دکتر محمد طالب‌پور: سیستم رباتیک کاملاً ابتکاری ایرانی است که عمل جراحی از راه دور را به رخ جهان کشید

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مجموعه مصاحبه با فرزانگان، به‌منظور معرفی توانمندی‌ها و دستاوردهای گروه‌های مختلف آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران و تبیین افق پیش‌روی آن، در روابط عمومی دانشگاه در حال انجام است. به این منظور با دکتر محمد طالب‌پور عضو هیئت‌علمی گروه جراحی دانشگاه گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید. 

دکتر محمد طالب‌پور استاد جراحی عمومی دانشکده پزشکی و رئیس مرکز تحقیقات جراحی‌های کم تهاجمی بیمارستان سینا با اشاره به اینکه در ابتدا برای گذراندن دوره فلوشیپی لاپاروسکوپی اطلاعات کافی نداشتیم و بسیار انتخاب مرکز مناسب آن کار در دنیا سخت بود؛ گفت: به پیشنهاد رئیس قبلی بیمارستان امام خمینی که روحشان شاد باشد از طریق ایمیل با مراکزی که مدعی آموزش لاپاروسکوپی بودند ارتباط برقرار کردم. به نظرم رسید از همه بهتر همان مرکز بیمارستان Ninewells بود که پروفسور کوچیری که پایونیر لاپاروسکوپی در اروپا بودند، بنده را پذیرش دادند و من دوران فلوشیپی خودم را آنجا گذراندم.

وی افزود: بعد از پایان دوره که به ایران برگشتم چالش‌ها زیاد بود چرا که کار جدید و عدم مأنوس بودن همکاران دیگر با این تکنیک و روش ناخودآگاه مشکلاتی ایجاد کرد. مدتی در بیمارستان امام خمینی بعد از دوران فلوشیپی بودم و بعد به واسطه‌ی مسائلی که در موضوع لاپاروسکوپی پیش آمد به بیمارستان سینا مراجعه کردم، در آنجا کم‌کم زمینه‌ی رشد لاپاروسکوپی پیشرفته فراهم شد.

دکتر طالب‌پور با بیان اینکه تقریباً 35 مدل عمل جراحی برای اولین‌بار در ایران را به روش لاپاروسکوپی انجام داده‌ام؛ تصریح کرد: کارهایی که هر کدامشان استرس بسیاری داشت و تا قبل از آن عمده‌ی عمل‌ها بروش لاپاروسکوپی همان کیسه‌ی صفرا بود که انجام می‌شد ولی بعد از آن سرطان معده، سرطان مری، پاراتیروئید، واریس پا، سمپاتکتومی کمر و ... همه تکنیک‌ها و روش‌هایی بودند که با روش لاپاروسکوپی برای اولین‌بار در ایران توسط من شروع شد، برخی از فرآیندها روش و تکنیک منحصربه‌فرد بود که برای اولین‌بار آن را انجام دادم مثل عمل چاقی پلیکیشن که یک تکنیک جراحی برای بیماری چاقی بود که می‌توان گفت که محتاطانه‌ترین روش جراحی برای بیماری چاقی و یک روش تکنیکال است به‌طورکلی بیشتر جراحانی که هنر دست دارند در این مدل تکنیک‌ها کار می‌کنند.

وی ادامه داد: روش‌های دیگری هم وجود دارد که البته پلیسه زدن معده مفید، مؤثر و ارزان‌تر هستند که به‌خاطر شرایط روحی بعضی بیماران بسیار انطباق بیشتری دارد افرادی که به‌هیچ‌وجه حاضر نیستند فیزیولوژی بدنشان را از دست بدهند با این تکنیک، جراحی می‌شوند. 

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه افزود: کم‌کم که لاپاروسکوپی پیشرفت کرد، ادونس لاپاروسکوپی توانست در تمام زمینه‌ها جایگاه خودش را نشان دهد و علاقه‌مندان به لاپاروسکوپی پیشرفته هم زیاد شدند و توان افراد بالا رفت به‌خصوص در بیماری چاقی یعنی بیماری چاقی در قبل از اینکه لاپاروسکوپی پیشرفته شکل بگیرد به‌ندرت و توسط افراد خاصی انجام می‌شد، با بازکردن شکم‌های آدم‌های خیلی چاق که ریسک عفونت و ... خیلی بالابود که ناخودآگاه رغبتی هم برای انجام جراحی به‌صورت عمومی نبود ولی از زمانی که لاپاروسکوپی آمد و با چند سوراخ ریز این عمل‌ها قابل‌اجرا شد، عملاً هم جذابیت خودش را برای بیماران ایجاد کرد و تعداد زیادی از بیماران در این مسیر گام برمی‌دارند در نهایت ادونس لاپاروسکوپی درصد زیادی از اعمال جراحی چاقی را به خود اختصاص داد. 

