الگوهاى صحیح تغذیه اى و فعالیت ورزشى در ماه رمضان

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران معاونت دانشجویی فرهنگی، ورزش در ماه رمضان، از تجمع چربی در بدن جلوگیری و عمل سوخت و ساز را تسهیل می کند. همچنین ورزش علاوه بر تاثیر مثبت بر توانایی های جسمانی، سهم زیادی در افزایش قدرت یادگیری و توانایی های ذهنی انسان دارد. از آنجا که امسال نیز ماه مبارک رمضان با روزهای گرم سال همزمان شده است، روزه داران باید قدری بیشتر مراقب حفظ سلامت خود باشند. چراکه ممکن است علاوه بر روزه داری، گرمای هوا نیز انجام فعالیت های جسمی روزانه از جمله ورزش را با مشکل مواجه کند. اما اگر شما هم به ورزشی منظم و مرتب عادت داشته اید، شاید نخواهید که یکباره تمام فعالیت های خود را متوقف کنید.
اما چگونه باید در طول این ماه ورزش را ادامه داد؟ تداوم ورزش، راهی مناسب برای سلامت و لذت بردن بیشتر از این ماه است. اگر فرد اصول تغذیه ای صحیح را رعایت کند، می تواند در کنار روزه داری به ورزشی منظم و ملایم نیز بپردازد و اینگونه سلامت جسمی خود را تامین کند. در ضمن این نکته مهم را در نظر داشته باشید که قطع تمامی فعالیت ها به مدت یک ماه، ممکن است قدرت و استقامت قلبی-عروقی شما را با مشکل مواجه سازد.

شدت ورزش خود را کاهش دهید.
برای جلوگیری از ضعف قوای جسمانی در ماه رمضان باید از انجام حرکات سنگین ورزشی اجتناب کرد. فعالیت زیاد فرد روزه دار در ماه رمضان، به صرف انرژی بیشتر و افزایش تعریق طی ساعات روز منجر می شود که می تواند موجب عطش فراوان و افت فشارخون فرد شود. با کاهش شدت برنامه ورزشی، می توانید فعال بمانید و در عین حال انرژی خود را از دست ندهید. به عنوان مثال اگر همیشه می دویدید، آن را به پیاده روی سریع تبدیل کنید، یا اگر همیشه به مدت یک ساعت ورزش می کردید، زمان آن را (بسته به قدرت جسمانی خود) به 30 تا 45 دقیقه کاهش دهید.

تداوم در فعالیت های بدنی مهم است.
نکته مهم آن است که در این ماه به ورزش ادامه دهید. ثبات و تداوم فعالیت بدنی، عنصری کلیدی برای حفظ سلامت و تناسب اندام است که نباید فراموش شود.
با اینکه شاید در ماه مبارک رمضان، فرصت زیادی برای ورزش و انجام تمرینات بدنی نباشد، اما حداقل 20 تا 30 دقیقه فعالیت هم کمک زیادی به حفظ سلامت و وزن مناسب می کند و این گونه پس از ماه رمضان برگشتن به برنامه ورزشی عادی، ساده تر خواهد بود.
لازم نیست که یک ساعت تمام و به همان شدت سابق ورزش کنید، فقط همان قدر که می توانید تلاش کنید تا در طول این ماه نیز تداوم برنامه ورزشی را حفظ کرده باشید.

زمان مناسبی را برای ورزش انتخاب کنید.
به جای اینکه هر زمان راحت بودید ورزش کنید، زمانی را انتخاب کنید که بیشترین میزان انرژی را دارید و ورزش لطمه ای به روزه شما نمی زند. شاید راحت تر باشید اگر 20 دقیقه زودتر از خواب بلند شوید و قبل از خوردن سحری ورزش کنید؛ گروهی نیز ممکن است ترجیح بدهند پس از وعده افطار ورزش کنند. اما به یاد داشته باشید که بلافاصله بعد از مصرف غذا نباید ورزش کرد. گروهی هم پیشنهاد می کنند قبل از افطار ورزش کنید تا بتوان بعد از فعالیت ورزشی آب و مواد غذایی کافی مصرف کرد. پس به میزان انرژی خود در طی روز دقت کرده و زمان مناسب را پیدا کنید. هر زمان از شبانه روز که شما بتوانید بدون لطمه به روزه و احساس خستگی ورزش کنید، همان زمان مناسب خواهد بود.

