نخستین ها/ دکتر محمد حسابی استاد و مسئول کرسی رادیولوژی

روابط عمومي دانشگاه در نظر دارد با هدف آشنايي بيشتر دانشگاهيان به خصوص دانشجويان گرامي با اساتيدي كه نقش برجسته اي در شكل گيري دپارتمانها و مجموعه هاي ارزشمند دانشگاه داشته اند، ستوني را تحت عنوان "نخستين ها" به اين امر اختصاص دهد. كتاب ارزشمند نخستين ها اثر استاد فقيد دكتر شمس شريعت تربقان در شروع منبع اوليه اين ستون خواهد بود ولي در ادامه به آن محدود نبوده و خوانندگان گرامي مي توانند شخصيت هاي برجسته مد نظر خود را به همراه معرفي زندگينامه و معرفي خدمات و آثار ايشان پيشنهاد دهند. هدف ديگر اين ستون ايجاد تعاملي دو سويه با خانواده بزرگ دانشگاه در درجه اول و تمامي ايرانيان در درجه بعد در جهت گردآوري آثار، اسناد، خاطرات و خدمات اين بزرگان است.

 دكتر محمد حسابي به سال 1279 در تهران متولد شد. تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در مدرسه فرانسوي و دانشگاه امريكايي بيروت به پايان رساند و تحصيلات عاليه را در دانشكده پزشكي فرانسوي بيروت به سال 1924 ميلادي (1303 شمسي) انجام داد و به اخذ ديپلم دولتي و حق طبابت در فرانسه و مستملكات آن كشور نايل آمد. سپس به فرانسه عزيمت كرد و از 1924 تا 1930 ميلادي (1303 تا 1309 شمسي) در رشته راديولوژي مشغول تحصيل شد و گواهي نامه تخصصي دريافت كرد. مدتي به عنوان دستيار رسمي در بيمارستان سن لويي مشغول كار بود و پايان نامه خود را در باب «راديوتراپي در گواتراگز و فتالميك» گذراند.
 وي به سال 1306 به تهران مراجعت كرد و به رياست بخش پزشكي بيمارستان وزيري منصوب شد و در سال 1310 به رياست بخش راديولوژي بيمارستان ابن سينا انتخاب و در سازمان نوين دانشكده به همين سمت ابقا شد.  ايشان به سال 1328 به استادي كرسي راديولوژي انتخاب شد. دكتر حسابي به سال 1934 ميلادي در كنگره راديولوژي و رادياسيون ها كه در سويس تشكيل شد شركت كرد و به سال 1949 ميلادي به آمريكا سفر كرد و مدتي در موسسات طبي امريكا در باب سرطان به تحقيق و مطالعه مشغول بود.

زندگينامه دكتر محمد حسابي به قلم فرزندشان
دكتر علي حسابي عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران
شادروان دكتر محمد حسابي در سال 1279 متولد شد. پدرشان مرحوم عباس حسابي (معز السلطنه) از كارمندان عالي رتبه وزارت خارجه و سالها سفير ايران در كشورهاي اروپايي بلژيك و اسپانيا بود. هنگامي كه پدر به سفارت ايران در بيروت منصوب شد، همراه با همسر و فرزندان خود محمد و محمود حسابي به بيروت عزيمت كرد. پس از پايان ماموريت پدرشان در بيروت نيز به پيشنهاد مادرشان خانم گوهرشاد حسابي (مدحت السلطنه) و موافقت پدر در آنجا باقي ماند.
مرحوم دكتر حسابي تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در مدرسه ژزوئيت (Jesuite) هاي فرانسوي و دانشگاه بيروت به پايان رساند. اين دوران مصادف با بروز جنگ جهاني اول بود. چون ارسال پول از ايران به طور نامرتب صورت مي گرفت ايشان گاه براي جبران مخارج به تدريس مشغول مي شد. در آغاز مدت سه سال به تحصيل حقوق در دانشگاه بيروت پرداخت و سپس به پيشنهاد پدرشان به دانشگاه پزشكي وارد و در 14 اوت 1924 از آن دانشگاه فارغ التحصيل شد و به اخذ ديپلم دولتي (Diplome d'Etat) و حق طبابت در فرانسه و مستملكات آن كشور نايل آمد. ايشان در سال 1306 شمسي به تهران مراجعت و به رياست بخش داخلي بيمارستان وزيري منصوب شد. در سال 1928 ميلادي براي اخذ تخصص و ادامه مطالعات به كشور فرانسه(پاريس) عزيمت كرده و ابتدا به اخذ گواهي نامه تخصصي در رشته قلب و عروق از سرويس دكتر لوبري (Laubry) در بيمارستان بروسه (Broussais) به تاريخ 1930 نايل شده و سپس در بيمارستان سن لويي ابتدا با سمت آسيستان آزاد (Libre) و سپس به عنوان آسيستان رسمي در سرويس الكتروراديولوژي به رياست دكتر بلو (Belot) مشغول تحصيل شد و پايان نامه خود را در باب (راديوتراپي در گوارتراكزوفتالميك) به سال 1930 ميلادي گذراند.