دکتر طالب‌پور یکی از بیشترین متقاضیان را برای دوران فلوشیپی، فلوشیپ لاپاروسکوپی عنوان کرد و گفت: حتی در اوج کرونا و ترس افراد از ورود به بیمارستان‌ها ما داوطلب خیلی زیادی برای رشته‌ی فلوشیپی داشتیم که از بین آن‌ها انتخاب می‌کردیم، کم‌کم با جا افتادن فلوشیپ لاپاروسکوپی با گسترش عمل‌های ادونس نقطه‌ی خالی دیگری در کشور ما وجود داشت که باهمت گروه مهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و آقای دکتر سرکار و آقای دکتر میرباقری «سیستم رباتیک» میسر شد، کاملاً روش و تکنیک ایرانی در ساختار آن به کار برده شده بود و در بیمارستان سینا به‌صورت کارآزمایی روی حیوان انجام شد. 

وی ادامه داد: موانع و مشکلات خیلی زیادی در ابتدا بود که توسط تیم مشترک جراحان و گروه مهندسی پزشکی رفع شد به طور نمونه؛ در راه‌اندازی سیستم شاید به‌ازای هر نیم دقیقه یک‌بار سیستم قطع می‌شد و هنگ می‌کرد عملاً با بهینه شدن سیستم آخرین عملی که ما انجام دادیم نزدیک چهل دقیقه بود که رحم و کیسه صفرای یک سگ را خارج کردیم که کاملاً سیستم بهینه بود و هیچ مشکلی ما در انجام آن نداشتیم و به جرات می‌توانم مطرح کنم که یک موفقیت خیلی خوب برای کشور ما است. 

رئیس مرکز تحقیقات جراحی‌های کم تهاجمی بیمارستان سینا با اشاره به اینکه در دوران استانداردسازی سیستم رباتیک هستیم؛ خاطرنشان کرد: امیدوارم همکارانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند هرچه زودتر بتوانند استانداردهای موردنظر را اخذ کنند تا بتوانیم به‌زودی بر روی انسان‌ها با سیستم رباتیک کار کنیم ما کاملاً آماده‌ایم در بیمارستان سینا اتاق عمل رباتیک داریم و بیمار هم به اندازه‌ی کافی داریم که بخواهیم این کار را انجام دهیم. البته که سیستم لاپاروسکوپی معمولی‌مان کنارش داریم که اگر هر موقع مشکلی پیش آمد از آن استفاده کنیم. اگر یک همت عالی صورت بگیرد و این فاز استانداردسازی به‌زودی انجام شود این افتخار را در استفاده از سیستم رباتیک برای جراحی‌های روی انسان هم می‌توانیم به‌زودی در بیمارستان سینا به منصه ظهور بگذاریم که برای کشور پیشرفت خیلی خوبی خواهد بود.

دکتر طالب‌پور با بیان اینکه سیستم رباتیک در همین مرحله هم به چند کشور صادر شده است؛ تاکید کرد: در آن کشورها از این سیستم‌ها برای فاز آموزشی استفاده می‌شود، واقعاً حیف است که در این شرایط اگر رشدی که ایجاد شده است را به فاز تجاری‌سازی نرسانیم و گسترش ندهیم. حداقل صد مرکز در کشور داریم که نیاز به این سیستم دارد و برای شرکتی که این سیستم را می‌سازد صد تعداد کمی نیست و به‌شرط اینکه استانداردسازی انجام شود و تجاری‌سازی صورت بگیرد. سرمایه‌ی علمی و اقتصادی خیلی خوبی برای کشور خواهد بود، این هم کار مؤثری است که ما در بیمارستان سینا به‌خوبی انجام داده‌ایم و سیستم رباتیک را که به نام سینا هم ثبت شده است. در جراحی سیستم رباتیک که بر روی فاز حیوانی انجام می‌شود تمام حیوان‌ها زنده هستند و نزدیک یک سال هست که کنترل می‌شوند و اینکه خدایی نکرده مشکلی برایشان پیش آید کاملاً رصد می‌شوند و از این لحاظ هم فکر می‌کنم در قسمت استانداردسازی به‌خوبی می‌شود به این نکات هم استناد کرد، بیمارستان سینا با انجام انواع لاپاروسکوپی‌های پیشرفته بخصوص جراحی‌های چاقی و راه‌اندازی سیستم رباتیک فکر می‌کنم یک وزنه‌ای در کشور شده است. 

