صداي نابهنجار انسان و يا ساير موجودات زنده را از بين نمي‌برد بلكه باعث كاهش شنوايي، ناشنوايي و يا ناراحتي‌هاي عصبي مي‌شود. معمولاً شدت صدا را با واحدي به نام «دسي‌بل» مي‌سنجند. براي مقايسه انواع صداها لگاريتم آن را تعيين مي‌كنند؛ تحقيقات نشان مي‌دهد كه از دست دادن شنوايي با سن افراد در جوامع صنعتي بيشتر ديده مي‌شود.

شيوه عملكرد گوش
ارتعاش مولكول‌هاي هوا امواج صوتي را به وجود مي‌آورد. صداهاي با فركانس پائين داراي امواج با فواصل (طول‌موج) زياد هستند كه موج‌هاي صداهاي با فركانس بالا تقريباً به هم چسبيده اند (به عبارتي طول‌موج كوتاهي دارند) اين امواج از طريق گوش خارجي به گوش مياني مي‌رسند و موجب ارتعاش پرده صماخ مي‌شوند. سه استخوان ريز كه در سمت ديگر اين پرده قرار دارند اين ارتعاش را دريافت مي‌كنند و آن را به گوش داخلي منتقل مي‌كنند در اينجا نوسانات توسط يك عضو كوچك و حلزوني شكل دريافت شده تارهاي ريز روي آن پيام را دريافت كرده و توسط عصب قسمت حلزوني آن را به مغز مي‌فرستند اين تارهاي ريز و حساس توسط امواج صداي بسيار بلند خم‌شده، آسيب‌ديده يا مي‌شكنند و بافت اين قسمت دچار آسيب‌ديدگي شده و نخواهد توانست امواج صدا را انتقال دهد. به اين ترتيب قسمت‌هايي از تارهاي ريز كه كارشان انتقال اصوات بلند است زودتر تحت تأثير قرار مي‌گيرند.

شدت صوت
احساس بلندي و كوتاهي صدا مربوط به انرژي حمل شده با امواج صوتي است و برحسب واحد دسي‌بل است كه يك واحد مقايسه‌اي است و عبارت است از ده برابر لگاريتم نسبت شدت صداي موردنظر “I” به‌شدت يك سطح مقايسه‌اي (dB= 10 Log (I/Io
به‌طور قراردادي صدايي است كه داراي ( W/M² ) ا ^12- 10 بوده كه مي‌تواند نشانگر آستانه شنوايي در انسان باشد.
بنابراين 10 برابر افزايش در شدت يك‌ صداي خالص فقط 10 دسي‌بل به مقياس شدت اضافه مي‌كند. بااينكه مي‌توان گفت مثلاً صداي 50 دسي‌بل 10 برابر بلندتر از صداي 40 دسي‌بل و 100 برابر بلندتر از صداي 30 دسي‌بل است.
فركانس شنوايي انسان 000/20-20 هرتز (سيكل در ثانيه) يا معادل شدت صوتي برابر 120-0 دسي‌بل است؛ صحبت‌هاي معمولي در فركانس بين 000/35 -300 هرتز است كه داراي شدتي برابر با 65 دسي‌بل است ترافيك سبك در 30 متري داراي شدت صداي 55 دسي‌بل است و رعدوبرق 120 دسي‌بل صدا ايجاد مي‌نمايد.

تعريف آلودگي صوتي
هرگونه صداي ناخواسته‌اي كه باعث ايجاد مزاحمت و آزار افراد شود آلودگي صوتي خوانده مي‌شود.

منابع آلودگي صوتي
مهم‌ترين منابع آلودگي صوتي عبارتند از:
- كارخانجات
- كارهاي ساختماني
- صداهاي ناشي از سيستم تهويه منازل
- ترافيك (اعم از ترافيك هوايي، زميني، قطار و وسائط نقليه موتوري)
- صداي ناشي از حمل‌ونقل (صداي موتور هواپيما و بوق اتومبيل)
- سروصداي حاصل از تماس لاستيك به سطح خيابان توسط وسائط نقليه
- سروصداي داخل منازل (مثل صداي تلويزيون، جاروبرقي، كولر و غيره)
- فعاليت ماشين‌آلات ساختماني (فعاليت ساختماني اعم از خانه‌سازي، شهرسازي، راه‌سازي و غيره)
- سروصداي ناشي از آژير هشداردهنده وسائط نقليه