پس از بازگشت دوباره به تهران در سال 1310 (بعد از مرحوم دكتر حبيب عدل) به رياست بخش راديولوژي (پرتوشناسي) بيمارستان دولتي منصوب شد. اين بيمارستان بعدها به دانشكده پزشكي انتقال يافت و در سال 1319 نام آن به بيمارستان سينا تغيير يافت. در سرويس راديولوژي بخش هاي متعددي از جمله راديوتراپي وجود داشت. دكتر حسابي از كساني بود كه براي انتقال بيمارستان سينا به دانشكده پزشكي كوشش بسيار كرد. ايشان در سال 1934 ميلادي (1313 شمسي) نيز در كنگره راديولوژي و راديسيون ها كه در كشور سوئيس برپا شد به عنوان نماينده ايران شركت كرد.
ايشان با سوابق دانشگاهي و تجربياتي كه در رشته راديوتراپي سرطان داشت و هم به دليل عضويت در هيئت مديره جمعيت شير و خورشيد سرخ آرزوي ديرين خود به منظور برپايي مركز مجهزي براي درمان سرطان، طرحي را ارائه داد. ايشان براي اين منظور در سال 1929 به مدت يك سال به كشور آمريكا مسافرت كرد و به مطالعه در باب سرطان و پيشرفت هاي نوين آن روز در رشته راديوتراپي و بازديد از مراكز آن كشور و كاربرد مواد راديواكتيو پرداخت. براي ايجاد چنين مركزي ساختمان قسمت شرقي بيمارستان هزار تختخوابي (بيمارستان امام خميني(ره) ) در نظر گرفته شد كه به ياري سازمان شير و خورشيد سرخ (هلال احمر فعلي) ساختمان مفصل و آبرومندي برپا شد و بخش سرطان در سال 1335 به آنجا انتقال يافت.
دكتر حسابي پس از بازگشت از آمريكا نتايج بررسي ها و مشاهدات خود را در طي سخنراني مفصلي در سالن انجمن ايران و آمريكا و همچنين در دو جلسه را در راديو تهران آن موقع بيان داشت. ايشان در سال 1338 (1959 ميلادي) در دومين كنگره طب فيزيك (20 تا 22 اوت) و همچنين در پانزدهمين كنگره بين المللي تاريخ پزشكي كه در همان ماه در لندن برپا شد شركت كرد. وي به زبان هاي عربي- انگليسي و فرانسه تسلط كامل داشت.
در اينجا لازم به يادآوري است كه در 29 خرداد 1312 شمسي پس از فوت مادرشان خانم گوهرشاد حسابي، فرزندان ايشان دكتر محمد و دكتر محمود حسابي منزل مسكوني ايشان در خيابان بلورسازي را در مراسمي با حضور مرحوم جم وزير وقت داخله (كشور) طي سند رسمي به وزارت بهداري واگذار كرد و دكتر محمد حسابي نيز طي سند رسمي رياست بيمارستان را كه (بيمارستان گوهرشاد حسابي) نامگذاري شد به عهده گرفت. اين بيمارستان در هنگام افتتاح 50 تختخواب داشت و در سال 1319 نيز به دانشگاه تهران انتقال يافت و از جمله بيمارستان هاي آموزشي دانشكده پزشكي شد.
اين بيمارستان داراي بخش هاي داخلي، جراحي، زنان و مامايي و همچنين درمانگاه هاي طبي- جراحي و دندانپزشكي و تا سال 1330 فعال بود و در آن هنگام داراي 75 تخت بود.
در سازمان نوين دانشكده پزشكي تهران ايشان نخست مدت كوتاهي به عنوان استاد اخلاق پزشكي (پس از مرحوم دكتر غني) و سپس در سال 1329 با برپايي كرسي راديولوژي به عنوان نخستين استاد راديولوژي در دانشگاه تهران برگزيده شد. پس از عمري تلاش در جهت پيشرفت و تعالي علوم پزشكي نوين در تاريخ 23 فروردين 1329 دارفاني را وداع گفت. جهت بزرگداشت نام ايشان مجالس متعددي از جمله در تالار ابن سيناي دانشكده پزشكي تهران برپا شد و دانشكده پزشكي يك روز تعطيل شد./ق

چنانچه خوانندگان گرامي از اين استاد خاطرات، اسناد، تصاوير و يا اطلاعات ديگري در اختيار دارند در صورت امكان آن را در اختيار واحد روابط عمومي دانشگاه به آدرس Nokhostinha@tum.ac.ir و يا آدرس پستي: بلوار كشاورز – خيابان فلسطين- خيابان دمشق- پلاك 21– طبقه اول- روابط عمومي دانشگاه علوم پزشكي تهران ارسال فرمايند.

برگرفته از كتاب نخستين ها نوشته استاد فقيد دكتر شمس شريعت تربقان
تنظيم : محبوبه بهلولي