دکتر خلج: هرگز از انتخابم پشیمان نیستم

دریافت فیلم مصاحبه
دکتر خلج مرد خودساخته‌ای که باتحمل سختی بسیار و در شرایطی که مسئولیت خانواده را بر عهده داشت از ادامه تحصیل بازنایستاد و دوران آموزشی خود را با موفقیت پشت سر گذاشت.
باوجود درخواست همکاری که از دانشگاه فیلادلفیا امریکا داشت به دلیل عشق خدمت به وطن، به کشور بازگشت و با بازنگری دروس داروسازی، نقش مهمی در اعتلای این رشته ایفا کرد. ایشان رشته داروسازی هسته‌ای را برای نخستین بار راه‌اندازی و دانش‌آموختگانی را تربیت کرد که اکنون سبب خودکفایی ایران در تولید رادیو داروها شدند.
دکتر حمید اکبری قائم‌مقام معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و  دکتر  امیر فرخیان شاگردان دو نسل متفاوت استاد خلج که در این گفتگو همراهمان هستند؛ معتقدند گذر عمر کوچک‌ترین تغییری در جذابیت تدریس ایشان نگذاشته و همچنان دانشجویان با شور و علاقه بسیار پای درس استاد علم و اخلاق خود می‌نشینند.

لطفاً خود را معرفی کنید و بفرمایید در چه سالی و کجا متولد شدید و تحصیلات دوران ابتدایی و دبیرستان را کجا و چگونه گذراندید؟
در سال 1323 در  تهران و در خیابان خراسان، از محله‌های جنوبی تهران، متولد شدم. تحصیلات ابتدایی را در دبستان سلمان واقع در خیابان 17 شهریور (شهباز جنوبی سابق) سپری کردم و دوران دبیرستان را در رشته ریاضی در مدرسه امیرکبیر به‌پایان رساندم.  پس از پایان تحصیلات به دلیل فوت پدرم مجبور به ترک تحصیل و انجام کار شدم؛ ولی یک سال بعد در کنکور شرکت کردم. در آن زمان آزمون کنکور در دو مرحله برگزار می‌شد. مرحله اول به‌صورت آزمون عمومی بود و هرکه در این آزمون حدنصاب نمره را به‌دست می‌آورد می‌توانست در آزمون ورودی دانشکده‌های مختلف شرکت کند. در آن سال در رشته داروسازی و شیمی قبول شدم و با توجه به علاقه‌ای که به رشته داروسازی داشتم این رشته را برای ادامه تحصیل انتخاب کردم. در طول دوران تحصیل به دلیل اینکه مسئولیت خانواده را بر عهده داشتم چند شب در هفته در بهداری وزارت آب و برق آن زمان به عنوان داروساز  شیفت شب‌کار می‌کردم. در طول روز نیز به تحصیل می‌پرداختم و با این وجود از معدود دانشجویانی بودم که در طول تحصیل از هیچ درسی تجدید نشدم و از همه درس‌ها قبول شدم. پس از پایان تحصیل به خدمت وظیفه رفتم، 6 ماه دوره آموزشی و 2 سال خدمت وظیفه را انجام دادم. در سال 50 با پایان خدمت وظیفه برای ادامه تحصیل از دانشگاه فیلادلفیا امریکا پذیرش گرفتم و با مختصر پس‌انداز دوره دانشجویی به امریکا رفتم و 6 ماه اول تحصیلم را با این پس‌انداز سپری کردم. پس‌ازآن به دلیل فعالیتی که داشتم موفق به دریافت بورسیه آموزشی شدم و 2 سال به‌عنوان دستیار آموزشی در حل تمرین و کلاس‌های کمک‌درسی با اساتید همکاری می‌کردم. سپس بورسیه تحقیقاتی شدم و به‌عنوان دستیار تحقیقاتی، به اساتید کمک می‌کردم. در سال 53 مدرک کارشناسی  ارشد رشته شیمی دارویی را گرفتم و در سال 1355 نیز موفق به دریافت مدرک دکتری این رشته ‌ شدم و به ایران بازگشتم و از همان سال در دانشگاه تهران و سپس دانشگاه علوم پزشکی تهران خدمت می‌کنم. در طول این مدت چندین فرصت مطالعاتی به‌عنوان Research Associate در آزمایشگاه‌های شیمی داروئی دانشگاه‌های پردو و فیلادلفیا آمریکا و دانشگاه‌های آلبرتا و مموریال کانادا را داشتم. در حاضر نیز استاد تمام‌وقت گروه شیمی دارویی، استاد وابسته گروه داروسازی هسته‌ای، عضو گروه علوم دارویی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی و نیز عضو گروه واژه‌گزینی فرهنگستان  زبان و ادبیات فارسی هستم.

