نقش پررنگ عوامل اجتماعی و اقتصادی در گسترش بیماری‌های منتقله از پشه آئدس در ایران

به گزارش روابط عمومی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران، طرح تحقیقاتی با عنوان «شناسایی تعیین‌کننده‌های اجتماعی مؤثر بر پیشگیری، کنترل و انتشار بیماری‌های منتقله از پشه آئدس در کشور و ارائه توصیه‌های سیاستی» توسط دکتر محمدرضا مبینی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به عنوان مجری اصلی اجرا و در سال ۱۴۰۳ خاتمه یافته است. این پژوهش با هدف شناسایی عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی مؤثر بر گسترش بیماری‌های منتقله از پشه آئدس و ارائه راهکارهای سیاستی و مداخلات بین‌بخشی برای کنترل مؤثر این بیماری‌ها طراحی و انجام شده است.
دکتر مبینی‌زاده در تشریح اهمیت این پژوهش اظهار داشت که کنترل و پیشگیری از بیماری‌های منتقله از پشه آئدس در ایران تنها با تکیه بر اقدامات بهداشتی ممکن نیست، بلکه نیازمند توجه جدی به تعیین‌کننده‌های اجتماعی، اقتصادی و محیطی سلامت است. وی با تأکید بر اینکه عواملی همچون فقر، ضعف زیرساخت‌های شهری، ناکارآمدی نظام مراقبت و کمبود آگاهی عمومی نقش تعیین‌کننده‌ای در گسترش این بیماری‌ها دارند، افزود موفقیت در مهار این بیماری‌ها مستلزم رویکردی جامع، مشارکتی و چندبخشی است که سلامت را در همه سیاست‌ها نهادینه کرده و به مداخلاتی نظیر آموزش همگانی، توانمندسازی جوامع محلی، بهسازی محیط و تقویت همکاری‌های بین‌بخشی اولویت دهد.
نتایج این پژوهش می‌تواند مورد استفاده طیف گسترده‌ای از ذی‌نفعان قرار گیرد؛ از جمله سیاست‌گذاران و مدیران ارشد در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌ویژه در حوزه‌های بهداشت عمومی، بیماری‌های واگیر، سلامت محیط و مدیریت بلایا، مدیران و کارشناسان بهداشت در دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌ویژه در استان‌های جنوبی و مناطق پرخطر، سازمان‌های بین‌بخشی نظیر شهرداری‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان مدیریت بحران و جمعیت هلال احمر، همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد و گروه‌های داوطلب محلی فعال در حوزه سلامت، محیط زیست و توانمندسازی اجتماعی. افزون بر این، مراکز دانشگاهی و پژوهشی فعال در حوزه اپیدمیولوژی، علوم اجتماعی سلامت و تغییرات اقلیمی نیز می‌توانند از این یافته‌ها بهره‌مند شوند.
به گفته مجری طرح، این پژوهش دو تأثیر عمده دارد؛ نخست توانمندسازی سیاست‌گذاران برای طراحی مداخلات هدفمند و مبتنی بر شواهد با شناسایی تعیین‌کننده‌های اجتماعی مؤثر بر شیوع بیماری‌های منتقله از پشه آئدس و اولویت‌بندی مداخلات پیشنهادی، و دوم تقویت همکاری‌های بین‌بخشی با تأکید بر ضرورت هماهنگی میان نهادهای بهداشتی، شهرداری‌ها، سازمان محیط زیست و نهادهای اجتماعی به منظور ایجاد ساختارهای اجرایی هماهنگ و کارآمد در مقابله با چالش‌های نوظهور سلامت عمومی.
وی ادامه داد که انجام پژوهش‌های مداخله‌ای و پایلوت در استان‌های درگیر برای سنجش اثربخشی مداخلات شناسایی‌شده، بررسی ساختارهای حکمرانی و نقش نهادهای محلی در کنترل بیماری‌ها، مطالعات کیفی متمرکز بر نگرش‌ها و موانع رفتاری و همچنین مدل‌سازی پیش‌بینی‌محور برای شناسایی مناطق با ریسک بالا از جمله مسیرهای پیشنهادی برای ادامه و کاربردی‌تر کردن نتایج این پژوهش است.
اجرای مؤثر این اقدامات به گفته دکتر مبینی‌زاده نیازمند حمایت مسئولان و نهادهای مرتبط در سه محور اصلی است: تأمین منابع مالی کافی برای اجرای مداخلات پایلوت در سطح ملی و استانی، تقویت هماهنگی بین‌بخشی میان دستگاه‌های اجرایی و وزارت بهداشت، و توسعه زیرساخت‌های فناوری و دسترسی به داده‌های به‌روز برای ایجاد نظام‌های پایش و هشدار سریع و جلب مشارکت جامعه.
وی افزود نتایج این طرح با برجسته‌سازی نقش تعیین‌کننده‌های اجتماعی در گسترش بیماری‌های منتقله از پشه آئدس موجب تغییر نگاه سیاست‌گذاران از رویکرد صرفاً بهداشتی به رویکردی اجتماعی‌تر در مدیریت بیماری شده و در جلسات مشورتی با معاونت بهداشت وزارت بهداشت نیز مورد استفاده قرار گرفته است. علاقه‌مندان و پژوهشگران می‌توانند برای ارتباط و تبادل نظر با مجری این طرح از طریق آدرس ایمیل mrmobini1986@gmail.com اقدام کنند. کد طرح:75421