گفتگو با معاون پژوهشی بیمارستان فارابی

به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی، دکتر رجبی معاون پژوهشی این بیمارستان، فرا رسیدن روز پژوهش را به همه پژوهشگران و دانشگاهیان تبریک گفت و اظهار داشت: گرچه وجود بخش های کامل بالینی، مرکز فراهم آوری سلول های بنیادی، آزمایشگاه های ژنتیک، پروتئومیکس و آسیب شناسی، بخش اپتیک و بانک چشم، تعدد و تنوع بیماران و اساتید مجرب در بیمارستان فارابی عرصه مطالعات بی نظیری را در اختیارمان قرار می دهد، ولی به هر حال در حوزه پژوهش با چالش هایی مواجه هستیم. برای بر طرف کردن این مسائل و ترغیب همکاران به امر پژوهش راهکارهایی را در نظر داریم که انشاء الله با کمک دوستان محقق خواهد شد. 
وی عدم وجود نگرش درست در مورد مقوله پژوهش در بین اعضای هیئت علمی و دستیاران را یکی از این مشکلات دانست و افزود: در حال حاضر نتیجه فعالیت های پژوهشی غالبا به چاپ مقالات original article, case series  یا case study خلاصه شده است و معمولا هم با انگیزه کسب امتیاز ارتقا صورت می گیرد. این نگرش باید اصلاح شده و فعالیت های پژوهشی منجر به تولید محصول شود. محصولی که می تواند دارو یا تکنیک جراحی جدید، یک وسیله یا حتی یک تئوری و نظریه جدید باشد.

کاربردی کردن پژوهش ها و تلفیق مطالعات کاربردی و بالینی
دکتر رجبی کاربردی کردن پژوهش ها به ویژه تحقیقات علوم پایه و تلفیق آن با علوم بالینی را از ضروریات این حوزه دانست و اظهار داشت: باید مطالعات علوم پایه به سمت استفاده در بالین و تولید محصول سوق داده شود. به طور مثال اگر پژوهشی در زمینه سلول درمانی انجام و تنها مقاله ای چاپ شود و استفاده دیگری نداشته باشد، این یعنی تلف کردن وقت و انرژی پژوهشگر و بودجه مملکت که هیچ عایدی برای کشور نخواهد داشت. هدف ما حمایت از مطالعات کاربردی، نتیجه بخش و غیر تکراری است.
وی تعیین جایزه و گرنت را به عنوان مشوق برای تحقیقات و ابداعات پیشنهاد کرد و افزود: البته این جایزه قطعا به پژوهش هایی که نتایج مطلوبی داشته و منجر به چاپ مقاله در ژورنال های معتبر با impact بالاشده باشد یا یافته نوین، پتنت و تئوری جدیدی از آن بدست آید، تعلق خواهد گرفت.
معاون پژوهشی بیمارستان فارابی درگیر کردن اجباری اعضای هیئت علمی، دانشجویان، دستیاران و فلوشیپ ها در امر پژوهش را امری ناپسند برشمرد و تاکید کرد: در هیچ یک از مراکز معتبر و بزرگ دنیا که بنده می شناسم این رویه وجود ندارد. در حال حاضر یک روز کاری اعضای هیئت علمی برای این کار اختصاص یافته و تلاشمان بر این است تا برای رزیدنت ها و فلو ها هم یک روز پژوهشی اختصاص دهیم.
دکتر رجبی تصریح کرد: دستیار و فلوشیپ باید به امر پژوهش علاقه مند باشد. عنوان پایان نامه و استاد راهنما را خودش انتخاب و بر روی پروژه ای که علاقه دارد کار کند. باید تلاش کنیم رزیدنت، فلوشیپ و دانشجوی ما با روش تحقیق آشنا شود نه این که او را به زور وارد مطالعه ای کنیم تا نتیجه ای جدید برایمان تولید کند یا در منگنه قرارش دهیم که مطالعه را زودتر تمام کند و مقاله بدهد.

