اثر روزه داری بر تعادل انرژی و وزن بدن

تغييرات وزن بدن به تعادل انرژي در بدن بستگي دارد. منظور از تعادل انرژي در بدن اين است كه انرژي دريافتي توسط فرد با انرژي مصرف شده در بدن او برابر باشد.
- انرژي يا كالري دريافتي، انرژي است كه از طريق خوردن مواد غذايي وارد بدن مي شود.
- انرژي مصرف شده در بدن مقدار انرژي لازم جهت سوخت و ساز سلولي و انجام كارهاي طبيعي بدن (مانند تنفس، ضربان قلب و . . . ) و فعاليت هاي روزانه (مانند راه رفتن و نشستن، ورزش كردن و . . . ) مي باشد.
1.اگر انرژي دريافتي فرد با انرژي مورد نياز او برابر باشد، تعادل انرژي در بدن وجود دارد كه در اين حالت فرد نه چاق تر مي شود و نه لاغرتر، بلكه وزن او ثابت مي ماند.
2.اگر انرژي دريافتي كمتر از انرژي مورد نياز بدن باشد،‌ وزن كاهش مي يابد.
3.اگر ميزان دريافت انرژي از طريق مواد غذايي بيشتر از انرژي مورد نياز بدن باشد، وزن افزايش مي يابد.

تغييرات ميزان آب و مايعات بدن نيز مي تواند بر روي وزن بدن اثر بگذارد
در صورتي كه آب بدن كاهش يابد، وزن به طور موقت مختصري كاهش مي يابد. عواملي كه منجر به كاهش آب بدن مي شوند، عبارتند از:
-كاهش مصرف آب و مايعات در طول روز
- تعريق زياد
با توجه به اينكه تغييرات وزن بدن به عوامل مختلفي بستگي دارد،‌ در ابتدا بايد اطلاعات كافي در مورد عوامل مؤثر بر تغييرات وزن داشته باشيم تا بتوانيم بر اساس اين اطلاعات، اثرات روزه داري ماه رمضان را بر وزن بدن پيش بيني نماييم.

تغييرات وزن بدن در ماه رمضان به چه عواملي بستگي دارد
تغيير انرژي دريافتي
تغيير مقدار غذاي مصرفي در ماه رمضان در مقايسه با ساير ايام سال، مي تواند بر وزن بدن اثر بگذارد. به عبارت ديگر، اگر كالري دريافتي روزانه افزايش يابد مي تواند منجر به افزايش وزن شود و اگر كاهش يابد، مي تواند وزن بدن را كاهش دهد.
 به عنوان مثال، مصرف برخي شيريني جات مثل حلوا، زولبيا و باميه در ماه رمضان معمول است. پرخوري در مصرف اين گونه مواد غذايي كه كالري بالايي دارند، مي تواند وزن بدن را افزايش دهد.

تغيير انرژي مصرفي بدن
- فعاليت روزانه انرژي مصرفي بدن را افزايش مي دهد.
- كاهش فعاليت بدني در ماه رمضان در مقايسه با قبل از ماه رمضان، نياز بدن به انرژي را تا حدودي كاهش مي دهد.
- اگر در ماه رمضان انرژي دريافتي ثابت بماند و فعاليت بدني كاهش يابد، مي تواند منجر به افزايش وزن شود.