از خانواده تان بگویید چند خواهر و بردار دارید؟
3 خواهر و 3 برادر داشتم که یکی از خواهران و 2 تا از بردارانم فوت کردند. تنها برادرم در حال حاضر متخصص جراحی فک و صورت است و در آلمان زندگی می‌کنند.
 
شما فرزند بزرگ خانواده بودید که مسئولیت خانواده را بر عهده گرفتید؟
خیر. ما 3 برادر بودیم که برادر بزرگم تشکیل خانواده داده بود برادر دیگرم نیز در آلمان مشغول تحصیل بود و من تنها پسر خانواده بودم که مسئولیت مادر و 2 خواهرم را بر عهده داشتم.

چه شد آمریکا را برای ادامه تحصیل انتخاب کردید؟
با بررسی‌هایی که انجام دادم این کشور از لحاظ پیشرفت‌های علمی و امکانات آموزشی و پژوهشی از سطح بالایی برخوردار بود. همچنین با توجه به تجربیات دوستانم که در این کشور تحصیل می‌کردند علاقه‌مند شدم که در آنجا به ادامه تحصیل بپردازم و هرگز  از این انتخابم پشیمان نیستم. دانشکده‌ای که در آن تحصیل کردم از اولین دانشکده‌های داروسازی شرق امریکا بود و بیش از 100 سال قدمت داشت و همچنین دوره دکتری داروسازی را برای نخستین بار ایجاد کرده بود.
   
چه عواملی باعث شد به ایران بازگردید؟
علاقه‌ای که به آموزش‌وپرورش و خدمت در وطن داشتم سبب شد به ایران بازگردم؛ حتی دانشکده محل تحصیلم 2 بار در سال‌های 53 و 69 برایم گرین‌کارت امریکا گرفت، ولی به دلیل اینکه مراجعه مجدد به امریکا نداشتم این کارت‌ها باطل شد.

در مورد حال و هوای آن موقع دانشگاه توضیح دهید؟ دوران دانشجویی شما چگونه بود؟
آن موقع تعداد اساتیدی که به معنای واقعی استاد باشند و خود را وقف آموزش‌وپرورش کنند بسیار کم بود. یکی از استادان برجسته‌مان دکتر لاله‌زاری بود که به قطع و یقین می‌توان گفت تحقیق و پژوهش را در دانشکده داروسازی بنیان‌گذاری کرد. حتی در امریکا نیز دکتر لاله‌زاری برای اساتید این کشور شناخته‌شده بودند. در آن زمان ما فقط یک دکتر لاله‌زاری داشتیم، ولی اکنون در این دانشگاه ده‌ها دکتر لاله‌زاری فعالیت دارند  و از لحاظ امکانات آموزشی و پژوهشی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران یکی از بهترین دانشکده‌های داروسازی در سطح دنیا است. در حال حاضر دانشگاه چه از لحاظ هیات علمی و چه از لحاظ امکانات آموزشی و تحقیقاتی با گذشته بسیار متفاوت شده است، در آن موقع سطح دانشکده داروسازی خیلی پایین‌تر از سایر دانشگاه‌های دنیا بود ولی اکنون یکی از بهترین‌های دنیاست.
   
در گذشته چندگروه داروسازی در دانشگاه وجود داشت؟
در گذشته فقط 5 گروه در دانشکده دارسازی وجود داشت (رشته‌های فارماکوگنوزی، شیمی دارویی، داروسازی، آب‌شناسی و مواد خوراکی و سم‌شناسی) ولی اکنون حدود 13 رشته در این دانشکده وجود دارد.

وقت خود را بیشتر صرف آموزش می‌کنید یا پژوهش؟
برای من هر دو مهم است. زیرا معتقدم آموزشگر خوب کسی است که بتواند به خوبی پژوهش کند و پژوهشگر خوب کسی است که در امر آموزش موفق باشد و بتوانند نتایج حاصل از تحقیقات خود را به خوبی به دیگران منتقل کند. باوجوداینکه حدود 39 سال از تدریس من در این دانشگاه می‌گذرد هنوز هم برای آموزش  زمان زیادی می‌گذارم و قبل از هر کلاسی که دارم حدود 2 الی 3 ساعت مطالعه می‌کنم. فکر می‌کنم استاد خوب کسی است که به‌روز باشد.


