دکتر اسماعیلی به تشریح سیاست داخلی و خارجی حکومت پهلوی دوم پرداخت

گالری عکس

به گزارش روابط عمومی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، این نشست از ساعت 13:30 روز چهارشنبه، دوم خرداد 95 با تلاوت آیاتی از کلام‌الله مجید آغاز شد.
در ابتدای این نشست دکتر اسماعیلی، استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران آغاز سلطنت محمدرضا شاه را با توافق با قدرت‌های خارجی همراه دانست و گفت: دوران حکومت پهلوی دوم را می‌توان در چهار بازه زمانی «سال‌های 1324 تا 28 مرداد 1332 که مبتنی بر موازنه مثبت قوام، موازنه منفی مصدق»، «سال‌های 1332 تا 1340 که زمان ورود رسمی حکومت ایران به اردوگاه امريکاست»، «سال‌های 1341 تا 1350 که به‌نوعی حرکت نسبی به سمت موازنه مثبت با حفظ وابستگی به امریکا» و سرانجام «سال‌های 1350 تا 1357 که دوران ژاندارمی منطقه و قدرت‌یابی اقتصادی ایران» است تقسیم کرد.
وی افزود: در دوره اول به‌واسطه اینکه كشور در اشغال متفقين بود؛ عملاً سياست خارجي وجود نداشت و حکومت ایران پیمانی سه‌جانبه با انگليس و روسيه منعقد کرد تا همچنان در جنگ بی‌طرف بماند و در مقابل بر اساس ماده چهارم این معاهده، دولت‌های متفق متعهّد می‌شدند تا ظرف شش ماه پس از پايان جنگ ايران را تخليه کنند.
دکتر اسماعیل با اشاره به اینکه این برهه زمانی دوره قدرت گيري افكار كمونيستي در ايران و جهان بود؛ اظهار داشت: در بحبوحه جنگ، شوروي درخواست کرد نفت شمال را در اختیار بگیرد که البته فعاليت حزب توده در ايران - که متمايل به شوروي بود - هم در اين زمينه بی‌تأثیر نبود؛ اما در این زمان مصدق در مجلس از سياست موازنه منفي دفاع کرد و اعلام کرد ايران در وضعيت فعلي حکم مقطوع اليدي را دارد که اگر شرايط شوروي را بپذيرد به معناي قطع يد ديگر او خواهد بود و مجلس با اکثريت آرا پيشنهاد مصدق را پذيرفت و درخواست شوروي را رد کرد و اين باعث رنجش خاطر شوروي شد.
وی افزود: از نتايج اين اقدام و تأثير آن بر تحولات داخلي می‌توان به ايجاد و تقويت حکومت پیشه‌وری در آذربايجان و جلوگيري از ورود قواي ايراني به آن استان اشاره کرد.
عضو هیئت‌علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران در ادامه در مورد پیامدهای بهبود روابط سیاسی ایران با آمریکا گفت: خريد هفتاد ميليون دلار اسلحه از آمريکا؛ قرارداد اصل چهار که طبق آن ايران ساليانه 5/23 ميليون دلار از آمريکا کمک فني دريافت می‌کرد؛ و به دنبال موارد فوق، اینکه آمريکا رسماً وارد مسائل ايران می‌شد، ازجمله پیامدهای بهبود این رابطه بودند.
وی در ادامه سیاست دولت مصدق را «اجراي قانون ملي شدن صنعت نفت» و «اصلاح قانون انتخابات» معرفی کرد و گفت: در طول سال‌های 1342 تا 57، گرچه ارتباط ايران با واحدهاي سياسي مختلفي برقرار بود، امّا دو بازيگر عمده‌ی جهاني يعني ایالات‌متحده‌ی آمريكا و اتّحاد جماهير شوروي از نقش تعیین‌کننده و چشمگير‌تري در سياست خارجي ايران برخوردار بودند.
دکتر اسماعیلی در بخش پایانی سخنان خود به تشریح برخی علل سیاسی سقوط رژیم پهلوی اشاره کرد و گفت: یکی از این علل، حزب رستاخیز بود؛ از طرف ديگر، نقش شاه در کودتاي 28 مرداد و سقوط دولت دکتر مصدق و سپس فرار شاه به خارج و آمدن وي بعد از آماده شدن شرايط، نارضایتی‌های ديگر را به دنبال داشت که از محبوبيت وي کاست.
وی همچنین شکست در اصلاحات ارضی را یکی از دلایل اجتماعی سقوط رژیم پهلوی بیان کرد و گفت: چون این اصلاحات باعث حذف مالک در سیستم کشاورزی شد و از طرفی به علت فقر بیش‌ازاندازه دهقانان و کشاورزان آنان قادر به تأمین بذر و ادوات کشاورزی نبودند؛ نتایج این واگذاری‌ها سبب نارضایتی مردم شد.
توضیح اینکه جلسه اول این نشست روز چهارشنبه 26 خرداد 95 با موضوع بررسی سیاست خارجی پهلوی اول برگزار شده بود./ق