ندای تندرستی
ایمنی در برابر زلزله
به مناسبت روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی، فرصت مغتنمی است تا دانش و آگاهی هاي عمومی را ارتقا بخشیده و زمینه هاي کاهش آسیب پذیري و بهبود و ارتقاي ایمنی در بافت‌هاي شهري کشور را فراهم آوریم.
آمادگی در برابر زلزله
زلزله (زمین‌لرزه) یکی از پدیده‌های طبیعی است که گاه در گوشه و کنار جهان به وقوع می‌پیوندد و ممکن است خسارت‌های مالی و جانی فراوانی را به همراه داشته باشد.
زلزله براثر آزاد شدن ناگهانی قسمتی از انرژی ذخیره‌شده در پوسته زمین به‌طور ناگهانی به وقوع می‌پیوندد و زمان دقیق آن، با علم و دانش امروزی قابل پیش‌بینی نیست. زلزله‌های کوچک‌تر از ۳ ریشتر اغلب غیر محسوساند و زلزله‌های بزرگ‌تر از ٦ ریشتر خسارت‌های جدی به بار می‌آورند. زمانی که مرکز زمین‌لرزه داخل دریا باشد، درصورتی‌که بستر دریا تغییر شکل زیادی دهد، موج‌های بزرگی در دریا تشکیل میشود که سونامی نام دارد و میتواند سواحل اقیانوس‌ها را ویران کند.
زلزله باعث حرکت پیوسته زمین و هر چیز دیگری میشود که روی آن قرار دارد. اگر این حرکت شدید باشد برخی از وسایل مانند میز، صندلی و تلویزیون جابه‌جا میشود، شیشه‌ها به لرزش و صدا درآمده و شاید بشکنند. ممکن است وسایل تزئینی و گلدان‌هایی که در قفسه‌های بالا یا روی کمد قرار دارند بیفتند؛ یخچال،کتابخانه کمد و لوستر سقوط کنند و با شکستن لوله‌های گاز و جدا شدن اتصالات این وسایل، آتش‌سوزی صورت گیرد.
بسیاری از شهرهای کشور ما، در مناطقی قرارگرفته‌اند که در برابر زلزله پرخطر و آسیب‌پذیرند. گرچه زلزله قابل پیش‌بینی و پیشگیری نیست، اما برای کاهش آسیب می‌توان، قبل از وقوع آن اقداماتی را انجام داد. مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و ایمن کردن اجزای غیر سازه‌ای و آموزش به مردم درزمینهٔ ایمنی در برابر زلزله، از موارد مهم برای کاهش آسیبهای ناشی از این حادثه طبیعی است.
کاهش آسیبهای غیرسازه ای ناشی از زلزله
گاه در هنگام وقوع زلزله، باوجود به‌جای ماندن ساختمان، حرکت یا آسیب‌دیدگی «اجزای غیر سازه‌ای» باعث آسیبهای جانی و یا خسارت‌های مالی میشود. منظور از اجزای غیر سازه‌ای، کلیه محتویات داخل یک ساختمان، به‌جز قسمت‌های سازه‌ای (مثل تیرها، ستون‌ها، دیوارها و کف‌ها) می‌باشد.
دستگاه‌های برودتي، گرمايشي، آب‌رسانی، برق‌رسانی، اطفاء حريق، آسانسورها، پله‌های برقي، سقفهای كاذب، پارتيشن ها، درب‌ها و پنجره‌ها، تلويزيون، يخچال، كولر، رایانه‌ها و تمام وسایل داخل اتاق‌ها، آشپزخانه و هال و ... «اجزای غیر سازه‌ای» را تشکیل می‌دهند. ایمن کردن «اجزای غیر سازه‌ای» نقش بسیار مهمی در کاهش آسیبهای جانی یا مالی هنگام بروز زلزله دارد.
