داروهای گیاهی

طب گیاهی قدیمی ترین شکل درمان است که از سوی بشر شناخته شده و از دیرباز مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از این روش درمانی در تمامی تمدن ها سابقه دارد.

فرق بین گیاهان دارویی و داروهای گیاهی
اشتباه رایجی که در بین اکثر افراد وجود دارد، قایل نبودن تفاوت بین گیاهان دارویی و داروهای گیاهی است. گیاهان دارویی مثل زیره، رارزیانه، هل یا دارچین و غیره گیاهانی هستند که برخی خواص آن ها به اثبات رسیده است اما داروهای گیاهی (مانند سی لاکس، تیمیان و غیره) حاصل تبدیل برخی گیاهان به دارو در کارخانه های داروسازی و طی فرآیندی خاص می باشد. پر واضح است که گیاهان دارویی هم مانند داروهای گیاهی باید با مشورت پزشک یا داروساز مصرف شود.
با این توضیحات باید گفت که عطاری ها تنها حق فروش گیاهان دارویی را دارند، گیاهانی که طی سالیان دراز اثر درمانی آن ها به اثبات رسیده است. عطاری ها باید گیاهانی مثل گل گاوزبان که اثر درمانی اش برای تقویت اعصاب یا زیر برای درمان نفخ که بر اساس تجربه های طولانی و نسل به نسل منتقل شده است را به فروش برساند.
مسلم است که مصرف بی  رویه و بیش از حد نیاز هر نوع دارو اعم از گیاهی یا شیمیایی می تواند برای بدن ضرر داشته باشد. بنابراین گیاهان دارویی هم باید به موقع و به طور صحیح مصرف شوند. حدود 95 درصد از داروهای گیاهی جزو لیست داروهای بدون نیاز به نسخه هستند یعنی اینکه می توان آن ها را بدون نسخه از داروخانه ها تهیه کرد و 5 درصد باقیمانده را باید با نسخه از داروخانه ها تهیه نمود. هم اکنون حدود 150 داروی گیاهی جزو لیست داروهای بدون نیاز به نسخه در داروخانه های ایران و حدود 200 گیاه دارویی در عطاری ها وجود دارد.

عطاری فقط و فقط محل فروش گیاه دارویی تغییر شکل نیافته است و نه محل تشخیص و درمان بیماری یا فروش داروهای دست ساز، قرص، کپسول، شربت یا حتی گیاه پودر شده
مکان تهیه دارو، تنها داروخانه است.
وزارت بهداشت بر داروهای گیاهی که مجوز و پروانه تولید دارند، نظارت دارد. از این رو داروهای گیاهی که در داروخانه ها فروخته می شوند معتبر و قابل استفاده اند.

نکات قابل توجه   
متاسفانه تصوری که به اشتباه بین مردم رایج است این است که داروهای گیاهی اگر فایده نداشته باشد ضرر هم ندارد. در واقع طبیعی بودن دارو را دلیلی برای بی ضرر بودن آن می دانند. به عنوان مثال مصرف بیش از حد آویشن موجب سردرد، تهوع، استفراغ، حساسیت پوستی و....می شود.
- ضمناً نمی توان داروهای گیاهی را در تمام موارد جایگزین داروهای شیمیای کرد، داروهای شیمیایی از برخی جهات نسبت به داروهای گیاهی برتری دارند اما می توان از داروهای گیاهی به عنوان طب مکمل و همراه دیگر داروهای شیمیایی استفاده کرد.
- همواره و پیش از استفاده از داروهای گیاهی با پزشک مشورت شود. بعضی داروهای گیاهی موجب تداخل در میزان جذب مواد غذایی مورد نیاز بدن می شوند.
- با توجه به احتمال بیشتر بروز عوارض ناشی از مصرف گیاهان دارویی در کودکان باید این داروها طبق دستور پزشک مصرف شوند.
- بعضی گیاهان دارویی موجب افزایش یا کاهش تاثیر دارویی خاص می شوند که این موضوع در سالمندان و بیماران مبتلا به بیماری های مزمن می تواند مشکلات زیادی را به وجود آورد.
- استفاده از دوز بالای این داروها اشتباه نسبتاً رایجی است که می تواند باعث مسمومیت دارویی و مشکلات بعدی ناشی از آن شود و لزوم احتیاط در مورد مصرف آن ها و مشورت با متخصصان در مورد آن ها را صد چندان می کند.
- در مصرف داروهای گیاهی نیز مانند داروهای شیمیایی باید مواردی مانند مقدار مصرف، عوارض، موارد منع مصرف و غیره مورد توجه قرار گیرد و از داروساز یا پزشک در این خصوص مشورت گرفته شود. حتی داروهای رایجی مانند ملین ها، قرص سیر و غیره دارای نکات قابل توجهی هستند. مثلا ملین ها در خردسالان تا 6 سال بجز با دستور پزشک نباید مصرف شود و یا شربت هایی مثل تیمیان یا برونکوتیدی بدلیل وجود ساکاروز نباید در افراد دیابتی مصرف شوند.
طبیعی بودن دارو دلیل بر بی ضرر بودن آن نمی باشد. مصرف داروهای گیاهی به تنهایی یا همراه با داروهای شیمیایی می تواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد.

منبع: معاونت سلامت، مرکز بهداشت جنوب تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: مونا عدالت یار