دکتر طالب‌پور یادآور شد: در دو سال اخیر در مواجهه با بیماری کرونا هم موفقیت‌های خیلی خوبی داشتیم یکی از کارهای علمی خیلی خوبی که در بیمارستان سینا در این زمینه انجام شده «طرح رجیستری» است این افتخار را داشتیم که اولین مجوز طرح رجیستری کرونا را از وزارت بهداشت اخذ کنیم و با بودجه‌ای که در اختیار بیمارستان قرار داده شد، چارتی نزدیک به 500 سؤال را از تک‌تک بیماران با تیمی که به کار گرفته بودیم جمع‌آوری کنیم. در حال حاضر نزدیک به هفت هزار مورد داریم. به دنبال آن کار بزرگ‌تری که انجام شد با همکاری با گروه هوش مصنوعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی طراحی طرح تشخیصی کرونا به روش هوش مصنوعی بود که در حال حاضر در بیمارستان سینا در حال تکمیل دیتاها است و کاملاً طراحی شده و به تمام موارد بیماری می‌پردازد. تمام علائم بالینی بیمار در چارت‌هایی که تهیه شده است توسط پزشک پر می‌شود و وارد دیتاهای هوش مصنوعی می‌شود و هوش مصنوعی بر اساس این دیتاها پیش‌بینی بیماری کرونا را از لحاظ درصدی می‌دهد. 

دکتر طالب‌پور تاکید کرد: ایجاد ارتباط با مراکز خارج از کشور را در دستور کار داریم، البته که درصد زیادی از این اهداف به شرایط سیاسی و اقتصادی کشور هم وابسته است. این که در دنیا ما در چه مقام مقایسه‌ای در لاپاروسکوپی هستیم باید عرض کنم که متأسفانه ما خیلی گسترش لاپاروسکوپی در کشورمان ایده‌آل نبوده است. گسترش سیستم‌های لاپاروسکوپی در مراکز جراحی در تمام کشور به آن سرعتی نیست که در کشورهای پیشرفته وجود داشته است. اگر به تاریخچه پزشکی در ایران نگاه کنیم؛ پزشکی در ایران در تمام خاورمیانه اول بوده است در تمام آسیا را نمی‌توانم بگویم که جزو اولین‌ها بوده اما سابقه‌ی پزشکی در کشور ما قدمت زیاد و توانمندی بالایی دارد.

این استاد برجسته تصریح کرد: بسیاری از جراحان توانمند در دنیا ایرانی هستند و این به واسطه‌ی هنر جراحی در کشور است که درصد زیادی از پزشکانی که آمدند و جراح شدند توانمندی‌های خیلی بالایی از خودشان را نشان دادند. این سرمایه کشور یکی از سرمایه‌های بالای کشورمان در گروه پزشکان است که در طول زمان شاید یک سده کاملاً خودشان را در دنیا دیکته کردند و مقام و موقعیت خودشان را نشان دادند. 

وی یادآور شد: از پزشکان جوان‌تر انتظار دارم سیر طبیعی پیشرفت را بپذیرند و نخواهند به آن سرعت غیرمعمول حرکت کنند.

حقیقتاً انجام جراحی‌های لاپاروسکوپی امروزه به نسبت اوایل کار رشد خوبی در کشور ما کرده است و فاز گارد، مقابله یا ابهام خودش را گذرانده ولی گسترش این فرایند نیاز به یک عزم جزم و آمادگی مدیریتی دارد که در تمام کشور باید رشد کند.

مهم‌ترین زیرساخت آن توانمندی ساخت وسایل و تجهیزات است که با هزینه‌های گزاف به بیماران یا به سازمان‌ها تحمیل می‌شود.

در دانشگاه علوم پزشکی تهران و بیمارستان سینا الحمدلله الان شرایط خوبی داریم به کمک خیرین دو دستگاه به‌روز و خوب لاپاروسکوپی داریم.

سیستم مدونی تعریف شده، طرح‌های رجیستری و نرم‌افزارهای مناسب برای ثبت اطلاعات بیماری‌های عمدتاً لاپاروسکوپی پیشرفته از جمله چاقی وجود دارد و تمام دیتاها وارد می‌شود، یک زمینه تحقیقاتی و پژوهشی خیلی خوبی است که برای آیندگان می‌ماند و ازروی این دیتا می‌توان مطالعات خیلی خوبی داشته باشند.

ان شاءالله این شرایطی که در زمینه لاپاروسکوپی در بیمارستان سینا داریم را بتوانیم به تمام بیمارستان‌های دانشگاه و نهایتاً در کشور گسترش دهیم.

در این مدت فعالیت‌های ارزشمند و منحصربه‌فردی در سطح دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده است البته چالش و تناقضاتی در مسیر بوده تنها نکته‌ای که فکر می‌کنم می‌تواند رمز موفقیت هر عضو هیئت‌علمی برای پیشرفت باشد این است که به‌جای پرداختن به حاشیه‌ها و درگیرشدن در این باتلاق مسیر روبه‌جلوی خودشان را فراموش نکند و در آن مسیر استقامت داشته باشند.