تمهیدات لازم برای پیشگیری از خطرات احتمالی ناشی از اجزای غیر سازه‌ای
- دور کردن کتابخانه از محل خواب، مبل و محل نشیمن
- خودداری از نصب هرگونه تابلو، قاب عکس و موارد مشابه در محل خواب
- انتقال اجسام سنگین به طبقات پایین‌تر کمد یا کتابخانه و قرار دادن اشیای سبک‌تر در طبقات بالا
- ایمن کردن لوازم الکترونیکی از قبیل تلویزیون، ضبط‌صوت، کامپیوتر، ماکروویو و دیگر وسایل الکتریکی سنگین با تسمه و بسته‌ای فنری در جای خود
- اجتناب از قرار دادن وسایلی مانند میز، صندلی و مبل، جاکفشی، کمد لباس و قفسه کتاب در مسیر خروجی ساختمان
- محکم کردن گلدان‌های آویزان و قرار ندادن گلدان در مسیر خروجی ساختمان
- استفاده از پرده‌های بلند و ضخیم به‌منظور کاهش خسارات ناشی از شکسته شدن شیشه‌ها
- استفاده از برچسب و یا نوارچسب به‌عنوان محافظ شیشه پنجره‌ها
- محکم کردن اشیاء مثل سیلندر گاز، تخت با استفاده از کابل، زنجیر و تسمه به‌عنوان مانع و سپر
- محکم سازی آبگرمکن به‌وسیله اتصالات مناسب و انعطاف‌پذیر (قابل خم شدن) به دیوار
- مهار و محکم کردن هرگونه وسایل و تجهیزات موجود در خانه که میتواند در اثر زلزله دچار لرزش، حرکت و پرت شدن شود (اتصال محکم به دیوار)
- محکم کردن لوسترها و سایر روشنائی ها را در محل خود
قبل از وقوع زلزله چه باید کرد؟
برای کاهش آسیبهای ناشی از زلزله، قبل از آنکه گرفتار آن شوید این اقدامات را انجام دهید:
الف) ایمن‌سازی و مهار کردن اشیاء
- شیشه‌ها را با چسب یا نایلون‌های بدون رنگ، ایمن کنید.
- اجسام سنگین مانند یخچال ،کمد ،کتابخانه و کامپیوتر و مانند آن را که وسایل خطرناک به‌حساب می‌آیند در جای خود، محکم مهار کنید. اگر این اجسام، قابل ایمن شدن نیستند هنگام وقوع زلزله، از آن‌ها فاصله بگیرید.
- تمام تابلوها را به دیوار مهار کنید و از نصب تابلو، بالای محل نشستن یا خوابیدن خود و سایر اعضای خانواده خودداری کنید.
- اتصال لوسترها و پنکه سقفی را به سقف محکم کنید.
- در صورت امکان، برای اطمینان بیشتر، محل استراحت و نشیمن خود را دور از پنجره‌ها و وسایل قابل سقوط انتخاب کنید.
- اگر در منزل آبگرمکن دارید، برای پیشگیری از سوختگی ناشی از افتادن آن، آن را به دیوار مهار کنید.
- ایمنی وسایل گازسوز و شیرهای اصلی آن‌ها را بررسی کرده و در صورت لزوم نقص‌های آن‌ها را برطرف کنید.
- مواد آتش‌زا مانند مواد شیمیایی، پاک‌کننده‌ها و قوطی‌های رنگ را در فضای باز نگه‌داری کنید.
- راههای خروجی و پله‌ها را از موانعی مانند کارتن، ظروف و غیره تخلیه کرده و باز نگه‌دارید.
- تخت خواب را در کنار پنجره قرار ندهید؛ در غیراینصورت از پرده های کلفت استفاده کنید.
ب) یادگیری و تمرین
- با تمام افراد ساکن در ساختمان محل سکونت خود، به‌ویژه کودکان و سالمندان در مورد زلزله و احتمال وقوع آن صحبت کنید. به آن‌ها اطمینان دهید که آگاهی و آمادگی آن‌ها میتواند آثار نامطلوب ناشی از وقوع زلزله را تا حد زیادی کاهش دهد.