دکتر اکبری بفرمایید ویژگی کلاس‌های دکتر خلج چیست و معمولاً ایشان در کلاس‌هایشان چه اصولی را رعایت می‌کنند؟
ویژگی بارز دکتر خلج، استاد واقعی و به‌تمام‌معنا بودن ایشان است. برخی  اساتید از نظر آموزشی، برخی دیگر از لحاظ پژوهشی و نیز گروهی از لحاظ اخلاقی موفق و برترند. اما ایشان در همه این ابعاد برجسته‌اند و به‌طور کلی ایشان از مجموعه ویژگی‌هایی که می‌توان از یک استاد خوب و الگو انتظار داشت، برخوردارند. کلاس‌های استاد از معدود کلاس‌هایی است که همه دانشجویان در طول مدت کلاس با شور، علاقه و حوصله به‌طور کامل به سخنان ایشان گوش می‌دهند و از مطالب استاد سود می‌برند. دلیل این امر مشخص است. سوابق ارزشمند استاد، مطالعات بسیار ایشان، علاقه‌ای که به آموزش و مهارتی که در بیان مطالب به بهترین شکل دارند سبب شده کلاس‌های دکتر خلج از بی‌نظیرترین کلاس‌ها باشد. نکته دیگری که برایم بسیار حائز اهمیت است اینکه در مقایسه شرایط کنونی با 30 سال پیش، یعنی دوران دانشجویی بنده در این دانشگاه، شور اشتیاق دانشجویان به کلاس‌های ایشان و همچنین اشتیاق و علاقه استاد به کلاس‌ها کماکان ادامه دارد و به همان شیوه سابق است و برخلاف برخی از اساتید که افزایش سن و گذشت زمان سبب خستگی وکم انگیزه شدن آن‌ها می‌شود این دو عامل تأثیری بر علاقه و انگیزه استاد نگذاشته است و همچنان ایشان تدریس را به‌عنوان وظیفه اصلی خود در بعد آموزش می‌دانند و در آن بسیار حساس و دقیق‌اند. همچنین استاد در مورد حضور در کلاس، پاسخ‌گو بودن به دانشجویان و امتحانات بسیار دقیق هستند و این حساسیت و دقت ایشان سبب شده که مسئولین بخش‌های دیگر دانشکده، یکی از ملاک‌های ارزیابی دانشجویان را گذراندن دوره با استاد خلج بدانند.
 
منظورتان این است که دکتر خلج استاد سخت گیری است؟
خیر منظورم این است که همه مسئولان دانشکده می‌دانند کسی که درسی را با دکتر خلج گذرانده باشد و استاد به آن نمره قبولی داده باشد، آن فرد حداقل سواد و اطلاعات کافی برای تبدیل‌شدن به یک دکتر داروساز را دارد. به همین دلیل یکی از ملاک‌های ارزیابی دانشجویان در این دانشکده، نمره‌ای است که از درس استاد می‌گیرند. از لحاظ پژوهشی نیز دکتر خلج یکی از اساتید مطرح و شناخته‌شده نه در ایران، بلکه در دنیا هستند.
از لحاظ اخلاقی نیز استاد ممتازی هستند.  به‌طوری که از سال 1355 تا کنون هرکدام از دانشجویان و همکارانی که با ایشان برخورد داشته‌اند هیچ‌گاه استاد را از یاد نبرده‌اند و همیشه از ایشان به‌عنوان یکی از اساتید بارز و نمونه دانشکده یاد می‌کنند.