لزوم تعامل با سایر گروه ها و مراکز پژوهشی
معاون پژوهشی بیمارستان فارابی ایزوله شدن محققین را از چالش های مهم حوزه پژوهش خواند و افزود: غیر از تحریم ها که ما را از مراکز علمی دنیا دور کرده است، خودمان هم به این امر دامن می زنیم.
وی در این مورد توضیح داد: مطالعات ما عموما فردی است. مطالعات گروهی، مشترک و میان رشته ای کم داریم. اگر هم باشد، خیلی جامع نیستند. همین امر دلیل عقب ماندن ما در بسیاری از زمینه هایی است که توانایی انجامش را داریم. چون کار مشترک و فکر مشترک نداریم و کار تیمی بلد نیستیم. بسیاری از برندهای معتبر دنیا در زمینه تولید تجهیزات و لوازم چشم پزشکی در تیمشان متخصصینی از رشته های مختلف چشم پزشکی، مهندس مکانیک، متخصص اپتیک، متخصص فیزیک پزشکی وجود دارد که با هم کار می کنند. ولی ما می خواهیم تکی کار کنیم تا پروژه به نام خودمان تمام شود. مثلا بنده که متخصص بالینی هستم، اگرعلاقه مند به کار در زمینه سلول درمانی هستم، باید با مراکز فعال و پرسابقه در سلول درمانی همکاری کنم و نتیجه هم به دو طرف تعلق داشته باشد نه این که راسا اقدام کنم، این منطقی نیست.
دکتر رجبی در مورد ارتباط با مراکز معتبر دنیا گفت: چند سال پیش مذاکراتی برای تبادل علمی با یکی از مراکز معتبر امریکا انجام دادیم ولی متاسفانه به علت مشکلات تحریم این امر میسر نشد. الان مجددا این مذاکرات را از سر گرفته ایم تا با یکی از مراکز امریکا یا اروپا تبادل دانشجو داشته باشیم و رزیدنت های ما با روش های تحقیق در این مراکز آشنا شوند.

حرکت به سمت تولید و مصرف کالا و تجهیزات ایرانی
از دیدگاه دکتر رجبی مهمترین چالش موجود در مراکز علمی و درمانی ایران اين است که مصرف کننده تولیدات کارتل ها و شرکت های بزرگ تجهیزات پزشکی دنیا شده اند و متخصصین ما نقش کارکنان آن ها را برعهده گرفته اند.
وی اظهار داشت: اگر به اتاق عمل بیایید، می بینید که حتی برای عملی مثل کاتاراکت هم صددرصد لوازم و تجهیزات وارداتی هستند. از پگ ها و ست های جراحی گرفته تا دستگاه فیکو، لنز ها حتی چسب هم وارداتی است. عملا ما تکنسین هایی هستیم که کار با این وسایل را یادمان داده اند. برای آن ها کار کرده و درآمد ایجاد می کنیم و در واقع بودجه کشورمان صرف تولید و اشتغال زایی در کشور های دیگر می شود.
دکتر رجبی برای حل این مشکل گفت: یکی از اهداف ما مذاکره با شرکت های تولید کننده ایرانی برای ساخت لوازم پرمصرف جراحی های چشمی است. قبلا هم تجربه ای در تولید لنز های داخل چشمی داشتیم که لنز هایی با قیمت کمتر تولید و حتی صادر می شد ولی متاسفانه به دلایلی این کار متوقف شد.

کمبود نیروی متخصص در حوزه پژوهش
معاون پژوهشی بیمارستان فارابی ادامه داد: یکی دیگر از مسایل ما در حوزه پژوهش فارابی، کمبود نیروی متخصص در حوزه های مختلف علیرغم فضاهای پژوهشی و امکانات موجود است.
وی همچنین ادامه داد: محققینی که در حال حاضر در فارابی مشغول کار هستند، عموما رابطه استخدامی مشخصی ندارند و به همین دلیل با وجود انجام کارهای پژوهشی مهم ،مفید و جدید، تضمینی برای ادامه همکاری و حضورشان وجود ندارد. معمولا این افراد طرح هایشان را به صورت مقطعی و در مراکز مختلف پیش می برند.
دکتر رجبی برای رفع مشکل نیروی متخصص بخش های پژوهشی بیمارستان فارابی نیز گفت: قصد داریم برای رفع نیاز به متخصصان فراخوان همکاری دهیم و در حد توان برای استخدام آن ها تلاش خواهیم کرد. از طرفی آماده ایم تا امکاناتمان را برای طرح های پژوهشی مشترک در اختیار علاقه مندان قرار دهیم و در حد توان به آن ها کمک کنیم. به افرادی هم که الان مشغول کار هستند،حتی المقدور کمک می کنیم تا مطالعاتشان به نتیجه برسد.
دکتر رجبی فردگرایی محققین و تمایل آنان به تمام کردن کار به نام خودشان را  مشکل دیگر حوزه پژوهش دانست و گفت: این رویه باید متوقف و فردگرایی به کار تیمی تبدیل شود. چون کار جمعی نتیجه اش جهانی خواهد بود. خیلی از افراد را می شناسیم که اختراع و نوآوری برجسته ای داشته اند ولی به علت فرد گرایی کارشان شناسایی نشده است.

