مروری بر خدمات و افتخارات مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) در زمینه ترویج تغذیه با شیر مادر

گالری عکس
به گزارش روابط عمومی مجتمع ییمارستانی امام خمینی (ره)، به مناسبت هفته تغذیه با شیر مادر که نخستین روز آن اول آگوست مطابق با دهم مرداد بود، با دو تن از اولیای امور برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر در مجتمع گفتگو کردیم.
این دو همکار گرامی در دو حوزه متفاوت به فرهنگ‌سازی تغذیه با شیر مادر مشغول‌ هستند. یکی در حوزه پژوهش و کمک به نهادهای تصمیم‌ساز کشوری برای معضلات موجود در این نهضت و دیگری در آموزش به کارکنان سیستم سلامت و مادران شیرده.
توجه شما را به این گفتگو جلب می‌کنیم. 

لطفاً خودتان را معرفی کنید.
دکتر مامک شریعت عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات تغذیه با شیر مادر و معاون مرکز تحقیقات مادر، جنین و نوزاد هستم و از سال 1388 تاکنون در این مرکز فعالیت پژوهشی دارم.
سیما مرادی کارشناس مامایی با 29 سال سابقه کار هستم. به‌عنوان کارشناس ترویج تغذیه با شیر مادر در حال خدمت‌رسانی در مجتمع هستم. 

اهمیت تغذیه با  شیر مادر در چیست؟
دکتر مامک شریعت: شیر مادر مغذی‌ترین و مفیدترین ماده غذایی برای شیرخوار از بدو تولد تا دوسالگی است و باعث می‌شود میزان ابتلا به بیماری‌های عفونی به میزان قابل‌توجهی و تا حدود 20درصد کاهش می‌یابد. از بین این بیماری‌های عفونی، اسهال و عفونت‌های تنفسی کاهش بیشتری نشان داده اند.
همچنین میزان ابتلا به چاقی و دیابت در سالهای آینده تا 13% برای شیرخواران تغذیه شده با شیر مادر کاسته می‌شود.
تحقیقات نشان داده است که بروز انواع سرطان‌ها در دوران کودکی در شیرخواران تغذیه‌شده با شیر مادر کمتر از دیگر شیرخواران است.
اما مهم‌ترین نکته و فایده تغذیه با شیر مادر، تأثیر آن در  رشد و تکامل شیرخوار است  و کودکانی که در طولانی‌مدت با شیر مادر تغذیه داشته‌اند از مهارت‌های ذهنی و بهره هوشی بالاتری برخوردار می شوند. 

مرادی: بد نیست بدانیم، شعار جهانی شیر مادر در سال 2017 بر اصل حمایت از مادران برای تداوم شیردهی استوار است و در آخر این شعار، باهوش و قوی با شیر مادر ذکر شده است. 

در خصوص تاریخچه برنامه جهانی تغذیه با شیر مادر توضیح دهید.
مرادی: این نهضت از سال 1370 در دنیا شروع‌ شد. متعاقب آن در سال 72 ایران به نهضت ترویج تغذیه با شیر مادر پیوست. خوشبختانه مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) در سال 74 به‌عنوان اولین بیمارستان دوستدار کودک ایران معرفی‌شد و لوح دوستدار کودک را دریافت کردیم. بیمارستان‌های دارای بخش زنان و زایمان و کودکان موظف به تلاش هستند تا در جهت کسب این لوح حرکت کنند.

دکتر مامک شریعت: در دهه هفتاد بنا بر درخواست سازمان جهانی بهداشت از کشور ایران درزمینهٔ مشارکت در ترویج شیر مادر و به دلیل اهمیت آن موضوع، دانشگاه علوم پزشکی تهران تصمیم گرفت که مرکزی را راه‌اندازی کند و حاصل تصمیمات و فعالیت آن سال‌ها ایجاد مرکز تحقیقات شیر مادر واقع در مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) است که درزمینهٔ پژوهشی فعالیت می‌کند. 

درزمینهٔ آموزش در مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) چه تلاش‌هایی صورت گرفته است؟
دکتر مامک شریعت: در مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) کمیته شیر مادر متولی عملیاتی ترویج و آموزش شیردهی است. 

