به گزارش روابط عمومی معاونت دانشجویی فرهنگی، مدیریت تربیت بدنی دانشگاه علوم پزشکی تهران از زمان شیوع ویروس کرونا و باتوجه به نیازهای جامعه اقدام به تولید محتوا با مضمون ورزش و مقابله با این بیماری کرده است. مطالبی که در ادامه آمده است حاوی نکاتی است که با آن بیماران کرونا پس از بهبودی می‌توانند به زندگی عادی خود بازگردند و از عوارض این بیماری در امان بمانند.
عدم تحرک بیماران در طولانی مدت باعث بروز ضعف شدید بدنی، تحلیل رفتن بافت‌ های عضلانی، خستگی‌ های مزمن، دردهای استخوانی-مفصلی، تخریب غضروف‌ های مفصلی، تشدید کاهش ظرفیت‌ های ریوی، افسردگی، کاهش ظرفیت‌ های فیزیکی و عدم تحمل حرکات می‌شود.
از این رو مطالعاتی طی سال‌های گذشته در خصوص تاثیر فعالیت‌های ورزشی بر بهبود کیفیت زندگی و فرآیند تنفس در افراد درگیر با بیماری‌های تنفسی صورت گرفته که نشان داده فعالیت‌های ورزشی باعث افزایش سطح کیفی زندگی بیماران می‌شود و یا به زبان ساده، توانبخشی ریوی ثابت کرده است که می‌تواند این روند را معکوس کند.
باتوجه به اینکه بروز محدودیت حرکتی روند بیماری مزمن تنفسی را تشدید می‌کند، از این رو تمرینات ورزشی مناسب زیر نظر متخصصین پزشکی ورزشی، بهترین شیوه برای پیشگیری از محدودیت و ارتقای وضعیت جسمانی– روانی و بهبود کیفیت زندگی این بیماران می‌شود و فعالیت فیزیکی و ورزش می‌تواند نقش بسیار مهمی در زندگی و بهبود وضعیت بالینی این بیماران داشته باشد و احساس خوبی از حفظ سلامتی را در آنها ایجاد کند.
نتایج برخی مطالعات نشان داده است که ورزش می‌تواند، موجب تأخیر در پیشرفت بیماری‌ های مزمن انسدادی ریه شود. توان بخشی ریوی یکی از ارکان مهم مراقبت از بیماران مبتلا به اختلالات تنفسی است. برنامه‌های بازتوانی ریوی در برخی کشورها از جمله ایالات متحده امریکا نقش مهمی در مراقبت از بیماران مزمن ریوی دارد و تمرینات ورزشی جزء اصلی این برنامه‌ها هستند.
طبق نظرسنجی ها، ترس از مواجه‌ شدن با تنگی نفس، مانع از فعالیت‌ های بدنی در بیماران ریوی می‌ شود. از این رو باید بر کنترل علائم و افزایش اعتماد به نفس و احساس تسلط و بهبودی تأکید شود، چراکه خستگی مداوم و نداشتن توانایی انجام فعالیت‌ ها و تلاش فراوان برای نفس‌ کشیدن و این واقعیت که بیماری طولانی‌ مدت است، می‌ تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و امید به زندگی بیماران شود.
اضطراب، افسردگی و خودپنداره پایین می‌تواند در انواع بیماری‌های حاد و مزمن وجود داشته باشد. در تحقیقاتی که در ۲ دهه گذشته انجام شده، اضطراب و افسردگی در بیماران مبتلا به COPD بسیار متداول است. در افراد سالم، فعالیت بدنی با کاهش اضطراب، خستگی و استرس روانی باعث بهبود سلامت روان می‌شود. فعالیت بدنی باعث افزایش عزت نفس و احساس بهزیستی می‌شود، علاوه بر این، برای استفاده از مزایای فعالیت بدنی فرد فقط نیاز به فعالیت بدنی خفیف تا متوسط ​​دارد. توانایی فعالیت بدنی در بهبود کیفیت زندگی، ناشی از تعامل پیچیده بسیاری از عوامل است، ازجمله: (۱) جایگزینی افکار مثبت (تحول شناختی-رفتاری) و تعامل اجتماعی بهتر، (۲) بهبود عملکرد قلبی عروقی، (۳) تولید و ترشح سروتونین، نوراپی نفرین، دوپامین، اندورفین و استروئیدهای آدرنال و (۴) کاهش تنش عضلانی که با ورزش منظم می‌توان به همه آنها دست یافت.
همچنین برای دریافت پاسخ بهتر تمرین ورزشی، روان درمانی را باید در مطالعات بعدی مورد توجه قرار داد. جلسات روان درمانی که در برنامه توانبخشی ریوی وارد شده است ممکن است بیماران مبتلا به انسداد مزمن ریوی را در کنار آمدن با محدودیت‌های مربوط به بیماری و تغییر شیوه زندگی کمک کند.
