اصول اوليه پيشگيري از مصرف مواد
اگر خانواده اي داراي يك فرد مصرف كننده مواد باشد، فرزندان و همسر فرد حداقل افرادي هستند كه به طور مستقيم از بيماري وي متأثر مي شوند، لذا علاوه بر افراد مصرف كننده مواد، طيف گسترده تري از افراد جامعه نيز درگير اين مسئله خواهند بود. وجود فرد مصرف كننده مواد در يك خانواده سبب مي شود ديگر اعضاي آن خانواده نيز به طور بالقوه يا بالفعل درگير مشكلات روحي، رواني، احساسي، اقتصادي و غيره شوند و قسمت اعظمي از نيروي خانواده صرف حل مشكل اين فرد مي شود كه متأسفانه به علت عدم آگاهي خانواده ها و ناشناخته بودن بيماري اعتياد در اكثر موارد اين نيروها به هدررفته و فرد مصرفكننده مواد پس از مدتي مجدداً لغزش كرده و مصرف خود را شروع مي كند و اين ترك هاي متمادي و مصرف هاي مجدد، اعتمادبه نفس، امنيت، آرامش، محبت و ديگر فاكتورهاي لازم براي وجود يك خانواده سالم را تحت تأثير قرار مي دهد و خانواده ها بايد بدانند كه براي حل اين مشكل چه كنند و در مواجهه با فرد مصرف كننده مواد چه گفتار و رفتاري داشته باشند. ازاين رو در آموزش خانواده ها براي پيشگيري از مصرف مواد لازم است بر موارد زير تأكيد شود:
- مقابله با برخوردهاي رايج نامطلوب با فرد مصرف كننده مواد
- درك متقابل خانواده از تغييرات خلقي و عاطفي فرد مصرف كننده مواد
- تلاش انفعالي براي تغيير دادن و متقاعد نمودن فرد مصرف كننده مواد
- مسئوليت خواهي غير واقع بينانه و واگذار نكردن مسئوليت به فرد بيمار در خانواده
- مراقبت از فرد مصرف كننده مواد و به همان ميزان مراقبت از خود
- حل مشكل به تنهايي و ناتواني در بيان احساسات ميان اعضاي خانواده
- تغيير نگرش نسبت به طرز برخورد با فرد مصرف كننده مواد
- تغيير نگرش نسبت به مواد، بيماري اعتياد و روش هاي درماني آن
- تغيير نگرش در اين راستا كه: اعتياد يك بيماري خانوادگي است

نياز خانواده براي ارائه كمك به خود و فرد مصرف كننده مواد
تلاش در جهت رفع انگ؛ اعتياد بيماري قابل درمان اما مزمن است: خانواده بايد بپذيرد كه فرد مصرف كننده مواد، در منزل دارد و از قضاوت همسايه، فاميل، آشنايان و مواجهه با آن ها نترسد و بداند كه با يك خانواده عادي و سالم متفاوت است، پس خانواده خود را با خانواده ديگران مقايسه نكند.
دسترسي به خدمات درماني: مراكز ترك اعتياد.
دسترسي به سيستم هاي حمايتي: سيستم هاي حمايتي عاطفي، اجرايي، مالي و بهداشتي.
درمان: براي رسيدن به بهبود، لازم است خانواده ابتدا شرايط و موقعيت خود را بپذيرد و بعد از پذيرش رفتارهاي نابهنجار وابسته به مصرف مواد متوجه خواهيد شد زندگي آشفته شما ناشي از تلاش براي تحت كنترل درآوردن آنچه غيرقابل كنترل است، مي باشد.
بايد بتوانيم تصور نادرست خود را در مورد توانايي اداره چنين زندگي آشفته رها كنيد. به تدريج رفتارهاي اجباري خود را شناخته و به پرورش و گسترش استقلال و اعتمادبه نفس خود پرداخته و احساس توانمندي و ارزشمند بودن را در خودتان تقويت كنيد.
چگونگي مراقبت از خود: اين حقيقت را بپذيريد كه افراد مصرف كننده مواد از يك بيماري رنج مي برند كه نمي توانند آن را به تنهايي درمان كننده پس:
- از سرزنش، اوقات تلخي و بحث كردن جداً اجتناب كنيد.
- خود را از بحران ها دور نگهداريد.
- چنانچه بحراني به پا شد، سعي كنيد يا سكوت كنيد يا از جملات همدلانه مثل «شايد حق با تو باشد» استفاده كنيد.
- براي نيازهايتان ارزش قائل شويد.
- نااميدي و لغزش ها را رها كرده و پيش برويد. طي كردن اين مسير هميشه آسان نيست اما مي تواند مملو از موهبت هايي در زندگي شما و هر كس كه دوستش داريد، باشد.
- يكي از بهترين راه هاي پيشگيري براي خانواده هاي داراي فرد مصرف كننده مواد، برنامه هاي آموزشي مهارت هاي زندگي و فرزند پروري است.

آموزش مربوط به كودكان شامل موارد زير است:
- شناخت نقاط قوت و ضعف شخصي و پيداكردن خود واقعي شان
- شكوفا كردن ارزش هاي دروني و بها دادن به آن ها
- بالا بردن سطح توانايي ها در جهت كمرنگ كردن ضعف ها
- شناخت از خود، رهايي از احساس قرباني بودن و پيدايش حق انتخاب
- ايجاد اين بينش در فرزندان كه مشكل مصرف مواد در والدين مشكل اصلي ما نيست
- يافتن استعدادهاي دروني و بها دادن به آن ها
- بالا بردن اعتمادبه نفس از طريق بيان احساسات در لحظه هاي درد، رنج و شادي
- تغيير اساسي در فكر، احساسات، عواطف در رابطه با خود و ديگران

بروشور اصول اوليه پيشگيري از مصرف مواد

منبع:مركز بهداشت جنوب، واحد سلامت رواني اجتماعي و اعتياد دانشگاه علوم پزشكي تهران
تنظيم:مونا عدالت يار