مرادی: بخش‌های مرتبط با ترویج تغذیه با شیر مادر در مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) شامل بخش اتاق زایمان، کودکان، NICU یک و دو سه و درمانگاه‌های خانم‌های باردار است.
این گروه‌ها طبق برنامه کشوری موظف‌اند که 10 اقدام دوستدار کودک را اجرایی کنند. عمده مطالب ده اقدام یا سیاست‌های اصلی دوستدار کودک، که توضیح همه آن‌ها از حوصله این بحث خارج است عبارتند از: اطلاع‌رسانی درزمینهٔ این ده اقدام در بخش‌های مرتبط، گذراندن دوره آموزشی بیست‌ساعته برای کارکنان هدف، و کارگاه  سی‌وشش ساعته برای پزشکان حاضر در این بخش‌ها و واحدهای مرتبط با موضوع تغذیه شیرخواران، آموزش گام‌به‌گام تغذیه با شیر مادر برای مادران باردار و الزام به تلاش برای تداوم شیردهی مادران خانه‌دار و  شاغل. 

با توجه به مطالب عنوان‌شده چه خدمات حمایتی از مادران شیرده در مجتمع می‌شود؟
مرادی: تشکیل گروه‌های حامی برای ایجاد حمایت از مادران بسیار مهم است و یکی از سیاست‌های اصلی این نهضت است.  در بیمارستان ما برای این منظور شماره تلفن مرکز مشاوره شیردهی مستقر در بیمارستان 55591318 به تمام مادران شیرده مراجعه‌کننده و ترخیص شده داده می‌شود تا در صورت بروز مشکل در ساعات اداری از خدمات این واحد بهره ببرند.
همچنین اگر مادر نوزادی که از بخش اورژانس زایمان ترخیص شده است در ساعات غیر اداری دچار مشکل شد، می‌تواند با شماره 61192384 جهت درخواست مشاوره تماس بگیرد.
در همین راستا، پرستار ترخیص در بخش NICU  پیگیری‌های بعد از ترخیص در خصوص مراقبت‌های تغذیه با شیر مادر این دسته از نوزادان را انجام می‌دهد.
پاسخگویان به درخواست مشاوره مادران درزمینهٔ شیردهی ماماهای آموزش‌دیده‌ هستند. همچنین، مادرانی که از بخش اورژانس زایمان ترخیص می‌شوند سه تا پنج روز بعد از ترخیص به‌عنوان اولین ویزیت پس از زایمان یا باید به درمانگاه کودکان واقع در ساختمان درمانگاه‌های ولیعصر 2 مراجعه کرده یا به یکی از مراکز بهداشت نزدیک به منزل مراجعه کرده و در صورت مشکل در شیردهی در آنجا آموزش لازم را دریافت می‌کنند. 

عملکرد مرکز مشاوره شیر مادر چگونه است؟
مرادی: این واحد جزو معدود مراکز مشاوره شیردهی در سطح تهران است. در حال حاضر من و یکی دیگر از همکاران مجرب و کارشناس در مرکز مشاوره ترویج تغذیه با شیر مادر مجتمع بیمارستانی امام خمینی مشغول به خدمت‌رسانی هستیم.
در این مرکز مشاوره حضوری و تلفنی به مادران شیرده داده می‌شود. این واحد مشاوره تغذیه در طبقه دوم ساختمان بیمارستان ولیعصر جنب مرکز تحقیقات جنین، مادر و نوزاد واقع‌شده است.
آموزش به کارکنان مرتبط با موضوع تغذیه با شیر مادر، که جزو ده اقدام بیمارستان دوست دار کودک است نیز از دیگر وظایف این دفتر است. که با همکاری سوپروایزر آموزشی برنامه‌های آموزشی برای کارکنان جدیدالورود تنظیم می‌شود.
لازم به توضیح است برنامه‌های آموزشی منطبق بر دستورالعمل مصوب وزارت بهداشت در کتاب کشوری ترویج تغذیه با شیر مادر است. این کارگاه‌های آموزشی، سه‌روزه است و کلاس تئوری و عملی دارد.
به علاوه ما برای برگزاری کارگاه‌های شیر مادر کارکنان و پزشکان بیمارستان‌های تابعه دانشگاه با معاونت درمان دانشگاه همکاری داریم. برای مثال در سال گذشته دو دوره از کارگاه‌های عملی آموزش شیردهی ویژه کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران مرتبط با موضوع ترویج تغذیه با شیر مادر در مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) برگزار شد.
از محتوای تصویری کارگاه‌های آموزشی برگزارشده در مجتمع، اکنون در ویدئوهای آموزشی منتشرشده توسط وزارت بهداشت به دست جامعه هدف رسیده است. 

