از لحاظ تکنولوژی از بقیه کشورها عقب نیستیم.  

وی در ادامه با اشاره به چالش‌های جراحی قلب ادامه داد: جراحی قلب متأسفانه یک سری مشکلات در طیف وسیع و سطح جهانی دارد و اما چالش‌هایی در سطح ایران داریم. در سطح جهانی کلاً به این سمت حرکت می‌شود که برای بیمار در صورت امکان کمتر عمل تهاجمی صورت بگیرد بنابراین اگر شما به یک بیماری بگویید که درمورد جراحی قلب بخواهد در داخل قلبش فنر گذاشته شود بدون اینکه سینه‌اش باز شود این امر اتفاق می‌افتد خوب خودبه‌خود تمایل آدمی به این سمت است که بدون جراحی باز انجام شود و این کار صورت بگیرد؛ بنابراین در مورد جراحی قلب کم‌کم دنیا به این سمت می‌رود که با کارهای کمتر تهاجمی این عمل انجام شود.

دکتر صالحی عمران با بیان اینکه کار جراحی قلب یک کار تیم ورک است؛ گفت: با کمک متخصصین قلب، بیهوشی و جراحی انجام می‌شود و البته این یک چلنج است؛ بنابراین افراد کمتری به سمت جراحی قلب می‌روند یعنی رزیدنت‌های کمتری تمایل دارند که آموزش جراحی قلب را بگذرانند.

برای اینکه یک کار کمتر تهاجمی انجام شود فرض کنید به طور نمونه تعویض دریچه آئورت از طریق رگ انجام شود بعضی وقت‌ها مثل هر کار دیگری ممکن است عارضه داشته باشد و کامپلیکیشن بدهد و لازمه‌اش این است که یک جراح متبحری بتواند این عمل را جمع‌وجور کند.

در مورد وضعیت کشور ما ممکن است مقداری این مشکل فراتر باشد یعنی در واقع بعد از نسل ما تمایل به سمت رشته جراحی قلب خیلی کم شده البته چندین علت دارد یکی از علت‌های آن این است که رشته‌ی فوق‌العاده پراسترسی است و اما مسئله‌ی دوم مقایسه‌ی این رشته با رشته‌های دیگر از لحاظ مالی است، فرض کنید؛ یک جراح عمومی که می‌خواهد رشته جراحی قلب را انتخاب کند بااین‌همه استرس در سن سی و هفت و هشت‌سالگی ممکن است بخواهد جراح قلب شود و بااین‌همه مشکلات وقتی مقایسه می‌کند با رشته‌های دیگر گروه جراحی که چقدر راحت‌تر کار می‌کند و کمتر هم استرس دارد بنابراین تمایلی به سمت جراحی قلب متأسفانه خیلی کم شده است. 

کمتر رشته‌ای در جراحی می‌بینید که آن‌قدر به کار تیمی بستگی دارد، وقتی که یک بیمار جراحی قلب می‌شود حداقل هفت و هشت نفر درگیر هستند و تازه وقتی که بیمار همه‌ی کارش انجام و منتقل به آی‌سی‌یو و پست آی‌سی‌یو می‌شود پرستاران ورزیده‌ای که حداقل سه و چهار سال و در همین قسمت کارکرده‌اند باید از بیمار مراقبت کنند، عوامل بسیار زیادی دخیل هستند تا در نهایت بیمار باحال خوب از بیمارستان مرخص شود. 

این عضو هیئت‌علمی برجسته دانشگاه خاطرنشان کرد: در قسمت آموزش هر کاری که از دستم بربیاید را انجام می‌دهم که یک جراح قلب در آینده بتواند به‌درستی به مردم خدمت کند. همیشه به رزیدنت‌ها می‌گویم که باید طوری کار کنیم که بیمار احساس آرامش کند لازمه این کار این است که بسیار ورزیده باشیم، بسیار سریع بتوانیم تصمیم درست بگیریم و به‌خوبی عمل کنیم مردم به ما نیاز دارند. همان‌طور که ما یک مجموعه‌ایم و ما به مردم نیاز داریم مردم هم به ما نیاز دارند بنابراین من در وظیفه‌ی اجرایی خودم به‌عنوان مسئول آموزش رزیدنت‌ها در این سال‌ها همیشه طوری کار کردم که ان‌شاءالله رزیدنت‌هایی که آموزش می‌بینند بتوانند به نحو احسن کارشان را انجام دهند.

وی یادآور شد: در اخلاق در درجه اول سعی کردم خودم الگو باشم، اخلاق را مدنظر داشته باشند و بعد التیامی برای زخم بیماران باشند. اگر خدا توفیق بدهد در هر قسمتی که مشغول باشم دوست دارم آن بخش بهترین بخش ممکن باشد و بهترین سرویس را به بیماران ارائه دهد و در نهایت جراح‌های قلب خوبی را تربیت کنیم. 

دکتر صالحی عمران خاطرنشان کرد: بیمارستان مرکز قلب یک بیمارستانی با تعداد بیماران خیلی زیاد است. وقتی در امریکا و کانادا بودم به اتندها می‌گفتم که در یک ماه بین شصت تا هشتاد تا عمل می‌کردم شاید تصور این برای آن‌ها خیلی سخت بود چرا که یک اتند و جراح قلب در آنجا حداکثر در یک ماه بیست تا عمل می‌کند شاید هم کمتر.

