برگزاری نشست اعضای کمیته اخلاق در پژوهش منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران  پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم، در این نشست، که به میزبانی دفتر منطقه ای سازمان جهانی بهداشت برگزار شد،  برنامه‌های منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت (WHO) در خصوص جنب های مختلف اخلاق در پژوهش تشریح و  نمایندگان برخی کشورها از جمله ایران، لبنان و پاکستان وضعیت موجود کشورشان را شرح دادند. 

دکتر باقر لاریجانی، سرپرست مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و  مرکز همکار WHO  در این نشست به شرح اقدامات تاثیرگذاری پرداخت که ایران در سه دهه اخیر، در فراهم کردن زیرساخت های لازم برای ادغام اخلاق حرفه ای در پزشکی در نظام سلامت کشور، در حوزه های مرتبط با سیاست گذاری، آموزش، پژوهش و عملی کردن اخلاق انجام داده است.

وی در این رابطه افزود: تدوین و به روز رسانی برنامه راهبردی ملی اخلاق پزشکی که در آن استراتژی‌های روشنی را برای آینده در زمینه اخلاق پزشکی پیش‌بینی شد یکی از اقدامات موثر در این زمینه در کشور بوده است.

دکتر لاریجانی تصریح کرد: سیاست گذاری در حوزه اخلاق پزشکی در کشور ایران در دهه های اخیر به طور جد مورد پیگیری قرار گرفته است و تشکیل شورای عالی اخلاق پزشکی شامل کمیته های ملی اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی، آموزش علوم پزشکی و اخلاق بالینی یکی از مهمترین اقدامات در این زمینه بوده است.

سرپرست مرکز تحقیقات  اخلاق و تاریخ پزشکی، با بیان این که در حال حاضر کمیته ملی اخلاق در تحقیقات زیست پزشکی مسئول شبکه سازی، سازماندهی و نظارت بر کمیته های اخلاق در پژوهش در سطح کشور است، افزود: تشکیل کمیته های اخلاق در پژوهش در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور گامی مهم در نهادینه کردن اخلاق در امر تحقیقات است.

وی تدوین و به روز رسانی کد های اخلاق پزشکی توسط وزارت بهداشت را اقدامی ارزنده توصیف کرد.

دکتر لاریجانی به مطالعه اخیر با عنوان " Health research ethics governance: Perspectives from IR of Iran " که توسط مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ علوم پزشکی، کمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی و موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران و با حمایت دفتر منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت در انجام شده است اشاره کرد و  افزود: این مطالعه با بررسی اسناد، دستورالعمل ها، آیین نامه ها و مصوبات موجود در دبیرخانه و سامانه ملی اخلاق در پژوهش‌های زیست پزشکی اطلاعات روشنی را در خصوص میزان پیاده سازی اصول اخلاق در پژوهش در سطح دانشگاه های کشور در اختیار قرار داد.

وی با بیان این که با هدف ارتقای اخلاق و تعهد حرفه ای در ارکان مختلف نظام سلامت کشور،  و در راستای تصمیم گیری انجام شده در هجدهمین گردهمایی EM/ACHR سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۵ که در آن مقرر گردید که کمیته‌های ملی اخلاق در پژوهش‌های علوم زیستی در تمامی کشورهای منطقه، آیین نامه‌ی کشوری اخلاق در پژوهش‌های علوم پزشکی را تصویب و به مورد اجرا گذارند، این مهم در  دستور کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران قرار گرفت و اجرایی شد.

وی مرکز بین المللی ثبت کارآزمایی های بالینی ایران را عضو مراکز بین‌المللی مورد تایید سازمان بهداشت جهانی خواند که با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئولیت اطلاع رسانی در مورد کارآزمایی های بالینی کشور، هماهنگ شدن فرآیند ثبت کارآزمایی های بالینی با استانداردهای بین المللی و آموزش عمومی در زمینه مطالعات کارآزمایی بالینی و اهمیت آن را بر عهده دارد.

دکتر لاریجانی اقدام سازنده دیگر در حوزه اخلاق در پژوهش را ادغام بخش های مختلف مرتبط با اخلاق پژوهشی در وزارت بهداشت خواند. 
وی در پایان با برشمردن چالش ها و محدودیت ها، یکی از مهم ترین چالش ها را تقویت نظارت و پایش آزمایشات انسانی پس از تصویب پروپوزال خواند و گفت: بررسی تصادفی به منظور انجام ممیزی در در کمیته های مختلف در سطوح مختلف کارگشا خواهد بود.

در این جلسه همچنین بحث و تبادل نظر در خصوص چالش های اخلاقی در پژوهش در شرایط اپیدمی و پاندمی، تجربه کشور در موضوع حاکمیت اخلاق در پژوهش، مشارکت های احتمالی کمیته منطقه ای در اجلاس جهانی اخلاق زیستی و برنامه های آینده انجام شد.

توضیح اینکه در این نشست دکتر احسان شمسی کوشکی دبیر کمیته کشوری اخلاق در پژوهش های علوم پزشکی در خصوص مشارکت کمیته منطقه ای اخلاق در پژوهش در اجلاس جهانی اخلاق زیستی و  همچنین برنامه های اجلاس منطقه ای اخلاق زیستی (2022) صحبت کرد.

قابل ذکر است با توجه به گزارشات کشورهای منطقه، کشور عزیز ما ایران گام‌های بسیار ارزنده‌ای در حوزه اخلاق در پژوهش برداشته است و بارها به عنوان کشور پیشرو مورد تحسین شرکت کنندگان در نشست قرار گرفت.