گرامیداشت هفته سلامت
ظروف یکبار مصرف آری یا خیر؟
دومین روز از هفته سلامت با شعار «غذای سالم، خانواده سالم» نام گرفته است و از آنجایی که شرط اصلی سلامت زیستن، داشتن تغذیه صحیح است لازم است تا توجه ویژه ای بر این امر گماشته شود.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم، این روزها شاید کمی دور به نظر آید که روزگاری غذاها در ظروف چینی گل قرمز ریخته و برای آشنا یا همسایه ای به پیشکش برده می شد. این روزها گاهی در مهمانی های مهم خانوادگی نیز میزبان برای رهایی از زحمت شستن ظرف های مهمانی یا ترس از شکستن آن ها، مهمانی خود را با استفاده از انواع رنگارنگ و مدل های متنوع ظروف یکبار مصرف برگزار می کند. غذاهای نذری در مناسبت ها در ظروف یکبار مصرف ریخته می شود و در بین مردم توزیع می شود.
در مدارس و ادارات نیز غذاهای دانش آموزان یا کارکنان در ظروف یکبار مصرف سرو می شود. تقریباً تمام انواع شیر و محصولات لبنی، نوشابه ها و نوشیدنی ها، روغن های مایع و بسیاری دیگر از انواع مواد غذایی در ظروف یکبار مصرف بسته بندی می شوند. اگر خوب نگاه کنیم می بینیم که زندگی صنعتی یا به اصطلاح مدرن شهرنشینی تغییرات بسیاری را به گونه ای در زندگی ما ایجاد کرده است که شاید گاهی اصلا متوجه آن ها نمی شویم. اگر این حجم از ظروف پلاستکی و یکبار مصرف را به تعداد پلاستیک های دریافتی از خریدهای کوچک و بزرگ روزانه خود اضافه کنیم، میبینیم که با چه حجم وسیعی از ضایعات پلاستیکی مواجه خواهیم شد. بنابراین این سوال مطرح می شود که آیا استفاده از ظروف یکبار مصرف توصیه می شود؟ و دیگر این که آیا بر خلاف نام این ظروف می توان بیش از یکبار از آن ها استفاده کرد؟ سعي مي كنيم در اين مقاله به سوال نخست را مورد بررسي قرار دهيم.
مواد پلاستیکی، حاوی ترکیبات فنول می باشند که در هنگام تماس آن ها با مواد داغ تولید گاز دیوکسین می کنند که به شدت سمی و سرطان زا است. از این رو اتحادیه اروپا در نظر داشته است که تا سال 2015، بیش از نیمی از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی را با ظروف یکبار مصرف گیاهی یا ظروف کاغذی جایگزین کند. سم دیوکسین به شدت سمی است؛ به طوری که نشان داده شده است که استفاده از مواد غذایی حاوی سم دیوکسین ناشی از استفاده از ظروف یکبار مصرف می تواند منجر به نقایص مادرزادی و سقط جنین شود. آيا تاكنون به اين نكته توجه كرده ايد كه هريك از انواع ظروف يكبار مصرف براي استفاده خاصي طراحي و ساخته مي شوند. شما مي توانيد در هنگام خريد اين ظروف به علايم اختصاري درج شده در پشت ظروف توجه كنيد. به طور مثال ظروف پلياتيلني (PE) وپروپيلني (pp) كه به رنگ سفيد مي باشند و عمدتا براي بسته بندي و نگهداري محصولات لبني، روغن و سركه به كارمي روند. ظروف پلي استايرني شفاف (GPPS) مانند ليوانهاي يكبار مصرف شفاف تنهابراي نوشيدني هاي سرد مناسب مي باشد و براي مواد غذايي داغ مانند چاي و قهوه مناسب نمي باشد.
اين درحالي است كه اگر توجه كرده باشيد در هنگام مراسم و جشن هاي مختلف اغلب چاي يا شير داغ در اين ليوان هاي يكبار مصرف ريخته و در بين مردم توزيع مي شود. در بسياري از موارد علاوه بر طعم نامناسب نوشيدني هاي داغ در اين نوع ليوان ها كه به علت آزاد شدن مواد سمي به دورن آن است. اين ليوان ها به علت كيفبت پايين و نامرغوب بودن و درجه حرارت بالاي چاي يا شير ذوب شده و پاره مي شوند. ظروف پلي استايرني فوم دار (EPS) وظروف پلي استايرني سفيدرنگ (HIPS) مانند ظروف فومي سفبدرنگي كه درب تا شده دارد و اغلب غذاهاي نذري در ان ها ريخته مي شود و در رستوران ها براي بردن مازاد غذا در اختيار مشتريان قرار داده مي شود براي مواد غذايي گرم و مرطوب مشكلي ايجاد نمي كند،ولي براي نگهداري موادغذايي داغ نامناسب است. بنابراين درجه حرارت غذايي كه در آن ها ريخته مي شود بسيار مهم است. هرگز غذايي را كه درجه حرارت بالايي دارد را مستقيما از قابلمه يا زود پزي كه روي حرارت است داخل اين ظروف نريزيد. علاوه بر توجه به نوع ظروف يكبار مصرف، درجه حرارت و كاربرد آنها توجه داشته باشد كه هرگز در ظروف يكبار مصرف پليمري كه منشاءنفتي دارند، مواد غذايي گرم يا پرچرب، مواد ترش و اسيدي نگهداري نكنيد.