در خصوص مزیت ویزیت بعد از ترخیص مادران شیرده توضیح دهید.
مرادی: با چاپ اولین کتاب نوآوری در سال 1391، از ایده نوآورانه دکتر نیری مبنی بر کنترل شیردهی مادران سه تا پنج روز بعد از ترخیص رونمایی شد.  در حال حاضر، در ارزیابی و پایشهای جدید ترویج تغذیه با شیر مادر اجرای این ایده که از قبل در مجتمع بیمارستان امام خمینی (ره) اجرایی شده بود، در سطح ملی الزامی شده است.
در این ویزیت پزشک متخصص کودکان در اولین ویزیت علاوه بر معاینه و غربالگری نوزاد، مهارت شیردهی مادر را بررسی می‌کنند.
در نهایت، بیمارستان ما در سال 88-89 به‌عنوان بیمارستان نمونه از سوی وزیر وقت بهداشت و درمان درزمینهٔ ترویج تغذیه با شیر مادر انتخاب شد. 

در خصوص حمایت از مادران شاغل در زمینه شیردهی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
مرادی: حمایت از مادران برای تداوم شیردهی چنان اهمیت دارد که در حال حاضر برای مادران شاغل در کشور ما و دیگر کشورهای دنیا تسهیلاتی در نظر گرفته‌اند.
افزایش مرخصی زایمان، گام بزرگی در ترویج این امر بین مادران شیرده بود. اما تا کشورهای توسعه‌یافته در ایجاد تسهیلات شیردهی برای مادران شاغل هنوز فاصله‌داریم.

عملکرد مرکز تحقیقات تغذیه با شیر مادر چیست؟
دکتر مامک شریعت: این مرکز تنها مرکز تحقیقاتی دانشگاهی درزمینهٔ شیر مادر در ایران است و بازوی مشورتی مهمی برای تصمیمات ملی در این زمینه محسوب می‌شود.
فعالیت‌های پژوهشی این مرکز در راستای رفع مشکلات درزمینهٔ تغذیه با شیر مادر است. معضلاتی که از طرف وزارت بهداشت به این مرکز ارجاع می‌شود طی یک فرایند وارد برنامه‌ریزی و طراحی تحقیق در جهت یافتن راهکار علمی مناسب برای رفع آن معضل می‌شود.
باعث خوشحالی است که در اغلب پروژه‌های پایان یافته، بسته‌های علمی متناسب با نیاز کشور طراحی کرده‌ایم که از نتایج قابل‌قبول تحقیقات طولانی‌مدت این مرکز استخراج‌شده است و اکنون چند طرح ما در سطح ملی در حال اجرا است .
بعلاوه در بعضی پروژه‌های پژوهشی با استحصال نتایج در حال نوشتن بسته‌های پیشنهادی هستیم، از قبیل بسته تغذیه کامل برای نوزادان نارس و یا تأثیر مثبت کارگاه‌های آموزش مهارت ارتباطی به کارکنان آموزش‌دهنده شیردهی.
در طرح تحقیقاتی دیگری به کمک شهرداری در جامعه حضور یافتیم و شیردهی صحیح به مادران شیرده از طریق کارکنان مراکز بهداشت محله و یا داوطلبین آموزش داده‌شده همان محله  بررسی شد.
یعنی در ابتدا به داوطلبین و رابطین آموزش داده شد. سپس آن‌ها آموزش را به محله‌های خود انتقال دادند و شاخص‌های اندازه‌گیری نشان داد که تداوم شیردهی زیاد شده است.
مطالعه دیگری که انجام دادیم بروی میزان آلاینده‌های شهر تهران و تأثیر آن بر ترکیبات شیر مادر بوده است. خوشبختانه نتایج نشان داد که آلاینده های هوای شهری اثر سویی در نوزادان و شیرخواران ندارد.
مطالعه‌ی هم روی سلامت روان مادر و تأثیراتی که بر ترکیبات شیر می‌گذارد انجام شد، که نتایج اهمیت کاهش استرس در مادران شیرده و نقش حمایت از این مادران را تائید می‌کرد. 

آمارها درزمینهٔ ترویج تغذیه با شیر مادر چه آینده‌ای را نشان می‌دهد.
دکتر شریعت: مقایسه آمار شاخصهای مرتبط با تغذیه توسط شیر مادر، رشد قابل‌توجهی در تمامی شاخص‌های نسبت به ابتدای پیوستن ایران به این نهضت را نشان می دهد.  به عنوان مثال تغذیه با شیر مادر تا پایان شش ماهگی که جزء شاخص‌های مهم مطالعات ملی وزارت بهداشت است، آخرین بار در سال 1389 اندازه‌گیری شد و حدود 52 درصد گزارش شد که نشان دهنده رشد سی درصدی نسبت به دهه 70 است. البته جای پیشرفت و کار هنوز باقی است.
در مجموع ما آینده این نهضت را بسیار روشن می بینیم.