چگونه از بروز مسمومیت ناشی از داروها پیشگیری نماییم؟

نکات مهم در پیشگیری از مسمویت ناشی از داروها

- داروها یکی از خطرناک ترین عوامل مسمومیت زا در منازل می باشند. عدم توجه به میزان مصرف دارو، مصرف داروها در تاریکی، همراه با خواب آلودگی و مصرف خودسرانه داروها، همگی می تواند منجر به مسمومیت های دارویی شوند.
- ضمن اجتناب از مصرف خودسرانه داروها، باید توجه داشت مقادير بالاي برخي از داروهاي به ظاهر كم خطر، مي توانند براي برخی افراد خصوصاً کودکان و سالمندان كشنده باشد. لازم به ذکر است شايعترين علت بروز مسموميت در جهان، مصرف داروها بيش از مقادير درماني مي باشد.
- با توجه به آمار سازمان پزشکی قانونی کشور درخصوص مرگ و میر ناشی از مسمومیت با داروها، مشاهده می شود در پنج سال اخیر به طور میانگین هر سال بین 550 تا 780 نفر از هموطنانمان در اثر مسمومیت با دارو جان سپرده اند.
- مسمومیت های دارویی در کودکان اغلب اتفاقی و در اثر کنجکاوی کودک و یا اشتباه والدین رخ می دهد.
- مسمومیت های تعمدی مراجعه شده به بیمارستان های کشور 65 تا 85درصد از موارد مراجعات را به خود اختصاص می دهد.
- مسمومیت های دارویی و به دنبال آنها مسمومیت با سموم دفع آفات نباتی، بالاترین علل مسمومیت های تعمدی را به خود اختصاص می دهند.

برای پیشگیری از بروز مسمومیت دارویی در کودکان باید به نکات ذیل توجه نمود:
- چنانچه در خانه کودک زیر 5 سال دارید، حتما داروها را در کمدهای بالا، دور از دسترس و مجهز به قفل قرار دهید.
- مراقب باشيد تا در هنگام بیماری کودک، دوز تكراري و یا داروی بیشتر از حد تجویز شده به کودک ندهيد. به عنوان مثال برای کاهش تب در کودکان، داروی استامینوفن را بر اساس وزن و سن کودک و با مشورت پزشک و داروساز به کودک بدهید. مقادیر بیش از حد درمانی استامینوفن می تواند ایجاد مسمومیت نماید.
- داروهاي خود را در مقابل چشم كودكان نخوريد، چرا كه كودكان از رفتار بزرگسالان تقليد مي كنند و ممكن است دور از چشم والدين داروها را به دهان ببرند.
- اگر به كودك خود دارو مي دهيد به او تفهيم كنيد كه اين دارو است و از كلماتي مثل آبنبات، شكلات و يا خوراكي استفاده نكنيد.
- داروها خصوصاً داروهای خوش طعم مخصوص کودکان را از دسترس ایشان دور نگه دارید زیرا ممکن است با استفاده از غفلت شما، کودک اقدام به مصرف دارو نماید.
- کودکان کنجکاوند و ممکن است زمانی که افراد سالمند فامیل در حال مصرف داروهای خود می باشند؛ کودکان اقدام به چشیدن و یا بلعیدن دارو نمایند. بنابراین برای پیشگیری از مسمومیت دارویی کودک دلبندتان، از والدین خود بخواهید داروهای مصرفی خود را دور از دسترس کودکان نگهداری نمایند.
- چنانچه فردی در خانواده در حال درمان ترک اعتیاد می باشد، از دسترسی کودکان به داروهای درمان کننده اعتیاد مانند قرص یا شربت متادون جداً خودداری نمایید. مرگ بسیاری از کودکان و حتی بزرگسالان به دلیل نگهداری شربت متادون در یخچال مخصوصاً به دلیل تعویض بطری دارو با بطری داروهای دیگر و یا نوشیدنی ها خوراکی و مصرف اتفاقی آنها صورت گرفته است است.

توجه: شربت متادون در طی 4 سال اخیر منجر به یازده هزار مورد مسمومیت در کشور شده است. از این میان بیش از دویست مورد مرگ تنها ناشی از متادون بوده است که 11 درصد آن در کودکان بروز نموده است.

بطور کلی با توجه به نکات فوق، از طریق روشهای ذیل می توان از بروز مسمومیت های دارویی پیشگیری نمود:
- بهتر است داروهای بیمار افسرده و یا بیمارانی که تعادل رفتاری ندارند و یا افرادی که سابقه اقدام به خودکشی دارند را دور از دسترش ایشان قرار دهید و مراقبت دقیقی در خصوص میزان داروی مصرفی ایشان به عمل آورید.
- در سالمندان مسمومیت دارویی بسیار شایع و البته خطرناک است. تشابه ظاهری شکل داروها، ابتلا به فراموشی، عدم اطلاع از نام داروها، بی سوادی یا کم سوادی و یا خوانا نبودن مقادیر مصرفی دارو مندرج روی جعبه دارویی ممکن است منجر شود تا سالمندان عزیز داروی خود را به اشتباه یا بطور تکراری مصرف نمایند. برای جلوگیری از مسمومیت دارویی در سالمندان باید بر مصرف داروی افراد مسن خانواده نظارت داشته باشید.
- بهترین روش برای پیشگیری از خوردن دوز تکراری دارو، یادداشت کردن دفعات مصرف دارو است.
- داروها را در بسته بندی اولیه آنها نگهداری نمایید تا در صورت مصرف اشتباهی، قادر باشید اطلاعات لازم را در اختیار پزشکان قرار دهید.
- ایجاد استفراغ در مسمومیت ها تنها باید به توصیه پزشک باشد چراکه این عمل در برخی از مسمومیت های دارویی سبب وخامت اوضاع بیمار خواهد شد. مصرف مقادیر بالای بسیاری از داروها در اقدام به خودکشی، ممکن است در ابتدا علامت و نشانه خاصی نداشته باشد ولی وضعیت فرد مسموم به طور ناگهانی وخیم گردد و یا در آینده منجر به صدمات دائمی کبد و کلیه در فرد مسموم شود. به عنوان مثال مصرف خودسرانه داروی استامینوفن جهت درمان درد و تب بیش از مقادیر درمانی، منجر به صدمات کبدی خواهد شد. بنابراین ارجاع فرد مسموم به بیمارستان بسیار حیاتی است.
- در برخورد با فرد مسموم غیر هوشیاری که در کنارش بسته های داروی خورده شده وجود دارد، ضمن حفظ خونسردی خود و عدم القاء استفراغ در این فرد، بسته های دارویی را همراه بیمار به بیمارستان ببرید.
- در مسمومیت های تعمدی با دارو، بهتر است در صورت هوشیاری فرد مسموم، نام دارو یا داروهای مصرفی و تعداد هر یک از آنها را از وی بپرسید و به کادر درمانی اطلاع دهید.
- در اغلب مسمومیت های اتفاقی و یا تعمدی با داروها، برای اطلاع از نحوه انجام اقدامات اولیه، هرچه سریع تر با شماره تلفن مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم 1490 و یا اورژانس 115 تماس بگیرید.

منبع: واحد تحقیق و توسعه - معاونت غذا و دارو
تهیه کننده: دکتر پریا عطایی