اثرات آلودگي هوا
آزمايش‌ها نشان مي‌دهد كه صداهاي با شدت 160-150 دسي‌بل براي بعضي حيوانات كشنده و مرگبار است اين حيوانات قبل از مرگ به تشنجات موضعي، فلج و رعشه دچار مي گردند. در انسان‌ها رنگ‌پريدگي و بالا رفتن فشارخون از اثرات آلودگي‌هاي صوتي است درجه حرارت بدن كاهش مي‌يابد صداهاي مداوم عكس‌العمل‌هايي مانند انقباض رگ‌ها در بدن ايجاد مي‌كند و اين حالت پس از قطع صدا هنوز ادامه مي‌يابد. بدن انسان در خواب نيز به محرك¬هاي صوتي پاسخ مي‌دهد بدون اينكه فرد از خواب بيدار شود (مانند تغيير ضربان قلب و حالات ماهيچه ها)

اثرات ديگر آلودگي صوتي
گذشته از آسيب جدي كه آلودگي صوتي به شنوايي وارد مي‌كند قرار گرفتن در معرض اصوات شديد و مداوم مي‌تواند مشكلات ديگري نيز توليد كند ازجمله:
- سردرد
- فشارخون بالا
- خستگي
- تحريك‌پذيري و زودرنجي
- سوءهاضمه
- افزايش استعداد بدن در ابتلا به بيماري‌هايي چون سرماخوردگي و عفونت‌هاي جزئي
- نگراني و ناراحتي عصبي
- نگراني همراه با خستگي و كاهش راندمان كار
- دگرگوني‌هاي دائم يا موقت در رفتار زيستي از قبيل انقباض نايژك‌ها و تغيير ضربان قلب

استانداردهاي آلودگي صوتي
استانداردهاي صوتي موردپذيرش ايران از 7 صبح تا 10 شب و 10 شب تا 7 صبح به قرار زير است.

روش‌هاي پيشگيري يا كاهش از آلودگي هاي صوتيبا توجه به اينكه معمولاً صداها از توليد كننده اي پخش و توسط گيرنده‌اي دريافت مي‌شوند بنابراين جهت كنترل آلودگي صوتي، كاهش شدت صدا، جلوگيري از انتشار و نفوذ صدا و محافظت از گيرنده (سيستم شنوايي) مي‌تواند مؤثر باشد بنابراين در جهت جلوگيري يا كاهش آلودگي صوتي.
- ميزان صدا در محيط‌هايي كه كارگران به‌طور مداوم در معرض صدا قرار دارند نبايد از 85 دسي‌بل تجاوز نمايد.
- سعي شود از ورود ماشين‌آلات كه بيش ازحد معين آلودگي صوتي توليد مي‌كنند به محيط‌هاي عمومي جلوگيري شود.
- با ايجاد عايق‌هاي صوتي و تدبيرهاي لازم ديگر صداي ماشين‌آلات كارخانه ها نبايد به بيرون از كارخانه‌ها برسد.
- سعي شود از ايجاد واحدهاي مسكوني در مجاورت فرودگاه‌ها جلوگيري شود.
- ضد صدا كردن ساختمان‌ها و واحدهاي مسكوني
- دوجداره كردن شيشه پنجره‌ها در جهت جلوگيري از نفوذ صداي بيرون به داخل ساختمان
- محدود و ممنوع كردن عبور كاميون‌ها و وسائط نقليه پر سروصدا و ايجاد تدابير قانوني و اجرايي لازم در پيشگيري از آلودگي صوتي توسط آژيرهاي هشداردهنده اتومبيل‌هاي شخصي
- ايجاد نوارهاي عريضي از درختان و پوشش‌هاي گياهي كه اين امر مي‌تواند به ميزان 10 دسي‌بل از شدت صوت بكاهد.

آموزش و حفاظت در مقابل آلودگي صوتي در محل كار
- با صداسنج درجه بلندي صدا را اندازه‌گيري نمائيد. صداسنج ابزاري است كه فشار امواج صوتي موجود در هوا را تعيين مي‌كند.
- در قسمت هاي كم‌صدا در محل كار حضورداشته باشيد و تمام مدت كار در معرض صدا نباشيد.
- از لوازم شخصي حفاظتي مانند گوشي يا محافظ داخلي گوش استفاده كنيد.
- انجام تست شنوايي‌سنجي را هرساله تدارك ببينيد و پيشگيري‌هاي لازم را انجام دهيد زيرا هنگامي‌كه شنوايي آسيب‌ديده باشد قابل برگشت نخواهد بود.
- اگر احساس مي‌كنيد دچار اختلالات شنوايي شده‌ايد بلافاصله به پزشك مراجعه نماييد./ق

منبع: مركز تحقيقات محيط زيست، دانشگاه علوم پزشكي تهران
تنظيم: مونا عدالت يار