بنابراين براي ترشي انداختن ترشي و يا نگهداري ترشي، سركه و ساير مواد اسيدي به مدت طولاني از اين ظروف استفاده نكنيد. چرا كه به شدت سرطان زا هستند. بنابراين توصيه مي شود كه ظروف شيشه اي را جايگزين آن نماييد. هم چنين توجه داشته باشيد كه در هنگام خريد با در نظر گرفتن تمام موارد فوق، ظروف يكبار مصرف را ازنوع مرغوب آن خريداري كنيد. در هنگام خريد توجه داشته باشید كه در سطح داخلي ظرف رگه هاي مواد پلاستيكي وجود نداشته و سطح داخلي و خارجي ظرف يكدست و يكنواخت باشد. به طور مثال در مورد ظروف غير فومي نبايد قسمتي از ان روشن تر و قسمت ديگر تيره تر باشد. هم چنين رنگ ظروف بايد سفيد روشن باشد. ظروفي كه رنگ ها سفيد تيره و يا كرم رنگ است ممكن است پلاستيك آنها نامرغوب و يا بازيافتي باشد. هم چنين سعي كنيد كه كمتر از ظروف پلاستيكي رنگي استفاده کنید. چون ضمن اين كه به علت رنگ آن كمتر مي توانيد مرغوبيت پلاستيك آن را بررسي كنيد، خود مواد رنگي نيز مي تواند با مواد غذايي واكنش نشان دهد و تركيباتی تولید کند که برای سلامتی مضر است.
بنابراين توصيه مي شود در استفاده هاي خانگي از ظروف چيني، شيشه اي و ساير انواع ظروف به جاي ظروف يكبار مصرف پلاستيكي استفاده شود. براي توزيع چاي يا شير به جاي ليوان هاي يكبار مصرف پلاستيكي از ليوان هاي يكبار مصرف كاغذي استفاده شود.
در مدارس و ادارات نیز غذاهای دانش آموزان یا کارکنان در ظروف یکبار مصرف سرو می شود. تقریباً تمام انواع شیر و محصولات لبنی، نوشابه ها و نوشیدنی ها، روغن های مایع و بسیاری دیگر از انواع مواد غذایی در ظروف یکبار مصرف بسته بندی می شوند. اگر خوب نگاه کنیم می بینیم که زندگی صنعتی یا به اصطلاح مدرن شهرنشینی تغییرات بسیاری را به گونه ای در زندگی ما ایجاد کرده است که شاید گاهی اصلا متوجه آن ها نمی شویم. اگر این حجم از ظروف پلاستکی و یکبار مصرف را به تعداد پلاستیک های دریافتی از خریدهای کوچک و بزرگ روزانه خود اضافه کنیم، میبینیم که با چه حجم وسیعی از ضایعات پلاستیکی مواجه خواهیم شد. بنابراین این سوال مطرح می شود که آیا استفاده از ظروف یکبار مصرف توصیه می شود؟ و دیگر این که آیا بر خلاف نام این ظروف می توان بیش از یکبار از آن ها استفاده کرد؟ سعي مي كنيم در اين مقاله به سوال نخست را مورد بررسي قرار دهيم.