به‌شخصه بیش از ده‌هزار تا به امروز عمل قلب انجام داده‌ام و در طی سالیان سال مقالات بسیار ارزنده‌ای از دل این عمل‌ها به نگارش درآمده است که در حجم خیلی وسیع این مقالات ارزش بیشتری پیدا می‌کند.

این جراح قلب متذکر شد: یک سری کیس ریپورد انجام دادیم و در این سال‌ها ما کیس‌هایی که داشتیم منحصربه‌فردی بوده‌اند که شاید در خیلی از جاها کمتر دیده شده بنابراین به خیلی از این مقالات استنادهای خیلی وسیع شده است. خدا را شکر مقالاتی بوده که با کمک رزیدنت‌ها و اتندها بسیار مقالات معتبری است و ما هرجا می‌رویم به این مقالات استناد می‌شود.

در امر پزشکی یک سری فاکتورهایی است که باید حتماً در نظر گرفته باشیم از دید من کار بیمار یک کار علمی است بنابراین شما چیزی که می‌خواهید به بیمار ارائه دهید باید خوب باشد و در نهایت عمل درستی را به سرانجام برسانید. 

دکتر صالحی عمران یادآور شد: در مرکز قلب و یا هرجایی که کار می‌کنم به‌عنوان «دکتر مهربان معروف» هستم، هیچ‌وقت در زندگی فکر نکردم که باید برای این بیمار آن چیزی که خودم نیستم را ارائه دهم همیشه خودم بودم. به رزیدنت‌ها می‌گویم که فرض کنید امروز در درمانگاه سی تا بیمار داریم با بیمار آخری که به ما مراجعه می‌کند همان قدر شوخی کنید و مهربان باشید که با بیمار اول بودید. بیمار خودش به‌خاطر درد و بیماری که دارد ناراحت است طوری برخورد کنید که به شما اعتماد کند. در مورد بیماران هم می‌گویم شما در درجه‌ی اول باید به جراحتان از لحاظ اخلاقی و کاری و بعد به بیمارستان اعتماد کنید بنابراین اخلاق در کار ما خیلی مهم است. باید به بیمار آرامش دهیم. 

همیشه به رزیدنت‌هایم می‌گویم در برخورد با بیمار فکر کنید که نزدیکان خودتان هستند و بیماران بسیار نیازمند به خدمات ما هستند و نیاز به علم شما دارند.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه تصریح کرد: در حوزه‌ی کاری عمل جراحی بهتر است که جراح احساسی باشد و تلفیقی از احساس، کار و عمل داشته باشد؛ اگر فقط شما از لحاظ احساسی بسیار قوی باشید ممکن است نتوانیم کار خیلی خوبی ارائه دهید. برای اینکه ممکن است برای بیمار در حین عمل هر اتفاقی بیفتد باید توانمند باشید. 

به رزیدنت‌هایم می‌گویم که در جراحی قلب؛ سرعت دقت اخلاق حاصل‌ضربش مهم است یعنی شما هم باید سریع تصمیم بگیری و عمل کنی و دقت خیلی بالا هم داشته باشی و با کوچک‌ترین چیزی که اتفاق می‌افتد ممکن است جون بیمار از دست برود و در نهایت اخلاق پزشکی را رعایت کنیم.  

وی با اشاره به اینکه بعد از جراحی قلب عارضه خیلی شایع و مهم برای بیماران افسردگی بعد از عمل جراحی است؛ گفت: چرا که یک احساس عامیانه‌ای در بعضی مردم وجود دارد که به‌اصطلاح فکر می‌کنند که بیماری که جراح قلب می‌شود دیگر نمی‌تواند کارایی قبل را داشته باشد.

لازمه‌ی رشته و کار ما این است که بیمار را آماده برای چنین فرایند و عملی کنیم و به آن توضیح کامل داده شود که ممکن است حالت‌های شبیه افسردگی داشته باشی اما معمولاً این موارد گذرا است و حدود دو ماه طول می‌کشد و بعدش به حالت قبل برمی‌گردی و اما از عوارض شایع دیگر بعد از عمل بی‌خوابی است و ممکن است که اخلاقشان هم تند شود و یا زودرنج شوند اینها از موارد شایع بعد از عمل جراحی است که برطرف می‌شود.  

دکتر صالحی عمران با بیان اینکه این رشته، رشته‌ی مظلوم و پر استرسی است؛ گفت: ما خیلی از به درد خانه و زندگی خودمان نمی‌خوریم. یک جراح قلب تمام عمر و وقتش صرف بیمار می‌شود. 

به دست‌اندرکاران توصیه می‌کنم که این رشته در آینده نیاز به کمک دارد چرا که تعداد رزیدنت‌های این رشته کم شده است. کارهای تشویقی که عامل ترغیب رزیدنت‌ها است را ایجاد کنند تا ما بتوانیم این رشته را سرپا نگه داریم. جمعیت کشور زیاد است و نیاز به جراح قلب تربیت شده جدید داریم. نسلی که بعد از ما میان باید نسلی باشد که بتواند از پس این کارا بربیاید و مطمئنم باتوجه‌به افراد باهوش و قوی که داریم اگر بتوانیم این سیستم را برای آن‌ها آماده کنیم ما «بهترین جراحان قلب دنیا» را می‌توانیم پرورش دهیم.