دکتر خلج در مورد رشته داروسازی هسته‌ای توضیح بفرمایید و اینکه چگونه این رشته راه‌اندازی شد و چه پیشرفت هایی کرده است؟
در دوران تحصیلم در امریکا، چند واحد درسی در ارتباط با داروسازی هسته‌ای همچون رادیو ایزوتوپ‌ها، رادیوکمیستری و رادیوفارماسی گذارندم. اساتیدم در این زمینه مانند دکتر چیس که از بنیان‌گذاران رادیوایمونواسی بود  و  دکتر رابینوویتز که بنیوسنتز کلسترول را در بدن از طریق نشانه‌گذاری استیل کوآنزیم A به اثبات رساند و به همین دلیل کاندید دریافت جایزه نوبل شده بود؛ بسیار مشهور و صاحب‌نام بودند و همین امر موجب علاقه‌مندیم  به این رشته شد. علاوه بر استفاده گسترده  از رادیو داروها در تشخیص و درمان بیماری‌ها، از این دانش  در داروسازی برای بررسی هر یک از فرآیندهای جذب، انتشار، متابولیسم و دفع داروها، در فارماکولوژی برای  بررسی  مکانیسم اثر  و اتصال داروها با گیرنده‌ها و تعیین تعداد گیرنده‌ها، در بیوشیمی برای تعیین روندهای بیوشیمیایی در بدن و در شیمی الی برای تعیین مکانیسم واکنش‌ها از ایزوتوپ‌ها استفاده می‌شود. زمانی که به ایران بازگشتم جای این رشته خالی بود و به همین دلیل به همراه مرحوم دکتر قنبرپور از اساتید گروه داروسازی که تز دوره دکتری ایشان نیز استفاده از رادیو ایزوتوپ‌ها بود و نیز با همکاری سازمانی  انرژی اتمی ایران (امکانات این رشته در دانشکده وجود نداشت و وجود ندارد) رشته داروسازی هسته‌ای را در ایران راه‌اندازی کردیم و در سال 1374 دانشگاه علوم پزشکی تهران  اولین گروه دانشجویان این رشته را مورد پذیرش قرار داد. فارغ‌التحصیلان این رشته علاوه بر سهم بزرگی که در انتشار مقالات علمی دارند، به خودکفایی ایران در رادیوداروها کمک بسیاری کرده‌اند و همان‌طور که مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه سال 1390 یا 1391 فرمودند یکی از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی خودکفایی در رادیوداروها است.
در حال حاضر نیز  برخی از فارغ التحصیلان این رشته به بخش تجاری وارد شده‌اند و توانسته‌اند کیت‌های رادیوداروها را که درگذشته با قیمت‌های بسیار بالا از خارج از کشور وارد می‌شد؛ در داخل کشور تولید کنند. برخی دیگر نیز در دانشکده‌های پزشکی و داروسازی و مؤسسات تحقیقاتی مشغول به‌کار هستند و سبب گسترش و توسعه این رشته شده‌اند.
در حال حاضر دبیر بورد  رشته داروسازی هسته‌ای هستم و تا  دوسال قبل مدیر این گروه نیز بودم ولی بر اساس قانون جدید که مدیر گروه نباید بیش از 65 سال سن داشته باشد همکاران جوان‌تر مسئولیت گروه را بر عهده گرفتند.

آیا تحریم‌ها مانع پیشرفت این رشته در کشور شده بود؟
هرگز، حتی ما با خودکفایی در تولید انواع رادیوداروها توانسته‌ایم با تحریم‌ها مقابله کنیم.

چرا از بین این‌همه رشته داروسازی را انتخاب کردید؟
زمانی که نوجوان بودم در همسایگی‌مان فردی بود که با داشتن تحصیلات ششم ابتدایی داروخانه داشت و در محل به او آقای دکتر می‌گفتند. در آن زمان رسم بود که در تابستان، بچه‌ها را برای یادگرفتن حرفه‌ای به دنبال کاری می‌فرستادند. با توجه به دوستی خانوادگی‌مان با این فرد، خانواده مرا به داروخانه او فرستادند. در این داروخانه بود که متوجه شدم یک داروساز چقدر می‌تواند نقش مفیدی در جامعه  و نیز کاهش آلام بیماران داشته باشد. آن فرد با وجود تحصیلات کم، بر اثر تجربه‌ای که داشت از لحاظ ارتباط با بیمار بسیار عالی بود. من در آنجا تزریقات را یاد گرفتم و با یک دوچرخه به درب منازل مردم می‌رفتم و آمپول می‌زدم. در دبیرستان نیز به درس شیمی علاقه بسیاری داشتم این دو عامل سبب شد که رشته داروسازی را انتخاب کنم.
 
اگر زمان به‌عقب بازگردد بازهم همین رشته را انتخاب می‌کنید؟
صد درصد ولی با تجربیاتی که به‌دست آورده‌ام قطعاً می‌توانم کارایی بیشتری داشته باشم.

