سوختگي‌ها را مي‌توان به سه روش طبقه‌بندي و ارزيابي كرد بر اساس عامل ومنبع سوختگي، درجه سوختگي و شدت سوختگي. هر مورد بالا در تعيين ميزان فوريت دار بودن درمان سوختگي و نوع مراقبت‌هاي اورژانسي كه يك فرد سوخته نياز دارد، اهميت دارند.

منبع سوختگي
سوختگي‌ها را مي‌توان بر اساس عامل ايجاد كننده آن (مثلاً شيميايي، الكتريكي، حرارتي، نوارني و تشعشعي) طبقه‌بندي كرد. در سوختگي با آتش، سوختگي مسير تنفسي و مسموميت با منواكسيد كربن و دود بايد موردتوجه قرار گيرد. تماس با برخي مواد شيميايي مانند اسيدها، بازها يا قلياهايي همچون سود سوزآور يا مواد سفيد كنند قوي، حلال‌ها و مواد رنگ‌بر قوي سبب سوختگي مي‌شود. سريع‌ترين كاري كه در اين موارد بايد انجام داد كاهش درجه حرارت است. سرد كردن شدت ضايعه را بسيار كم و سبب كاهش مي‌شود فوراً محل سوخته را زير شير آب بگيريد. در سوختگي با قير، هرگز قير را برنداريد و فقط محل سوختگي را بلافاصله با آب سرد خنك‌كنيد در اين نوع سوختگي اگرچه ممكن است اثر سوختگي بر روي پوست به‌صورت يك ناحيه كوچك باشد ولي آسيب وارد بر بافت‌هاي زيرپوست مي‌تواند بسيار وسيع باشد.
سوختگي درجه‌يك سطحي و خفيف‌ترين نوع است پوست قرمز و حساس است و دردي را احساس نمي‌كنيد و تاولي هم نزده و در عرض يك هفته بدون بر جاي گذاشتن جاي زخم از بين مي‌رود.
سوختگي درجه‌دو با شدت متوسط است. قرمز و مرطوب بوده و ظاهر عرق كرده دارد به بافت‌هاي زيرين آسيبي نمي‌رساند، پوست تاول مي‌زند و تورم و ترشح مايع و درد شديد ديده مي‌شود كه بهبودي اين زخم سه هفته طول مي‌كشد و بايد به پزشك مراجعه كرد.
در سوختگي درجه سه تمام ضخامت پوست تخريب مي‌شود و حتي ممكن است بافت‌هاي زيرپوستي (چربي، ماهيچه‌ها و استخوان) را نيز درگير كند. ناحيه معمولاً سياه‌رنگ و يا خشك و سفيد است درد در مواردي است كه در اطراف سوختگي درجه سه، مناطقي از سوختگي درجه‌دو نيز وجود داشته باشد. در اين نوع سوختگي شديداً بايد فوراً بيمار به مراكز درماني منتقل گردد. براي ترميم زخم سوختگي درجه سه ممكن است. به پيوند پوست نياز شود عفونت مسئله عمده‌اي در ارتباط با سوختگي است.
عوامل افزايش‌دهنده خطر: استرس، بي‌احتياطي، سيگار كشيدن در رختخواب يا مصرف الكل تمامي موارد فوق باعث افزايش احتمال حوادث مي‌گردد.
عوارض احتمالي سوختگي: شوك به علت از دست دادن مايعات و الكتروليت‌ها (سوختگي‌هاي شديد)، اختلال بينايي در صورت آسيب به چشم‌ها، عفونت در ناحيه سوختگي، ذات‌الريه، تشكيل جوشگاه دائمي، كزاز و ساير عفونت‌ها.

به نكات زير توجه كنيد:
اطمينان حاصل كنيد كه واكسيناسيون كزاز شما به روز باشد، زيرا سوختگي‌ها يكي از شايع‌ترين علل عفونت‌ها، ازجمله كزاز هستند.
ابتدا مسائل آلوده‌كننده را دور كنيد. لباس و طلا و جواهرات را بكنيد. لباس‌هايي كه به محل زخم چسبيده و يا قير را جدا نكنيد. ناحيه سرخوردگي را به مدت 15 دقيقه در آب سرد قرار دهيد.
- درمان بسته به عمق و وسعت نواحي دچار سوختگي متفاوت است.
- ناحيه دچار سوختگي درجه‌يك را تميز نگاه‌داريد. روزانه يك ‌بار ناحيه سوخته را در وان آب ولرم قرار دهيد و پماد سوختگي بمانيد.
- در صورت امكان، ناحيه سوخته را بالاتر از ساير نقاط بدن قرار دهيد.
- مي‌توانيد از پانسمان‌هاي مخصوص روي ناحيه سوخته استفاده نماييد.
- در مواردي چون سوختگي درجه سه و بعضي موارد سوختگي درجه دو وسيع، بستري شدن در مركز سوانح و سوختگي ضروري است...
- بي‌توجهي به تميزي پانسمان و محل سوختگي مي‌تواند باعث ايجاد عفونت و افزايش عمق و وسعت آسيب گردد.
- جراحي براي پيوند پوست روي سوختگي‌هاي درجه سه انجام مي‌شود.
- در صورتي كه مشكل گوارشي نداريد از رژيم مايعات فراوان و پروتئين استفاده كنيد.
- داروها و آنتي‌بيوتيك‌هاي داده شده را سر ساعت ميل كنيد.
- از خوددرماني بپرهيزيد.
- بعد از بهبود از كرم ضد آفتاب استفاده نماييد.
- نواحي اسكار نياز به جراحي يا ليزر با نظر پزشك دارد.
- در صورت ايجاد زخم روي سوختگي قبلي به پزشك مراجعه كنيد.
- پيشگيري بهتر از درمان است مواد شيميايي را در دسترس و مكان ناامن قرار ندهيد.
- از دست زدن به سيم‌هاي برق لخت جداً خودداري كنيد.

در صورت بروز هر يك از علائم زير به پزشك مراجعه نماييد:
عدم بهبودي پس از بيست وچهار ساعت، تشديد ضايعه و گسترش يا دردناكي شديد آن، خارش بسيار شديد با وجود مصرف داروها، بروز تاول يا زخمي شدن ضايعات، تشديد قرمزي و گرمي ضايعه، بروز كهير يا ضايعات پوستي در سراسر بدن، احساس خارش در سراسر بدن، تنگي نفس، سختي تنفس يا تنفس صدادار، سرفه يا گرفتگي گلو، اختلال و سختي بلع، بيرون ريختن بزاق از دهان، تورم زبان، حلق، گلو و لب‌ها، تورم اطراف چشم، تصورت با دست‌وپاها، هرگونه خونريزي، تب و لرز، سردرد و سرگيجه، رنگ‌پريدگي يا تعريق شديد، درد يا سنگيني قفسه سينه يا تپش قلب، اسهال، تهوع و استفراغ يا درد شكم، درد، سفتي يا تورم مفاصل، ضعف و بي‌حالي يا خواب‌آلودگي شديد، بروز عوارض ناشي از مصرف دارو به‌خصوص خواب‌آلودگي شديد.

بروشور سوختگي

منبع: كميته آموزش پرستاري و پزشكي بيمارستان فوق تخصصي پوست رازي، دانشگاه علوم پزشكي تهران
تنظيم: مونا عدالت يار