فشارخون؛ قاتل خاموش (بخش دوم)

در بخش اول این مطلب، خواندید که «فشارخون بالا چه خطراتی دارد و چه عواملی باعث بالا رفتن فشارخون می شود؟». همچنین جدولی در اختیارتان قرار دادیم تا با کمک آن متوجه شوید فشارخون تان چه وضعیتی دارد و آیا نیاز به مراقبت دارد یا خیر؟ در این بخش، با «چگونگی اندازه گیری فشارخون به طور صحیح» و «اقداماتی که می توانید برای کنترل فشارخون و نگه داشتن آن در محدوده طبیعی انجام دهید» بیشتر آشنا خواهید شد.

نکاتی در مورد اندازه گیری فشارخون

• فشارخونتان را دو بار اندازه بگیرید. زیرا در اولین اندازه گیری، ممکن است به علت اضطراب، فشارخون بالا باشد. دومین اندازه گیری معمولا به فشارخون واقعی نزدیک تر است.
• از بادکردن مکرر بازوبند خودداری کنید؛ این کار روی مقدار فشارخون تاثیر می گذارد و به طور کاذب، فشارخون دیاستول را بالاتر و فشار سیستولی را پایین تر نشان میدهد.
• فشارخون طبیعی در طول شبانه روز متغیر است. گاهی لازم است فشارخون در زمان های مختلف شبانه روز اندازه گیری شود؛ خصوصا وقتی فشارخون بالا تشخیص داده می شود.
• در سالمندان، فشارخون باید در هر دو دست اندازه گیری شود و اگر فشارخون در دو بازو متفاوت بود، فشارخون بالاتر باید مدنظر قرار بگیرد.
• در خانم های باردار، فشارخون باید در حالت نشسته اندازه گیری شود. در بارداری استفاده از فشارنج دیجیتالی مناسب تر است.
• در بیمارانی که داروهای پایین آورنده فشارخون مصرف می کنند، زمان مطلوب برای اندازه گیری فشارخون، بستگی به زمان بندی مصرف داروها دارد. با پزشک خود در این مورد صحبت کنید و هنگام ثبت عدد فشارخون، زمان مصرف دارو را هم ثبت و به آن اشاره کنید.
• برای تایید فشارخون بالا، لازم است  پزشک یا مراقب سلامت، در طول چند هفته یا چند ماه در موقعیت های جداگانه و شرایط مختلف، چندین بار (حاقل سه بار) فشارخون فرد را اندازه بگیرد تا بتواند با توجه به نتایج، در مورد ابتلای فرد به فشارخون بالا تصمیم بگیرد.
• افرادی که ضربان قلب نامنظم دارند، به علت احتمال برآورد نادرست فشارخون نباید در منزل فشارخونشان را اندازه گیری و پایش کنند. 

راهنمای اندازه گیری فشارخون

• نيم ساعت قبل از اندازه گیری فشار خون، کافئین(قهوه و چاي)، الکل، سیگار و قلیان مصرف نکرده باشید.
• نیم ساعت قبل، فعاليت بدني شديد انجام نداده باشید.
• ناشتا نباشید.
• هنگام اندازه گيري فشارخون، مثانه­تان خالي باشد.
• قبل از اندازه گیری فشارخون، در وضعیت راحت و آرام قرار بگیرید. پنج دقيقه قبل از اندازه گیری، استراحت کرده و با هیجان صحبت نکنید.
• ترجیحا لباسی بپوشید که آستین گشاد داشته باشد.

 فشارخون بالا، به مراقبت مادام العمر نیاز دارد و شامل «درمان دارویی» و «اصلاح شیوۀ زندگی» است.

از دست خودمان چه کمکی بر می آید؟
متاسفانه فشارخون از آن بیماری هایی نیست که بتوانید یک بار آن را درمان کنید و بعد با خیال آسوده پی کار و زندگی تان بروید. این بیماری برای همیشه نیاز به مراقبت و توجه شما دارد. از طرفی مصرف دارو، تنها بخشی از درمان بیماری فشارخون است. اگر به این بیماری دچار هستید باید سبک و سیاق زندگی تان را هم تغییر دهید.