کمی از زندگی شخصیتان بگویید. در دوران دانشجویی ازدواج کردید و چند فرزند دارید؟
بله در سال  1353 که از امریکا برای دیدار خانواده به ایران آمدم در همان سال  از طریق خانواده با همسرم آشنا و  نامزد شدم. 2 فرزند دارم یک دختر و یک پسر. هردو در رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به تحصیل پرداختند و هر دو برای ادامه تحصیل در رشته نوروساینس در کشور کانادا مشغول به تحصیل‌اند.

تا چه اندازه در انتخاب رشته فرزندانتان نقش داشته‌اید؟
فرزندانم خود به این رشته علاقه داشتند هرچند مرا نیز الگو قرار داده بودند.
  
به‌طور معمول چه مقدار از وقت خود را به خانواده اختصاص می‌دهید؟
از سال 1355 که به استخدام دانشکده درامدم به‌غیراز تعطیلات رسمی، سایر روزها را از ساعت 7 صبح تا 5 بعدازظهر در دانشگاه هستم و بقیه ساعت روز را در خانه بسر می‌برم. درگذشته که مسئولیت گروه  را بر عهده داشتم کمتر  برای خانواده وقت می‌گذاشتم ولی بعدها که مسئولیتم کمتر شده و فرزندانم در خارج از کشور بودند و همسرم تنها بود بیشتر وقتم را به خانواده اختصاص می‌دادم.

کدام یک از اساتید دوران تحصیلتان بیشترین تأثیر را بر روی شما داشتند؟
دکتر لاله‌زاری که پیش‌تر در مورد ایشان صحبت کردم و نیز دکتر فرحی که از اساتید رشته مواد خوراکی بودند. ایشان به‌قول‌معروف از اساتید دود چراغ خوره بودند. از ویژگی‌های بارز این استاد که سبب شد جذب شخصیتشان شوم، صراحتشان بود. در سال‌های بعد که به دانشگاه آمدم در جلسات مختلف با دکتر یلدا آشنا شدم ایشان نیز به دلیل خصوصیات بارز اخلاقی و صراحتشان الگوی من هستند. معتقدم یک استاد خوب علاوه بر بروز  بودن و ثابت‌قدم بودن، باید صراحت نیز داشته باشد چراکه استاد الگوی نسل جوان است و چنانچه استادی صراحت نداشته باشد الگوی خوبی نخواهد بود.

چه توصیه به اساتید جوان‌تر دارید؟
اساتید جوان حال حاضر، از افتخارات این دانشکده محسوب می‌شوند و درسطح ملی و بین‌المللی دستاوردهای بسیاری کسب کرده‌اند. توصیه من به آن‌ها اینکه قدر سلامت، جوانی، استعداد و امکاناتی را که دارند بدانند زیرا ما به قیمت گرانی در این دانشگاه و در این جایگاه هستیم. درحالی‌که در برخی از  نقاط کشور فرزندان این مملکت  حتی از نعمت رفتن به مدرسه محروم‌اند و یا برای رسیدن به مدرسه فرسنگها باید پیاده‌روی کنند و نیز باید قدر امنیتی که شهدای جنگ تحمیلی برایمان به ارمغان آورده‌اند  بدانیم و در جهت خدمت به این مردم حرکت کنیم.

برخی معتقدند در حمایت بین علوم پایه و بالینی تفاوت وجود دارد و علوم پایه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. شما هم با این عقیده موافقید؟
به نظر من این بستگی به خود فرد دارد. در این دانشگاه، هرکه بیشتر فعالیت کند بیشتر مورد حمایت قرار می‌گیرد. البته فکر نمی‌کنم امکانات پژوهشی که علوم پایه دارد در علوم بالینی وجود داشته باشد.

دکتر فرخیان، خاطره‌ای از کلاس‌هایی که با استاد خلج داشتید به یاد دارید؟  
در سال دوم داروسازی، برای انجام یک پروژه تحقیقاتی با دکتر اکبری مشورت کردم و ایشان یک موضوع تحقیقاتی  پیشنهاد داد که مسئولیت آن بر عهده استاد خلج بود. به دلیل جایگاه بالای علمی که استاد در دانشکده داشتند و ما نیز دانشجویان تازه‌وارد و کم‌تجربه بودیم ترس و واهمه‌ای از برخورد با ایشان داشتیم. ولی همان‌طور که همه استاد را در دانشکده به بی‌تکلفی، صداقت و صمیمت می‌شناسند؛ ایشان به‌نوعی برخورد کردند که باعث شد این فاصله را حس نکنیم. استاد دست ما را گرفتند و مرحله‌به‌مرحله آموزشمان دادند همین امر  باعث شد نه تنها این فاصله را حس نکنیم بلکه در کنار ایشان رشد و ارتقا نیز پیدا کنیم. بسیاری از افراد در افتخاراتشان به این می‌بالند که شاگرد چه کسی بوده‌اند من نیز افتخار می‌کنم که شاگرد کوچکی از جمع شاگردان بزرگ استاد خلج بوده‌ام.