- به همراه تمام اعضای خانواده، سالی دو بار آمادگی برای مخاطرات طبیعی را تمرین کنید.
- هرچند گاه یک بار وقوع زلزله را در خانه خود صحنه‌سازی کنید و به کمک همۀ اعضای خانواده، روش‌های ایمنی و پیشگیری در برابر زلزله را مرور کنید.
- به افراد خانواده خود بیاموزید که چگونه جریان برق خانه را قطع کنند و شیرهای آب، گاز و مانند آن را از محل‌های اصلی ببندند.
- از خانه خود نقشه‌ای تهیه کنید، نقاط امن خانه را با علامت ضربدر روی آن مشخص کنید و آن را با خانواده خود مرور کنید.
- درصورتی‌که ساختمان دارای خروجی و پله‌های اضطراری است، محل آن‌ها را به‌خوبی یاد بگیرید و به خاطر بسپارید.
- همه اعضای خانواده، باید آدرس و شماره تلفن یکی از آشنایان در شهر دیگر را بدانند.
- یک کیف اضطراری برای خانواده تهیه کنید.
ج) کیف اضطراری
یکی از اقدامات مهم قبل از وقوع زلزله، تهیه کیف اضطراری است. شما با صرف مبلغ اندکی، می‌توانید یک کیف اضطراری برای خانواده خود تهیه کنید. این کیف باید حداقل دارای لوازم زیر باشد:
- چند بطری آب و غذاهای کنسرو شده و خشک مثل بیسکویت، شکلات و نان خشک و ...
- رادیو و باطری، چراغ‌قوه، شمع، کبریت، یک شیشه کوچک الکل یا قرص الکل ( برای کمک به برافروختن سریع‌تر آتش)
- وسایل بهداشت فردی مانند دستمال‌کاغذی ترجیحاً مرطوب، صابون، حوله کوچک، ناخن‌گیر و ...
- داروهایی که توسط افراد خانواده مصرف میشود مثل داروهای فشارخون، دیابت، قلب و ...
- درصورتی‌که کودک شیرخوار دارید، لوازم موردنیاز کودک شیرخوار مثل لوازم تغذیه و پوشک و ...
- لوازم کمک‌های اولیه شامل: چسب، قیچی، کیسه آب گرم و سرد، پد استریل، بتادین، پماد سوختگی، داروی آرام‌بخش و ...
- کنسرو، دربازکن، ظروف یک‌بارمصرف و کیسه فریزر. (می‌توان با کشیدن کیسه فریزر روی بشقاب، از یک بشقاب برای دفعات مکرر بدون نیاز به شستشو استفاده کرد.)
- کاغذی که اطلاعات شخصی اعضای خانواده بر روی آن نوشته‌شده است.
- کیف اضطراری را درجایی قرار دهید که به‌راحتی در دسترس باشد و همه اعضای خانواده از محل آن اطلاع داشته باشند. بهتر است همیشه یک کیف اضطراری نیز در صندوق‌عقب اتومبیل تان بگذارید.
هنگام وقوع زلزله چه باید کرد؟
هنگام وقوع زلزله شدید، جابجایی از مکانی به مکان دیگر بسیار مشکل و تقریباً بعید است و شما برای این کار فرصت کافی ندارید. پس بجای دویدن و فرار کردن از خود محافظت کنید.
الف) پناه گیری در داخل ساختمان
- تا حد امکان خونسرد باشید.
اگر در چارچوب درب ایستاده‌اید، با یکدست چارچوب را بگیرید و مواظب باشید درب به رویتان بسته نمی‌شود. در این حالت، نشستن به حفظ تعادل کمک می‌کند. کافی است پشت خود را به یک لنگۀ چارچوب تکیه دهید و پاهایتان را به لنگۀ دیگر آن.
