اثرات روزه داری بر سیستم تنفسی

گرسنگي، محدوديت كالري دريافتي، تغيير نسبت کربوهیدرات، چربی و پروتئین رژيم غذايي و وضعيت آب بدن بر عملكرد ريوي اثر مي گذارد. با توجه به احتمال ايجاد چنين تغييراتي در ماه رمضان، روزه داري ماه رمضان ممكن است عملكرد ريوي را تحت تأثير قرار دهد و اين امر در بيماران مبتلا به اختلالات تنفسي از اهميت زيادي برخوردار است. بنابراین، آگاهی از این اثرات جهت تصمیم گیری و نیز ارائه توصیه جهت حفظ عملکرد طبیعی ریه (بخصوص در افراد بیمار) در روزه داری ماه رمضان ضروری است.

اثرات روزه داري بر حجم و ظرفيت ريوي در افراد سالم
بر اساس مطالعات انجام شده، روزه داری ماه رمضان عملکرد طبیعی ریه را در افراد سالم تحت تأثیر قرار نمی دهد.
از آن جا كه افراد سيگاري به دليل كاهش استفاده از سيگار در ماه رمضان تحريك پذير تر مي شوند، اين استرس فيزيولوژيكي ممكن است عملكرد ريوي را تحت تأثير قرار دهد. بنابراین، این افراد باید به منظور روزه داری موفق و سالم از قبل از ماه رمضان با نظر متخصص ریه، تغییرات مورد نیاز را در زندگی خود اعمال نمایند تا روزه داری ماه رمضان اثر سوئی بر سلامتی آن ها نداشته باشد.

اثر تغييرات رژيمي بر عملكرد ريوي
- گرسنگي يا محدوديت كالري دريافتي می تواند عملکرد ریه را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، اگر روزه داري همراه با كاهش متوسط كالري دريافتي باشد، از طريق كاهش بار تنفسي عملكرد ريه را بهبود می بخشد. البته، بايد به اين نكته نيز توجه داشت كه با كاهش تعداد وعده هاي غذايي در ماه رمضان، اگر حجم غذاي مصرف شده در وعده هاي غذايي بخصوص وعده افطار افزايش يابد، بار تنفسي را افزايش خواهد داد و ممكن است عملكرد ريه را تحت تأثير قرار دهد.    
- كاهش انرژي دريافتي از مواد قندی و نشاسته نيز در بيماري هاي ريوي بخصوص بيماري هاي انسدادي ريوي، مي تواند بار تنفسي را كاهش و عملکرد ریه را بهبود بخشد. از آن جا که اغلب مقدار مصرف مواد غذایی شامل قند و شکر و نشاسته در ماه رمضان افزايش مي يابد، افراد مبتلا به انسداد مجاری هوایی باید تا حدامکان میزان مصرف این گونه مواد غذایی در طول ایام ماه رمضان افزایش ندهند.
- نوع چربی مصرفی نیز می تواند انواع مختلف بیماری های ریوی را تحت تأثیر قرار دهد. چراکه برخی انواع چربی سبب افزایش التهاب در بدن می شوند که می تواند شدت بیماری های التهابی ریه را افزایش دهد. به عنوان مثال، چربی حیوانی می تواند اثرات سوئی بر بیماری های التهابی ریه داشته باشد. بنابراین، در اختلالات تنفسی آموزش رژیم غذایی نیز در کنار تغییرات دارویی اعمال شده توسط پزشک اهمیت بالایی دارد.

آسم
آسم اختلالی است که در آن گاهی تنفس مشکل می شود و تنگی نفس به صورت متناوب رخ می دهد. درمان آسم شامل مصرف منظم دارو، آموزش بيمار، پيگيري و اجتناب از عوامل خطر مي باشد.
 بر اساس تحقیقات، اين بيماري مانعي براي روزه داري نيست و در حدود 70% این افراد می توانند در ماه رمضان روزه بگيرند. همچنین، بر اساس مطالعات انجام شده، روزه داری اثرات سوئی بر بیماری آسم ندارد. برخي پزشكان به بيماران آسمي كه تحت كنترل هستند، با استفاده ازداروهای استنشاقی، داروهاي داراي جذب سريع و شياف هاي دارويي اجازه روزه داري مي دهند. از آن جا كه مصرف نامنظم داروهاي آسم منجر به ايجاد علايم آسم و افزايش خطر حملات بیماری مي شود، آموزش بيماران مبتلا به آسم منجر به كاهش حملات بيماري، مراجعه به بخش اورژانس و بستري شدن خواهد شد.
كاهش آب بدن و خشكي مخاط مجاري تنفسي ممكن است تنگي مجاری هوایی را در بيماران آسمي تشديد كند. بنابراین، این بیماران باید در فاصله افطار تا سحر، مایعات کافی مصرف کنند تا از خشکی مجاری هوایی پیشگیری شود.
از سوی دیگر دسته‌ای از مواد غذایی نیز وجود دارند كه با مصرف آنها خطر حملات آسمی افزایش و یا كاهش می یابد. به عنوان مثال، میوه ها و سبزیجات از جمله موادی هستند که احتمالأ از طریق کاهش التهاب، خطر بروز علایم آسم را کاهش می دهد. همچنین، در افراد مختلف ممکن است مواد یا غذاهای خاصی علایم آسم را تشدید کند. بنابراین، هر فرد بر اساس سوابق بیماری خود و موادی که به آن ها حساسیت دارد، در طول روزه داری ماه رمضان نیز باید از مصرف آن مواد غذایی اجتناب نماید. با این حال، بيماران مبتلا به آسم شدید و دیگر بيماري هاي ریوی شدید در روزه داری باید احتیاط کنند و با پزشک معالج خود مشورت نمایند.  

جمع بندي
روزه داري ماه رمضان در افراد سالم تغيير عمده اي در فعاليت ریه ايجاد نمي كند. اين مسأله كه روزه داري ماه رمضان فعالیت ریه را در افراد سالم تحت تأثير قرار نمي دهد، قابل تعميم به بيماران مبتلا به اختلالات تنفسي نيست. مطالعات بيشتري بايد در اين زمينه انجام شود تا اثرات روزه داري ماه رمضان بر عملكرد ريوي بيماران مشخص شود. بيماران آسمي تحت كنترل، با استفاده از داروهای استنشاقی، داروهاي داراي جذب سريع و شياف هاي دارويي و توصيه هاي آموزشي مي توانند روزه بگيرند. ولي بيماران داراي علايم باليني شدیدتر اغلب از روزه داري منع مي شوند.  

منبع: پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: مونا عدالت یار