دکتر اکبری شما هم از خاطرات خود با استاد بگویید.
یک روز، کاری با استاد داشتم وقتی سراغ ایشان را گرفتم گفتند سر کلاس است. از قبل  می‌دانستم که بعدازظهر، ساعت آموزشی استاد نیست. با تعجب به کلاس  رفتم و دیدم که ایشان در انتهای کلاس نشسته است. بعد از سلام و احوال‌پرسی، متوجه شدم که استاد، به این دلیل در انتهای کلاس نشستند که ببینند آیا فونت و سایز نوشته‌های اسلایدها برای دانشجویانی که در انتهای کلاس می‌نشینند قابل رؤیت است؟ یعنی تا این اندازه به جزییات کلاس و آموزش دقت می‌کنند.
در برخورد با ایشان متوجه حس دلسوزی استاد می‌شوید. استاد در کلاس دلسوزانه نگرانند که آیا  دانشجویان مطلب درسی را به‌طور کامل متوجه شده‌اند یا خیر و این دغدغه ایشان است. حتی همیشه خود استاد پیشنهاد کلاس‌های اضافی و تکمیلی را به دانشجویان می‌دهند.  در نمره دهی نیز بسیار به جزییات دقت می‌کنند و وقتی می‌خواهند به دانشجویان نمره بدهند به جزئیات و نکات مثبت فرد بسیار توجه دارند و بر این اساس دانشجویان را ارزیابی می‌کنند. این نشان‌دهنده تمرکز بالا و عالمانه استاد در امر آموزش است. به‌طور معمول در هر واحد درسی تعدادی از دانشجویان حدنصاب نمره قبولی را نمی‌توانند کسب کنند استاد خلج برگه امتحانی این دانشجویان را چندین بار به‌دقت بررسی می‌کند که آیا جایی برای کمک به دانشجو وجود دارد یا خیر و مهم‌تر از این نحوه برخورد استاد با این دانشجویان است که هرگز به گونه‌ای برخورد نمی‌کند که تحقیر شوند. از افتخارات بزرگم این است که استاد در  امر پژوهش و تحقیق نیز با ما همکاری می‌کنند و در این حیطه بسیار دقیق و حساس هستند. به ما یاد می‌دهند که چگونه کار کنیم، به دانشجویان مسئولیت می‌دهند و بر کار آنها نظارت می‌کنند تا بتوانند بهتر یاد بگیرند.
دکتر خلج مدتی به‌عنوان سردبیری مجله علوم دارویی دانشگاه فعالیت می‌کردند و در آنجا هم برای خود چارچوب و الزامات خاصی داشتند. بسیار به پاسداشت حوزه علمی در امر تحقیق اهمیت می‌دادند و هرگز اجازه نمی‌دادند مناسبات دیگر وارد حوزه علمی شود.
وقتی برای جنبه‌های مختلف به استاد نزدیک می‌شوید می‌توانید مطالب بسیاری از ایشان یاد بگیرید. البته منظورم تنها شخصیت علمی استاد نیست بلکه شخصیت اخلاقی ایشان نیز این‌گونه است. تعهدات و الزاماتی که استاد در حوزه‌های مختلف دارند برایمان درس است. علاوه بر این ایشان برای اساتید و دانشجویان جوان قامت پدری دارند و اگر کسی حتی برای مسائل خانوادگی با استاد مشورت کند با راهنمایی‌های عالمانه و پدرانه خود به آن فرد کمک می‌کنند.  همیشه  افتخار می‌کنم  شاگرد کوچک استاد خلج هستم و سعی می‌کنم از ایشان یاد بگیرم.
    
ارتباط نزدیک  استاد با دانشجو چه اثراتی دارد؟
رابطه استاد با دانشجو مثل رابطه پدر با فرزند است و به همان دلیل که پدر باید با فرزند خود یک رابطه نزدیک برقرار کند استاد نیز بایستی چنین ارتباطی با دانشجو داشته باشد. من همان علاقه‌ای که به فرزندانم دارم به دانشجویانم نیز دارم. به‌هرحال دانشجویان میوه و ثمره عمرم هستند و هنگامی‌که پیشرفت و موفقیت آنها را می‌بینم خوشحال می‌شوم و به آنها افتخار می‌کنم.
 