مواد پلاستیکی، حاوی ترکیبات فنول می باشند که در هنگام تماس آن ها با مواد داغ تولید گاز دیوکسین می کنند که به شدت سمی و سرطان زا است. از این رو اتحادیه اروپا در نظر داشته است که تا سال 2015، بیش از نیمی از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی را با ظروف یکبار مصرف گیاهی یا ظروف کاغذی جایگزین کند. سم دیوکسین به شدت سمی است؛ به طوری که نشان داده شده است که استفاده از مواد غذایی حاوی سم دیوکسین ناشی از استفاده از ظروف یکبار مصرف می تواند منجر به نقایص مادرزادی و سقط جنین شود. آيا تاكنون به اين نكته توجه كرده ايد كه هريك از انواع ظروف يكبار مصرف براي استفاده خاصي طراحي و ساخته مي شوند. شما مي توانيد در هنگام خريد اين ظروف به علايم اختصاري درج شده در پشت ظروف توجه كنيد. به طور مثال ظروف پلياتيلني (PE) وپروپيلني (pp) كه به رنگ سفيد مي باشند و عمدتا براي بسته بندي و نگهداري محصولات لبني، روغن و سركه به كارمي روند. ظروف پلي استايرني شفاف (GPPS) مانند ليوانهاي يكبار مصرف شفاف تنهابراي نوشيدني هاي سرد مناسب مي باشد و براي مواد غذايي داغ مانند چاي و قهوه مناسب نمي باشد.
اين درحالي است كه اگر توجه كرده باشيد در هنگام مراسم و جشن هاي مختلف اغلب چاي يا شير داغ در اين ليوان هاي يكبار مصرف ريخته و در بين مردم توزيع مي شود. در بسياري از موارد علاوه بر طعم نامناسب نوشيدني هاي داغ در اين نوع ليوان ها كه به علت آزاد شدن مواد سمي به دورن آن است. اين ليوان ها به علت كيفبت پايين و نامرغوب بودن و درجه حرارت بالاي چاي يا شير ذوب شده و پاره مي شوند. ظروف پلي استايرني فوم دار (EPS) وظروف پلي استايرني سفيدرنگ (HIPS) مانند ظروف فومي سفبدرنگي كه درب تا شده دارد و اغلب غذاهاي نذري در ان ها ريخته مي شود و در رستوران ها براي بردن مازاد غذا در اختيار مشتريان قرار داده مي شود براي مواد غذايي گرم و مرطوب مشكلي ايجاد نمي كند،ولي براي نگهداري موادغذايي داغ نامناسب است. بنابراين درجه حرارت غذايي كه در آن ها ريخته مي شود بسيار مهم است. هرگز غذايي را كه درجه حرارت بالايي دارد را مستقيما از قابلمه يا زود پزي كه روي حرارت است داخل اين ظروف نريزيد. علاوه بر توجه به نوع ظروف يكبار مصرف، درجه حرارت و كاربرد آنها توجه داشته باشد كه هرگز در ظروف يكبار مصرف پليمري كه منشاءنفتي دارند، مواد غذايي گرم يا پرچرب، مواد ترش و اسيدي نگهداري نكنيد.
بنابراين براي ترشي انداختن ترشي و يا نگهداري ترشي، سركه و ساير مواد اسيدي به مدت طولاني از اين ظروف استفاده نكنيد. چرا كه به شدت سرطان زا هستند. بنابراين توصيه مي شود كه ظروف شيشه اي را جايگزين آن نماييد. هم چنين توجه داشته باشيد كه در هنگام خريد با در نظر گرفتن تمام موارد فوق، ظروف يكبار مصرف را ازنوع مرغوب آن خريداري كنيد. در هنگام خريد توجه داشته باشید كه در سطح داخلي ظرف رگه هاي مواد پلاستيكي وجود نداشته و سطح داخلي و خارجي ظرف يكدست و يكنواخت باشد. به طور مثال در مورد ظروف غير فومي نبايد قسمتي از ان روشن تر و قسمت ديگر تيره تر باشد. هم چنين رنگ ظروف بايد سفيد روشن باشد. ظروفي كه رنگ ها سفيد تيره و يا كرم رنگ است ممكن است پلاستيك آنها نامرغوب و يا بازيافتي باشد. هم چنين سعي كنيد كه كمتر از ظروف پلاستيكي رنگي استفاده کنید. چون ضمن اين كه به علت رنگ آن كمتر مي توانيد مرغوبيت پلاستيك آن را بررسي كنيد، خود مواد رنگي نيز مي تواند با مواد غذايي واكنش نشان دهد و تركيباتی تولید کند که برای سلامتی مضر است.
بنابراين توصيه مي شود در استفاده هاي خانگي از ظروف چيني، شيشه اي و ساير انواع ظروف به جاي ظروف يكبار مصرف پلاستيكي استفاده شود. براي توزيع چاي يا شير به جاي ليوان هاي يكبار مصرف پلاستيكي از ليوان هاي يكبار مصرف كاغذي استفاده شود.
منبع: گروه آموزش عمومی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران
گردآورنده: احسانه طاهری کارشناس ارشد تغذیه
گردآورنده: احسانه طاهری کارشناس ارشد تغذیه
ارسال به دوستان