- دقت داشته باشید که تنها چارچوب‌هایی مورد اعتمادند که محکم و فلزی بوده و به کمک دوغاب، ملات، سیمان و ماسه و با استفاده از شاخک‌های مهار، به دیوار محکم شده باشند. بنابراین بهتر است قبلاً، با کمک گرفتن از افراد ماهر درزمینهٔ ساختمان، از نوع و کیفیت چارچوب‌های منزل خود مطلع شده باشید.
- در هر نقطه که دچار لرزش‌های سخت ناشی از زلزله شدید، همواره کف دست‌ها را به هم گره نموده و با ساعدها و بازوانتان از گردن و سرخود محافظت کنید. شکستگی گردن و آسیب به مغز و خفگی از عوامل اصلی مرگ در زمان زلزله می‌باشند.
- هرگز در کنار کمدهای بزرگ یا تابلوهای دیوارکوب و یا پنجره پناه نگیرید. احتمال آسیب دیدن از لوازمی که مهارسازی برای آن‌ها انجام‌نشده، کمتر از آوار نیست.
- درصورتی‌که در آشپزخانه مشغول به کار هستید، تا حد امکان از لوازم خطرسازی که در اثر سقوط، میتواند جان شمارا به خطر اندازد مثلاً ظروف غذای روی شعله گاز و کابینت‌هایی که ظروف چینی در آن قرار دارد و... دور شوید.
- اگر فرصت خروج از آشپزخانه را ندارید توجه داشته باشید که یکی از نقاط امن به‌عنوان یک عامل کنج ساز، کنار یخچال است. البته به‌شرط آنکه قبلاً یخچال را به دیوار مهار کرده باشید.
ب) آشنایی با نقاط امن
درصورتی‌که هنگام بروز زلزله، فرصت خروج از ساختمان را نداشته باشید، پناه گیری در نقاط امن ممکن است به داد شما برسد. نقاط امن خانه را با کمک اعضای خانواده و ساکنین ساختمان شناسایی کرده و با تکرار، در ذهن بسپارید. مطمئن باشید در زمان زلزله، ناخودآگاه از این دانش خود بهره خواهید برد.
راهنمای نقاط امن (در هال، آشپزخانه و اتاق‌خواب):
- کنج دیوارهایی که دارای تیرهای اصلی هستند.
- دیوارهایی که پنجره ندارند.
- دیوارهایی که تابلوهای بزرگ و کمد و کتابخانه به آن‌ها متصل نمی‌باشد.
- چارچوب‌های درب‌هایی که کتیبۀ شیشه‌ای در بالای سرخود ندارند.
- مکان‌هایی که فاصله دو ستون در آن نقاط حداقل می‌باشد.
- کنار میزهای محکم فلزی و چوبی
ج) پناه گیری درراه پله و آسانسور
به علت آنکه میزان حرکت‌های ایجادشده براثر امواج زلزله درراه پله‌ها بیشتر از سایر نقاط ساختمان است، بسیاری از افراد به دلیل شدت عجله در پایین رفتن از راه‌پله‌ها، دچار حادثه و سقوط از ارتفاع می‌شوند. بنابراین درصورتی‌که در زمان وقوع زلزله، درراه پله بودید حرکت نکنید، بنشینید و با تکیه کردن به دیوار از سرو گردن خود محافظت نمایید. به خاطر داشته باشید که احتمال صدمه دیدن براثر سقوط، بسیار بیشتر از ماندن در زیر آوار است.
هرگز در زمان زلزله و بعدازآن از آسانسور استفاده نکنید، زیرا محورهایی که اتاقک آسانسور بر روی آن‌ها حرکت می‌کند، در طی زلزله دچار تابیدگی می‌شوند؛ در این حالت در صورت استفاده از آسانسور، آسانسور بین طبقات گیرکرده و بیرون آوردنتان بسیار سخت خواهد شد. همچنین در آسانسورهای قدیمی‌تر که ترمز اضطراری وجود ندارد، در صورت آسیب‌دیدگی کابل‌های مهار یا موتور بالابر، احتمال سقوط کابین آسانسور بسیار زیاد است.