ورزش مناسبی را انتخاب کنید.
بهترین ورزش در طول ماه رمضان، شنا، پیاده روی و ورزش های هوازی، 3 ساعت پس از صرف افطار است، چرا که از گرفتگی عضلات پیشگیری می کند. ورزش های تفریحی، ملایم و با نشاط (به ویژه تمرینات هوازی) موجب تسریع گردش خون می شوند. بدین ترتیب خون و در نتیجه اکسیژن بیشتری به مغز می رسد و شادابی و نشاط را در ورزشکاران روزه دار به دنبال دارد و ذهن را برای یادگیری و تمرین، خلاق تر می کند.
این امر تنها منحصر به نوجوانان و جوانان نمی شود، بلکه در بزرگسالان نیز صادق است. لازم به ذکر است به انواع ورزش هایی که به طور مستمر و طولانی مدت (بیش از 2 دقیقه) طول می کشند و ضربان قلب در هنگام تمرین، کمتر از 70 درصد حداکثر ضربان قلب است، تمرینات هوازی گفته می شود.
پیاده روی، دوی نرم، دوی استقامت، شنا و دوچرخه سواری، استفاده از تردمیل و دوچرخه ثابت جزو ورزش های هوازی هستند.

اهمیت مصرف مایعات و آب.
استفاده به موقع و به اندازه از آب ازدیگر نکاتی است که می بایست در طول این ماه به آن توجه کرد. در ماه مبارک رمضان کم آبی می تواند در برخی از موارد به خصوص هنگام ورزش کردن مشکل ساز شود اما با تغییر زمانی در برنامه های ورزشی می توان با این مشکل مقابله کرد. ورزشکاران می توانند برنامه ورزشی صبح خود را به پیش از غروب آفتاب و یا 3 ساعت بعد از افطار منتقل کنند و به این ترتیب، احتمال وقوع مشکلات را به حداقل برسانند. به افرادی که امکان تغییر برنامه ورزشی خود را ندارند نیز توصیه می شود که درهنگام سحر و افطار مقدار بسیار زیادی آب بنوشند تا علاوه براینکه این نیاز بدن را مرتفع کرده باشند، مقداری آب در بدن ذخیره کنند تا در موقع نیاز و از دست رفتن آب بدن، از آن بهره جویند و به این ترتیب احتمال وقوع خطرات ناشی از کم آبی را به حداقل برسانند.
راهکار دیگر هم این است که افراد از مصرف مواد غذایی که باعث از دست رفتن آب بدن از راه ادرار می شود، خودداری کنند. در این بین کافئین یکی از مهمترین این مواد است که در قهوه و چای، فراوان وجود دارد.

از ورزش در محیط های گرم خودداری کنید.
شرایط محیطى در حین ورزش در طى ساعات روزه دارى اهمیت زیادى دارد. اگر در چنین ساعاتى قصد ورزش کردن دارید با توجه به اینکه مجاز به مصرف مایعات نیستید، از ورزش در محیط گرم و مرطوب یا با لباس هاى گرم و چسبان خوددارى کنید و سطح بدن خود را خنک نگه دارید تا دچار گرمازدگى و از دست دادن آب بدن نشوید. بلافاصله بعد از صرف غذا بخصوص غذای جامد و پرچرب، ورزش نکنید. از زمان سحر تا افطار قند خون به تدریج کاهش می یابد. بنابراین اگر قصد دارید در ساعات روزه داری ورزش کنید، به ویژه در تمریناتی که مهارت های حرکتی زیادی می طلبد یا حافظه، توجه و تمرکز زیادی لازم دارد، بهتر است این تمرینات را صبح ها انجام دهید یا آن را به بعد از افطار موکول کنید. با اینحال برخی از ورزشکاران ترجیح می دهند جلسات تمرینی خود را نزدیک افطار انجام دهند. در اینصورت بهتر است مدت یا شدت کاهش داده شود تا افت قند خون ایجاد نشود. در صورت داشتن علایمی از قبیل سرگیجه و سیاهی رفتن چشم ها شدت تمرین خود را کاهش یا حتی جلسه تمرین را قطع کنید. زمان مناسب دیگر برای ورزش کردن دو تا سه ساعت بعد از افطار است. اما توجه کنید که محتوای افطار شما غذای چرب و پرحجم نباشد، بلکه زودهضم و سبک باشد.
مصرف مایعات در طی ورزش اهمیت فراوانی دارد، اگر شما در طی ساعات روزه داری ورزش می کنید بایستی در اولین فرصت، کمبود مایعات بدن خود را جبران کنید.
تشنگی معیار خوبی برای تشخیص کم آبی نیست. یک راهنمای خوب برای بررسی وضعیت آب بدن، رنگ و حجم ادرار است. رنگ تیره و حجم کم ادرار نشان دهنده کم آبی بدن است.

خواب کافى.
تغییر در ساعات خواب و بیدارى در ماه رمضان ممکن است کارایى ورزشکاران را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین اگر نمى خواهید عملکرد شما کاهش یابد، سعى کنید ساعات استراحت و خواب شما مشابه روزهاى عادى سال باشد. شما مى توانید شب ها زودتر بخوابید و یک چرت میان روز هم داشته باشید تا ساعات کل خواب شما به دلیل بیدار شدن زود هنگام در سحر کاهش نیابد.
تهیه و تنظیم: دکتر ابوالفضل هاشم پور
دستیار تخصصی پزشکی ورزشی