تعیین اولویت های پژوهشی
دکتر رجبی به ضرورت تعیین اولویت های پژوهشی اشاره کرد و گفت: الان در تمام دنیا برای حوزه های مختلف چشم انداز چند ساله تعیین و اهداف پژوهشی را بر اساس این چشم انداز تعیین می کنند. بنابراین ضروری است اولویتهای پژوهشی کشور و دنیا را بشناسیم و تحقیقاتمان را در این مسیر سوق دهیم.
وی تصریح کرد: این امر از کارهای تکراری و بدون فایده جلوگیری می کند. وقتی دارویی در جهان تولید شده و نتیجه تحقیقات آن موجود است، دلیلی برای آزمودن مجدد ما وجود ندارد. باید پروتکل های موجود در دنیا را شناسایی و پروتکل های تحقیقاتی خود را بر اساس آن بچینیم.
دکتر رجبی یکی دیگر ازچالش ها را  عدم وجود بانک اطلاعاتی جامع بیماری های چشم در بیمارستان دانست و گفت: با الکترونیکی کردن پرونده ها می توان این نقیصه را برطرف کرد. دانشگاه هم باید در این زمینه به ما کمک کند تا تمام پرونده هایمان را الکترونیکي کنیم.

حذف موانع از مسیر پژوهش
معاون پژوهشی بیمارستان فارابی، با بیان این که کار پژوهشی سخت است و علاقه می خواهد اظهار داشت: بروکراسی حاکم بر سر راه محققین، یکی از موانع انجام کار پژوهشی در کشور ما محسوب می شود.
وی توضیح داد: الان اگر شما بخواهید طرحی را انجام دهید از ثبت عنوان تا شروع کار یک سال یا بیشتر طول می کشد. هر چقدر این مسیر کوتاه تر شود، خود به خود افراد به انجام کار پژوهشی علاقه مندتر می شوند. هدف ما حذف موانع و تسهیل امر پژوهش است.
معاون پژوهشی بیمارستان فارابی با اشاره به پایین بودن میزان استناد به مقالات، توجه بیش از حد به کمیت تولید مقالات را دلیل این امر دانست و خواستار اصلاح این روند شد.
دکتر رجبی تصریح کرد: باید شرط تعداد مقاله برای ارتقای اعضای هیئت علمی حذف شود. لزومی ندارد یک متخصص بالینی حتما در پژوهش هم درگیر شود. نباید برای ارتقا، هیئت علمی را وادار به انجام مطالعه ای کرد که نه به آن علاقه دارد و نه زمینه اش فراهم است. در عین حال از کار بالین و ارائه خدمت به بیماران هم باز بماند.  

تولید ثروت از طریق مطالعات کاربردی
دکتر رجبی با بیان این که درآمد اغلب پژوهشگران کشورهای پیشرفته، وابسته به درمان بیماران نیست و معمولا سالیانه مبلغی را از عواید طرح پژوهشی یا اختراعی که ارایه کرده اند، دریافت می کنند گفت: باید چنین مکانیزمی را در کشورمان ایجاد کنیم. پژوهشگر اگر بداند نتیجه کارش منجر به تولید درآمد می شود، مسلما با علاقه بیشتری به این سمت می رود.
وی در پایان تاکید کرد: اگر پژوهش منجر به تولید دارو یا تجهیزات درمانی یا تکنیک جراحی جدید شود، نه تنها ایجاد درآمد و اشتغال خواهد کرد، بلکه موجب توسعه توریسم درمانی هم خواهد شد. با ابداع یک روش جراحی می توان افراد را برای درمکان به کشور کشاند و تولید ناخالص ملی را بالا برد. ما باید به این راه برویم.
خبر و عکس: امیدوار