چه عواملی باعث عصبانیت و ناراحتی شما می‌شود؟
وقتی احساس می‌کنم طرف مقابلم مرا نشناخته و نمی‌تواند منظورم را درک کند کمی ناراحت می‌شوم. به طور مثال روش تدریس من PBL است یعنی در کلاس سعی می‌کنم متکلم وحده نباشم و دانشجویان را نیز در کلاس مشارکت دهم و با کمک آنان درس را پیش ببرم. هنگامی‌که می‌بینم برخی از دانشجویان متوجه تلاشم نمی‌شوند کمی ناراحت می‌شوم.
 
لطفاً کمی در مورد علاقه‌مندی‌هایتان بگویید؟ به چه ورزشی علاقه دارید و نظر شما در مورد هنر و موسیقی چیست؟
من به پیاده‌روی علاقه بسیار زیادی دارم و همیشه سعی می‌کنم مسیر خانه تا دانشگاه را با وسایل نقلیه عمومی طی کنم تا بتوانم مقداری از مسیر را پیاده‌روی کنم. به ورزش شنا علاقه بسیاری دارم و مسابقات فوتبال را نیز گاهی تماشا می‌کنم. همچنین اخبار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی روز را نیز  پیگیری می‌کنم. به موسیقی سنتی هم علاقه دارم.

شیرین‌ترین و تلخ‌ترین خاطره زندگی‌تان چیست؟
شیرین‌ترین خاطره زندگی‌ام موفقیت‌های خودم و فرزندانم است و تلخ‌ترین خاطراتم مربوط به فوت همسر مهربانم است که مادری دلسوز و فداکار و مانند فرشته بود. غم از دست دادن همسرم همیشه برایم باقی خواهد ماند.

برخی معتقدند داروهای ایرانی کیفیت مطلوبی در مقایسه با داروهای مشابه خارجی ندارد. شما به‌عنوان یک متخصص چه نظری دارید؟
نمی‌گویم داروهای ایرانی 100 درصد از مطلوبیت کامل برخوردارند ولی از نزدیک شاهد بوده‌ام که در کارخانه های تولید دارو از بالاترین امکانات و پیشرفته‌ترین تجهیزات کنترل کیفیت استفاده می‌شود. من همیشه سعی می‌کنم از داروهای ایرانی استفاده کنم و به دیگران نیز این را توصیه می‌کنم.
    
یک داروساز چه نقشی در فرآیند درمان بیماران دارد؟
یک داروساز  بیشتر از سایر اعضای تیم درمان در دسترس بیمار است. برای مراجعه به پزشکان باید از مدت‌ها قبل وقت گرفته و بعد مراجعه شود ولی برای دستیابی به داروساز هر زمان که بخواهید می‌توانید به داروخانه محله خود مراجعه و با داروساز مشورت کنید. امروزه داروسازی به سمتی حرکت می‌کند که داروساز مانند پزشک و پرستار درگیر  فرآیند درمان بیمار شود و در تجویز دارو برای بیمار تأثیرگذار باشد. بنابراین داروساز می‌تواند با همکاری و مشاوره با تیم پزشکی نقش مهمی در مصرف بهینه داروها و جلوگیری از عوارض جانبی و سو مصرف آن داشته باشد. با تأسیس رشته داروسازی بالینی زمینه ورود به این حیطه برای داروسازان فراهم‌شده است. همچنین واحد درسی داروسازی امروزه در مقایسه با زمان تحصیل ما از دانش‌محور بودن به سمت بیمار محور بودن در حال تغییر است.
یکی از مسائل مهم این رشته، وابستگی به کشورهای خارجی در تأمین مواد اولیه تولید داروهاست. البته با پیشرفت‌های که در کشور صورت گرفته و امکاناتی که در این زمینه ایجادشده  می‌توانیم در ساخت مواد اولیه دارویی، نقش مهمی ایفا کنیم که این امر مستلزم همکاری متقابل بین داروسازان، شیمیدانان، مهندسان مکانیک و... است.
علاوه بر این در دانشکده داروسازی متخصصان توانمندی داریم که حتی می‌توانیم داروهای جدید را نیز  به دنیا معرفی کنیم ولی متأسفانه در کشورمان فرهنگ کار تیمی ضعیف است.