برای آنکه فشارخونتان را برای همیشه تحت کنترل داشته باشید به این توصیه ها عمل کنید:

• تغذیه تان را اصلاح کنید

باید به یک برنامه غذایی هدفدار و مخصوص بیماران مبتلا به فشارخون رو بیاورید. بهترین رویکرد غذایی برای شما، مصرف میوه، سبزی، حبوبات و مواد غذایی سبوس دار و لبنیات کم چرب است. مصرف پتاسیم را هم باید بیشتر کنید (پتاسیم در برخی میوه ها و سبزی ها مثل موز، آلوخشک، انگور، هویج، بادمجان و ... وجود دارد). درمقابل، مصرف نمک (سدیم) را باید به حداقل برسانید. همین طور مصرف چربی، مخصوصا چربی اشباع شده را کم کنید. (چربی اشباع در گوشت قرمز، شیرپرچرب، خامه و کره به فراوانی یافت می شود)

•  وزن تان را کم کنید

اگر اضافه وزن دارید حتما باید وزن کم کنید. حتی کاهش وزن به میزان 2 کیلوگرم هم اثر فوق العاده ای بر فشارخونتان خواهد داشت. ورزش هم یادتان نرود.

• تنش زدایی کنید

بیش از اندازه کار نکنید. فکرهای منفی  و مزاحم را دور بریزید. سعی کنید روابط دوستانه خود را با دیگران گسترش بدهید و صبور و خوش بین باشید. خواب کافی را فراموش نکنید و تا جایی که می توانید استرس و اضطراب را از خود دور کنید و تمرین کنید که همیشه آرام و عمیق نفس بکشید.

• فشارخون خود را در خانه اندازه بگیرید

این کار باید طبق یک روال ثابت انجام بگیرد. اندازه گیری فشارخون در خانه، این فایده را دارد که فشارخون اندازه گیری شده به اندازۀ واقعی آن، بسیار نزدیک است و تحت استرس و خستگی افزایش نیافته است.

• دور الکل و سیگار خط بکشید

مصرف الکل بر قلب اثر می گذارد و باعث افزایش فشارخون می شود. سیگار نیز به دیواره شریان ها صدمه شدیدی می زند و روند سفت شدن آنها را تسریع می کند. قطع مصرف این دو، برای کنترل بهتر فشارخون، ضروری است.

• به طور مرتب نزد پزشک بروید

در درمان بیماری فشارخون، یک تیم درمانی دونفره وجود دارد که اعضای آن را، شما و پزشک تان تشکیل می دهید. پس تک روی نکنید و هرگز خودسرانه دارو نخورید یا دارویتان را قطع نکنید.

• داروهایتان را درست مصرف کنید

دارو را طبق دستور و راس ساعت مقرر، مصرف کنید. اگر عوارض دارو یا هزینه های تامین آن، آزار دهنده است، خودسرانه دارویتان را قطع نکنید. این کار حتما باید زیر نظر پزشک باشد.

چگونه در بسیج ملی کنترل فشارخون، مشارکت کنیم؟

اگر 30 سال یا بیشتر سن دارید (متولد قبل از 29 اسفند 68) یا مبتلا به بیماری کلیوی هستید می توانید در این بسیج مشارکت کنید. خانم های باردار در هر سنی که باشند نیز ضروری است در این بسیج شرکت کنند. این بسیج در سراسر کشور اجرا می شود بنابراین هر ایرانی و غیرایرانی که ساکن ایران است می تواند در بسیج شرکت نماید. بدیهی است همراهی و مشارکت شما عزیزان است که به برنامه ریزان وزارت بهداشت این امکان را می دهد تا برای سلامت همه آحاد جامعه و نسل حال و آینده، بهترین برنامه ها را تدوین و اجرا کنند. اگر برایتان امکان دارد که در خانه فشارخونتان را به طور صحیح و با توجه به نکاتی که در این مطلب خواندید، اندازه بگیرید، به سامانه ثبت فشارخون  به نشانی زیر مراجعه کرده و عدد فشارخونتان را ثبت کنید. https://salamat.gov.ir
در غیر این صورت، به نزدیک ترین پایگاه سلامت(در مناطق شهری)، خانه بهداشت (در مناطق روستایی) یا مرکز خدمات جامع سلامت، یا یکی از ایستگاه های موقت ثبت فشارخون که بصورت ثابت یا سیار در مدت اجرای این بسیج راه اندازی و فعال شده، مراجعه کرده و فشارخون خود را به طور رایگان، اندازه بگیرید.

تنظیم: سارا نعیمی
منابع:بسته آموزشی فشارخون، دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی- پیش نویس طرح اجرایی بسیج ملی کنترل فشارخون بالا نسخه 6.2 / 21 اردیبهشت 1398
جمع آوری و تهیه: گروه آموزش وارتقای سلامت، معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1398