طی سال‌های گذشته مطالعاتی در خصوص تاثیر فعالیت‌های ورزشی بر کیفیت سطح تنفس بیماران آسم صورت گرفته که به طور مختصر نتایج حاصل از برخی پژوهش‌ها بیان می‌شود: یافته‌های مطالعات انجام شده نشان داده که ورزش هوازی به تنهایی یا به همراه ورزش مقاومتی باعث کاهش ضربان قلب استراحت، کاهش چاقی، کاهش التهاب مجاری تنفسی، کاهش استرس و افسردگی، کاهش فشارخون سیستولیک و دیاستولیک بیماران مبتلا به آسم خفیف تا متوسط می‌شود و کیفیت زندگی این بیماران نیز بهبود می‌يابد.
با این حال ورزش‌های هوازی تنها در همراهی با ورزش مقاومتی باعث افزایش در FEV1 و FVC این بیماران به تنهایی و نه نسبت این دو می‌شود. تعداد کمی از بیماران مبتلا به آسم به طور منظم ورزش می‌کنند و بسیاری از بزرگسالان مبتلا به آسم تجربه خوبی از تمرینات فیزیکی نداشته و مشکلات مهمی در رابطه با ورزش دارند.
در برخی مطالعات عنوان شده است که برخلاف تصور معمول، این بیماران ذخیره‌های تهویه‌ایکافی برای تحمل تمرینات را داشته و محدودیت تهویه‌اییا قلبی عروقی در انجام ورزش ندارند.
مهمترين عامل اجتناب بیماران مبتلا به آسم از ورزش، ترس از ایجاد علایم تنفسی است که باعث می‌شود آمادگی هوازی آنها کمتر شود.
فعالیت‌های ورزشی نه تنها باعث بهبود علایم ریوی بیماران مبتلا به آسم (نظیر بهبود فعالیت ریه‌ها در وضعیت استراحت، بهبود سطح تنگی نفس) می‌شود، بلکه آمادگی فیزیکی حاصل، کارآیی مکانیکی آنها را افزایش می‌دهد.
در برخی از پژوهش‌ها مشخص شده است که اختلال عملکرد دیافراگم یک عامل مهم در بدتر شدن و پیشرفت علائم در بیماران انسداد مزمن ریوی است. با افزایش مقاومت جریان هوا و افزایش التهاب در این بیماری، عضلات دمی غیرفعال می‌ شوند و جنبش‌ پذیری دیافراگم کاهش می‌ یابد. در مطالعه یاموگوتی و همکاران تمرین تنفسی دیافراگمی باعث تقویت حرکت دیافراگم شد که به دنبال آن، باعث بهبود الگوی تنفسی بیماران و افزایش کیفیت زندگی شد. کابیتز و همکاران در مطالعه‌ ای اظهار داشتند فشار دی‌ اکسیدکربن به دلیل کاهش مقاومت عضلات دمی به‌ وسیله دو سازوکار در بیماران COPD افزایش می‌ یابد که این دو سازوکار شامل: کاهش تولید نیروی دیافراگم به علت افزایش التهاب در بیماران COPD با درجه شدید بیماری و کاهش انقباض‌ پذیری دیافراگم غیروابسته به التهاب راه‌ های هوایی در بیماران با درجه خفیف است.
در مطالعه‌ ای که کانگ و همکاران روی ۳۰ بیمار COPD انجام دادند، از دو نوع تنفس دیافراگمی و تنفس بازخوردی بر عوامل تنگی نفس و 6MWT سنجیده شد و پس از اتمام تمرینات تنفسی موجب بهبود شاخص‌ های تنفسی شد.
تقويت عضلات تنفسی افزایش نیروی مؤثر دمی به دلیل تقویت خاصیت کشسانی فیبرهای عضلانی اصلی و کمکی میان دنده ای، کاهش چاقی و در نتیجه کاهش فشار ناشی از تجمع چربی در اطراف قفسۀ سینه از  مکانیزم‌های اثر ورزش در بهبود عملکرد ریه گزارش شده است.
همچنين در مطالعه‌های موجود بر زمان شروع برنامه‌های بازتوانی ریوی در این بیماران نیز تأکید شده است. به عنوان مثال، نتایج مطالعه سیمور و همکاران نشان داد که شروع سریع برنامه بازتوانی ریوی در بیماران ریوی باعث بهبود تحمل فعالیت، قدرت عضلانی و کیفیت زندگی می‌شود.
همچنين مطالعه پوهان و همکاران نشان داد که شروع برنامه بازتوانی ریوی در دو هفته پس از عود بیماری انسدادی ریوی در مقایسه با شش ماه بعد از عود بیماری، بیشتر باعث بهبود کیفیت زندگی بیماران شده است.
منابع: (نشریه علمی پژوهشی سالمند، سلامت نیوز، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، فصلنامه علمی پژوهشی آموزس بهداشت و ارتقای سلامت، مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، Patient Education and Counseling، University of Groningen، Outpatient university pulmonary rehabilitation program in Brazil، British journal of sports medicine، Journal of Applied Physiology، International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease)

گردآوری مطالب: معصومه فتحعلی زاده
تهیه شده در مدیریت تربیت بدنی دانشگاه