 جایگاه این رشته را در آینده چگونه ترسیم می‌کنید؟
من آینده بسیار روشنی برای این رشته پیش‌بینی می‌کنم. معتقدم در آینده جایگاه داروساز در تیم درمانی هم‌سطح پزشکان خواهد بود یعنی در آینده پزشکان وظیفه تشخیص بیماری و داروسازان نیز وظیفه تجویز دارو را بر عهده دارند.  همان‌طور که در مقالات اخیر بسیار به آن پرداخته‌شده است داروسازان باید از محدوده داروخانه‌های خود بیرون بیایند و مانند پزشک و پرستار درگیر فرآیند درمان بیماران شوند.

منابع طبیعی کشورمان چقدر توانسته به تولید داروهای جدید در کشور کمک کند؟
زمانی می‌توان از این منابع  در تولید دارو استفاده کرد که مواد مؤثره گیاهی را جدا کنیم و اثرات و عوارض این مواد را بسنجیم که این مستلزم انجام آزمایشات و پژوهش‌های بسیار در این زمینه است. ولی در حال حاضر در کشور  ما بیشتر از  طب گیاهی به شکل سنتی استفاده می‌شود.

در حال حاضر چقدر از این منابع استفاده می‌شود؟
خیلی کم و محدود. در برخی کشورها تا 20 درصد از این منابع استفاده می‌شود ولی در ایران این رقم بسیار ناچیز است.

کمی درباره سیر تحول برنامه‌های آموزش داروسازی و نقشی که در این زمینه داشتید توضیح دهید؟
 زمانی که انقلاب فرهنگی رخ داد در شورای انقلاب فرهنگی به‌عنوان عضو گروه پزشکی و داروسازی انتخاب شدم و قرار بر این شد که برنامه آموزشی دوره داروسازی را بازنگری نماییم. در این بازنگری، دروس درمان‌شناسی و کارآموزی‌های داروخانه به‌منظور آموزش مبتنی بر بیمار، در طرح درس دوره داروسازی قرار داده شد. در سالهای بعد با توجه به افزایش دانشکده‌های داروسازی و کمبود اعضای هیئت‌علمی  به‌عنوان عضو و قائم‌مقام  دبیرشورای آموزش داروسازی و تخصصی، در ایجاد و تدوین برنامه‌های آموزشی رشته‌های تخصصی همکاری‌های مؤثری داشتم تا اینکه به‌مرور زمان کارآموزی‌های داروخانه منظم‌تر و هدفمندتر شد. علاوه بر آن در تأسیس  داروخانه‌های آموزشی دانشکده نیز همکاری بسیاری داشتم.

شما یک چهره شناخته‌شده ملی هستید دانشجویان برای اینکه بتوانند به چنین جایگاهی برسند، باید چه اصولی را رعایت کنند؟
قدر نعمت‌ها، امکانات و امنیتی را که دارند، بدانند. آنها باید متوجه باشند که جامعه به آنها نیاز دارد و به چه قیمتی به این جایگاه رسیده‌اند.
 
شما از کجا شروع کردید که به اینجا رسیدید و  انگیزه‌تان برای ادامه تحصیل چه بود؟
شاید تا حدودی عبارت " فلانی آدم خودساخته‌ای است" در موردم صدق کند. در کلاس یازده بودم که پدرم را از دست دادم و مسئولیت خانواده را برعهده گرفتم و با تحمل سختی به این مرحله رسیدم. عشق و علاقه برای خدمت به مردم و شوقی که برای ایفای نقش مهم در اجتماع  داشتم باعث شد با همه سختی‌ها ادامه تحصیل دهم.

در پایان اگر نکته‌ای باقی‌مانده بفرمایید.
دکتر اکبری: همان‌طور که پیش‌ازاین ذکر شد استاد در زمینه علمی، پژوهشی و اخلاقی سرآمد هستند اما بعدی که کمتر به آن پرداخته‌شده است نقش مهم و کلیدی ایشان در برنامه‌ریزی دروس رشته داروسازی در وزارت بهداشت است. بیش از آنچه که می‌بینیم استاد نقش زیربنایی و اساسی در شکل‌گیری آموزش داروسازی داشته‌اند و به‌نوعی آموزش داروسازی مدیون دکتر خلج است./ق

خبرنگار: سمیرا کرمی
عکس: مهدی کیهان