تغيير آب بدن
- حدود 60%-50% وزن بدن را آب تشكيل مي دهد.
- كاهش آب بدن موجب ايجاد اختلال در عملكرد بدن مي شود.
- اگر در ماه رمضان مصرف مايعات و آب در فاصله افطار تا سحر كافي نباشد، بخصوص اگر روزه داري ماه رمضان در ماه هاي گرم سال واقع شود، ‌اين احتمال وجود دارد كه در اثر تعريق زياد و از دست دادن آب بدن، وزن موقتأ كاهش يابد.
تغييرات رژیم غذایی و شيوه زندگي در ماه رمضان اغلب با کاهش دريافت غذا و کاهش وزن همراه است و به طور معمول کاهش وزن حدود دو كيلوگرم و يا كمتر طي اين ماه ايجاد مي شود.
 بعلاوه افراد داراي اضافه وزن نسبت به افراد با وزن طبيعي و يا كم وزن، بيشتر وزن كم مي كنند. به عبارت ديگر، افرادي كه اضافه وزن دارند و يا چاق هستند، بيشتر تمايل دارند كه با رعايت رژيم غذايي مناسب در ماه رمضان وزن خود را كم كنند. البته اين گفته در مورد همه افراد صدق نمي كند. چه بسا ممكن است برخي افراد به دليل پرخوري در ماه رمضان دچار افزايش وزن نيز شوند.

روزه داري چه تاثيري بر دماي بدن دارد
الگوي خواب، مصرف غذا و فعاليت فيزيكي، درجه حرارت بدن را تحت تأثير قرار مي دهند.
دمای بدن در طول خواب کاهش و در هنگام بیداري افزایش می یابد.
در مقايسه با قبل از ماه رمضان، در ماه رمضان دماي بدن در طول روز كاهش و به هنگام شب افزايش مي يابد. علت آن است كه سهم بيشتري از كالري دريافتي در اواخر روز و يا نزديك زمان خواب است. همچنين، معمولأ در اين ايام فعاليت بدني در طور روز كاهش مي يابد و فعاليت ورزشي نيز به بعد از وعده افطار موكول مي شود.     

اثرات كاهش كالري دريافتي چيست
كاهش كالري دريافتي به ميزان 40 – 30 درصد براي افراد چاق و غير چاق فوايد زيادي دارد. محدوديت رژيمي (كاهش كالري و يا گرسنگي متناوب مانند روزه داري) منجر به افزايش طول عمر و مهار فرايندهاي مربوط به بيماري هايي مانند بيماري هاي قلبي عروقي، سرطان، ديابت و بيماري هاي سیستم عصبی مي شود. برخي اثرات كاهش متوسط كالري دريافتي عبارتند از :
- كاهش وزن
- كاهش فشار خون
- تنظيم قند خون
- تنظيم چربي هاي خون
- تنظيم دماي بدن
- كاهش آسيب هاي سلولي
- به تأخير انداختن پيري
كه همه اين موارد منجر به افزايش طول عمر مي شوند. بنابراين، در صورتي كه روزه داري ماه رمضان با كاهش متوسطي در كالري دريافتي همراه باشد و اين كاهش كالري دريافتي در ايام پس از ماه رمضان نيز حفظ شود،  اثرات مفيدي در كاهش انواع مختلف بيماري ها و افزايش طول عمر خواهد داشت.

روزه داري و اختلالات خوردن       
- محدودیت غذايي یک عامل خطر در ايجاد اختلالات خوردن مانند بي اشتهايي عصبي و پرخوري عصبي است.
- رژیم سخت و کاهش وزن شديد معمولأ موجب تسریع پیشرفت بي اشتهايي عصبي و يا پرخوري عصبي می شوند.
- پرخوری نيز اغلب پیامد رژیم هاي غلط غذايي است.
- بر اساس تحقيقات انجام شده، محدودیت های اعمال شده در روزه داری ماه رمضان موجب به خطر افتادن رفتارهای غذایی دختران و پسران جوان نمي شود. به عبارت ديگر، روزه داري ماه رمضان خطر بي اشتهايي و پرخوري عصبي را افزايش نمي دهد.

نتيجه گيري
در مجموع، با توجه به اين كه در ماه رمضان فعاليت فيزيكي افراد كاهش مي يابد، دريافت كالري از مواد غذايي به همان نسبت بايد كاهش يابد تا منجر به افزايش وزن نگردد. همچنين، كاهش مختصر وزن ناشي از كاهش مصرف مايعات و كاهش آب بدن نيز بايد در تفسير تغييرات وزن مورد توجه قرار گيرد.

منبع: پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: موناعدالت یار