گاهی براثر زلزله، ضامن درب‌های آسانسور در طبقات آزاد میشود. در این حالت حتی وقتی اتاقک آسانسور در طبقه دیگری ایستاده، شما قادر به باز کردن درب آسانسور خواهید بود ولی بعد از باز کردن درب، کابین را مشاهده نمی‌کنید. در این مواقع، در صورت عجله و بی‌دقتی (که خاص چنین مواقعی است) احتمال دارد در چاله آسانسور سقوط کنید. بنابراین در زمان زلزله، اصلاً به استفاده از آسانسور فکر نکنید و اگر در آسانسور بودید، در اولین فرصت ممکن از آن خارج‌شده و پناه بگیرید.
چگونه زیر آوار زنده بمانیم؟
زلزله تمام‌شده، لطف خداوند شامل حالتان شده و شما زیر آوار زنده مانده‌اید. حالا چه باید کرد؟ توصیه‌های زیر ممکن است به شما کمک کند تا رسیدن کمک، زنده بمانید:
- از همان ابتدا شروع به فریاد زدن نکنید، زیرا حرکت کردن و فریاد زدن باعث تمام شدن اکسیژن موجود در محیط شده و شمارا خسته و ناتوان می‌کند. سعی کنید خونسردی خود را حفظ کنید؛ خدا را به یادآورید و از او کمک بخواهید.
- از هر حرکتی که باعث ریزش بیشتر آوار میشود خودداری کنید.
- اگر در فضای پیرامونتان مکانی را امن‌تر از بقیه جاها یافتید، سرتان را در آن محل قرار دهید و یا حداقل سرتان را به سمت شکم برده و به‌صورت جنین قرار بگیرید. این حالت امکان محافظت ازسرتان را بیشتر می‌کند.
- در صورت امکان جلوی دهان و بینی خود را با پارچه‌ای بپوشانید و به‌آرامی نفس بکشید تا مجاری تنفسی‌تان را از ورود گردوخاک به داخل آن حفظ نمایید.
- از روشن کردن کبریت یا فندک جدا' بپرهیزید.
- بجای فریاد زدن، به‌دقت به صداهای بیرون گوش دهید. اگر صدایی به گوشتان رسید که به شما اعلام می‌کرد کسی در نزدیکی شما بر روی آوار راه می‌رود، آن‌وقت اگر می‌توانید فریاد بزنید. البته کسانی که بیرون هستند درصورتی‌که صدای افراد زیر آوار مانده را می‌شنوند که بیرون سکوت برقرار باشد، بنابراین در زمان ازدحام خودتان را بیهوده خسته نکنید.
- اگر به هر دلیلی نمی‌توانید فریاد بزنید، سوت بزنید و اگر امکان سوت زدن هم ندارید، از روش ضربه زدن استفاده کنید. می‌توانید با یک شیء فلزی به لوله یا دیوار یا اشیائی که کنارتان هستند ضربه بزنید و یا با رعایت احتیاط دست‌ها و پاهایتان را به اشیا کنار خود بزنید؛ البته به‌شرط آنکه این کار باعث ریزش بیشتر آوار بر روی شما نشود.
اما ... اگر رسیدن کمک طول بکشد، شما برای استقامت در زیر آوار به حفظ و تقویت روحیه نیاز دارید. چگونه؟
از خدا کمک بخواهید. فراموش نکنید همین‌که خداوند شمارا در زیر آوار زنده نگه‌داشته یعنی لطف الهی نصیبتان شده و امکان نجات شما درصد بالایی پیداکرده است». اگر حافظه‌تان کمک می‌کند دعای زیبایی بخوانید. اگرنه، ذکر بگویید و یکی از اسماء الهی را با حضور قلب تکرار کنید. خداوند همیشه حاضر و ناظر بر احوال ماست.
تنظیم:سارا نعیمی
تهیه شده در: گروه آموزش و ارتقای سلامت معاونت اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران
ارسال به دوستان